کمبود میزان انرژی «چی» در بدن

درحالی‌که هیچ مدرک علمی برای اثبات ‌چی یا کمبود آن وجود ندارد، بسیاری‌از آدم‌ها به‌جای استفاده‌از راه‌هایی که علوم‌پزشکی طی‌می‌کند، این اصطلاحات را به‌کار‌می‌برند.

این مقاله به ماهیت کمبود «چی»، نشانه‌ها، علل و شیوه درمان آن با استراحت و رژیم‌غذایی می‌پردازد.

ـ‌ کمبود چی:

از دیدگاه طب‌سنتی چین (TCM)، «چی» اکسیر‌زندگی یا انرژی‌حیاتی است. هر‌ماده یا غیرماده در جهان هستی شامل جسم و احساساتی که شخص دارد، از «چی» ساخته شده‌است.

طرفداران و پزشکان این طب بر‌این‌باورند که برای تعادل در زندگی و رهایی از مشکلات ذهنی و جسمی، هر انسانی باید نیروی حیاتی یا «چی» خود را متعادل نماید. بنابر اظهارنظر آنها، بیماری‌ها یا اختلالات دیگر فقط هنگامی بروز‌می‌کند که چی در بدن پایین یا از تعادل خارج شده باشد.

مرکز ملی سلامتی طب مکمل و کل‌نگر (NCCIH) «چی» را به‌عنوان نیرویی که در بدن جریان دارد و به حفظ‌سلامتی شخص کمک‌می‌رساند معنی می‌کند. این مرکز به نظریه‌های طب‌سنتی چین(TCM) علاقمند است اما بر مفهومی خاص مانند «چی» تمرکز نمی‌کند. در‌عوض با در‌نظرگرفتن شواهد علمی‌تر به نحوة تاثیر این روش‌ها بر بدن و کاربردشان در مدیریت نشانه‌های بیماری می‌پردازد.

ـ نشانه‌ها:

به‌طور تقریبی «چی» به‌‌معنی انرژی است و بنابراین به زبان ساده، کمبود‌«چی» یعنی پایین‌بودن سطح انرژی. این کمبود می‌تواند بر تمام بدن یا ارگان مشخصی که نشانه‌های گوناگونی را از خود نشان‌می‌دهد اثر بگذارد.

کمبود عمومی‌«چی» می‌تواند موجب نشانه‌هایی مانند خستگی و بیماری شود. طبق بررسی‌های منتشرشده در‌سال‌۲۰۱۵‌میلادی در نشریه علوم پزشکی سنتی چین، از ۵ نشانه در تشخیص کمبود «چی» استفاده‌می‌شود که به شرح‌زیر می‌باشند:

• خستگی

• تنگی‌نفس یا به سختی حرف‌زدن

• تعریق خودبه‌خود

• آماس زبان و باقی‌ماندن جای دندان‌ها در اطراف زبان

• ضربان ضعیف

ـ علل کمبود چی:

بررسی‌ها نشان‌می‌دهد که چندعامل می‌تواند منجربه کمبود‌«چی» شود. بنابر اظهارنظر محققان، امکان ارتباط میان کمبود «چی» و سالخوردگی وجود دارد. برخی‌از پزشکان نیز بر‌این‌باورند که کمبود «چی» با بیماری‌های مزمن و عوارض‌جانبی آنها مانند مشکلات‌قلبی، فشارخون‌بالا و سکته ارتباط دارد.

کمبود‌«چی» همچنین می‌تواند ناشی‌از استفاده بسیار زیاد انرژی در زندگی روزانه باشد. بسیاری‌از ا‌نسان‌ها در ممالک‌غربی به‌طور‌دائم کار‌می‌کنند یا درحرکت‌ بوده و یک زندگی پرمشغله و بدون استراحت دارند. از دیدگاه طب‌سنتی چین(TCM)، داشتن چنین زندگی پرتنشی با استراحت‌کم می‌تواند به‌سرعت انرژی حیاتی بدن را تخلیه‌نموده و فرد را بیشتر در‌معرض کمبود «چی» و بیماری‌های ناشی ازآن قرار‌دهد.

ـ‌ درمان کمبود چی:

طب سنتی‌چین(TCM) به‌جای کنترل نشانه‌های ‌بیماری، به درمان‌کلی بدن بیشتر اهمیت‌می‌دهد. آنجا که طب‌غربی خستگی را با محرک‌هایی مانند قهوه درمان‌می‌کند، طب‌سنتی‌چین‌‌(TCM) در گام اول به‌دنبال علت خستگی می‌گردد.

تحقیقات علمی اندکی برای تأیید «چی» و کمبود آن وجود دارد و بیشتر  مدارک درمانی نقل‌شده‌اند. گفته‌می‌شود بسیاری افراد ممکن‌است برای تسکین نشانه‌های بیماری‌ خود، با تغییر رژیم‌غذایی و سبک‌زندگی به تعادل‌«چی» کمک‌نموده یا از روش‌های درمانی طب کل‌نگر مانند طب‌سوزنی استفاده  کنند.

شاید افرادی که کمبود «چی» دارند به سختی‌کار می‌کنند، همیشه مشغولند و هرگز وقت استراحت ندارند. برای بهبود تعادل‌«چی» در بدن، بسیاری‌از متخصصان طب‌سنتی‌چین‌(TCM) بر لزوم استراحت تاکید جدی می‌کنندکه شامل: استراحت در‌طول روز، چرت نیمروز و انجام تمرین‌های رهاسازی مانند یوگا، تای‌چی یا چی‌گانگ است.

ـ بهبودی الگوی خواب:

افرادی‌که کمبود‌«چی» دارند ممکن‌است با استرس بیشتری مواجه‌شوند و بهبود الگوی‌خواب می‌تواند برای این افراد مفید باشد. بررسی‌های منتشرشده در Experimental Neurobiology نشان‌می‌دهد که استرس زیاد برای بدن و مغز مضر است.

استرس می‌تواند مغز را در شب فعال و آهنگ‌خواب را دچار مشکل کند. کاهش سطح استرس موجب‌می‌شود تا شخص بهتر بخوابد و درطول روز انرژی بیشتری داشته باشد. سعی‌کنید در یک زمان مشخص به‌خواب بروید و بیدار شوید و هر‌شب حداقل ۷تا۹‌ساعت بخوابید.

ـ بهترین غذاها برای کمبودچی:

براساس اظهارات طب‌سنتی‌چین(TCM) کمبود «چی» می‌تواند ناشی‌از طحال باشد که انرژی حیاتی را به قسمت‌های دیگر بدن منتقل می‌کند. به‌همین دلیل کمبود «چی» می‌تواند در‌هر مکانی‌از بدن اتفاق بی‌افتد. متخصصان طب‌سنتی‌چین‌(TCM) برای تعادل «چی» انسان‌ها را به خوردن غذاهایی که برای طحال مفید هستند، ترغیب‌می‌نمایند.

ـ غذاهای مناسب:

رژیم‌غذایی سالم برای تعادل‌‌«چی» شامل موارد زیر است:

غذاهای تخمیرشده‌ای که برای سلامتی دستگاه‌گوارش مفید هستند، مانند کلم ‌رنده‌شده و آب‌پز با سرکه، کیم‌چی(۱) و کفیر(۲).

چربی‌های سالم و انرژی‌زا مانند روغن‌زیتون، سالمون، روغن‌نارگیل و آووکادو.

تنوعی از میوه‌ها، سبزیجات و دانه‌های نیم‌پز‌شده گیاهان آداپتوژنیک مانند جینسینگ که باید زیرنظر پزشک متخصص سلامت یا پزشک مورداعتماد TCM مصرف‌شود.

غذاهایی که برای انرژی طحال مفید هستند شامل  غذاهایی می‌باشند که آتش گوارش و چرخش انرژی را افزایش‌می‌دهند.

بنابر گزارشاتTCM، این غذاها طحال را گرم‌می‌کنند و جریان انرژی را در‌سراسر بدن افزایش‌می‌دهند.

غذاهایی که باید برای انرژی طحال مصرف شوند شامل‌اند بر:

• عدس

• کینوآ (۳)

• جو دوسر

• نوشابه‌های حاوی عصارة مالت

• ریشة سبزیجات مانند سیب‌زمینی شیرین و تارو

• کدو حلوایی و انواع دیگر کدو

• سوپ میسو (نوعی سوپ ژاینی)

• پوست پرتقال

• برگ خردل

ـ غذاهایی که باید از خوردن آنها اجتناب نمود:

برای انرژی چی باید از مصرف غذاهای زیر پرهیزشود:

• شکر تصفیه‌شده

• غلات بدون سبوس

• غذاهای شور و سرخ‌شده

• غذاها یا نوشیدنی‌های سرد و یخ زده

• محصولات لبنی

• میوه‌های‌ترش

• گوشت خوک

• فرآوردههای تخمیری مانند آبجو و . . .

• موز

کمبود انرژی طحال:

در طب‌غربی طحال ارگان حیاتی نیست. طحال عضو کوچکی است که به تصفیة‌خون کمک‌نموده و قسمتی از سیستم‌ایمنی می‌باشد. (اما انسان بدون آن می‌تواند زندگی‌کند).

در طب‌سنتی‌چین(TCM) طحال یک ارگان حیاتی است و در سیستم‌گوارش نقشی کلیدی دارد. گفته‌می‌شود که طحال، چی را از تمام غذاهایی که می‌خوریم جذب و به قسمت‌های دیگر بدن منتقل‌می‌کند.

هنگامی‌که یک پزشک متخصص TCM به کمبود چی مشکوک‌می‌شود، اغلب در گام اول به معالجه طحال می‌پردازد.

از دیدگاه طب‌سنتی‌چین(TCM)، معده و طحال با یکدیگر منبع گوارش و درمجموع سیستم‌گوارش هستند و هر بی‌تعادلی در انرژی طحال منجر‌به موضوعی می‌شود که در طب‌غربی به آن مشکل‌گوارشی می‌گویند.

کمبود چی طحال می‌تواند نشانه‌هایی مانند موارد زیر را به‌وجود‌آورد:

• از‌دست‌دادن اشتها

• اسهال یا استفراغ

• نفخ و گاز معده

• واریس

• هموروئید

• ریفلاکس یا بازگشت اسیدمعده

• اشکال در برخاستن از خواب هنگام صبح

• ناهوشیاری در‌طول روز

• دیابت

• اختلال تغذیه‌ای

ـ اقسام دیگر کمبود چی:

اساس طب‌سنتی‌چین(TCM) براین‌مبنا می‌باشد که «چی» در‌تمام نقاط بدن وجود دارد. بنابراین کمبود‌«چی» در‌هر ارگان یا دستگاه‌بدن می‌تواند موجب بروز نشانه‌های متفاوتی از کمبود چی در قسمت‌های دیگر بدن گردد. به‌طور‌مثال:

ـ نشانه‌های کمبود«چی» قلب شامل موارد زیر است:

• تعریق بدون فعالیت بدنی

• تپش قلب هنگام حرکت

• اضطراب

• داشتن کابوس یا خواب نا‌آرام

• نوسان یا تغییر خلق‌و‌خو

ـ نشانه‌های کمبود «چی» ریه شامل موارد زیر است:

• سرفه‌های ملایم اما پیوسته

• تنگی نفس

• صدای ضعیف

• ضعف در برابر سرماخوردگی

ـ نشانه‌های کمبود«چی» کلیه شامل موارد زیر است:

• سردی دست و پا

• آسم

• ریزش مو

• مشکلات ادراری

• ادرار بسیار زلال

نگاه کلی:

درحالی‌که شواهد علمی کمی در‌مورد «چی» یا کمبود‌«چی» وجود دارد، ولی بسیاری‌از افراد احساس‌می‌کنند که استفاده‌از نظرات طب‌سنتی‌چین (TCM) به بالابردن کیفیت‌زندگی‌ آنان کمک‌می‌کند. مراجعه به متخصص طب‌سنتی‌چین (TCM) عالی است، اما بررسی وضعیت سلامتی توسط پزشک طب رایج نیز سودمند می‌باشد زیرا ممکن‌است نشانه‌های بیماری، شرایطی مخفی داشته باشد که فقط او می‌تواند تشخیص‌دهد.

۱ـ کیمچی خوراک تخمیرشده سنتی کُره‌ای است که از سبزیجات و ادویه‌جات گوناگون درست‌می‌شود.

۲ـ کفیر نوشیدنی تخمیر‌شده‌ای است که از شیر و دانه‌های کفیر درست‌می‌شود.

۳ـ کینوآ گیاهی از خانواده گل ‌تاج‌خروس که منبع بسیار غنی پروتئین است.