پنیرک، گیاهی است حاوی موسیلاژ، که با‌نام علمی malwasylvestris L، شناخته شده‌است و به انگلیسی common mallow یا Blue mallow نامیده می‌شود. این گیاه دو‌ساله و پایا می‌باشد و ساقه‌ی آن افراشته، کرکدار و منشعب است.
بلندی پنیرک معمولی بین ۳۰تا۱۲۰ سانتی‌متر می‌باشد. برگ‌های پنیرک قلوه‌ای شکل است و دم بلند دارد. برگ‌ها کرکدار و لوب‌دار است که تعداد لوب‌های آنها به ۵ تا ۷ لوب بالغ می‌گردد.
گل‌های پنیرک معمولی به‌رنگ صورتی تا ارغوانی و یا گلی مایل به بنفش می‌باشد. اندازه‌ی گل‌های گیاه به قطر ۵سانتی‌متر هم می‌رسد. گل‌ها در محور برگ‌ها و به‌صورت مجتمع در دسته‌های ۲تا۱۰ عددی قرار‌دارند. جام گل‌ها بلندتر از کاسه‌ی گل‌ها است و تا دو برابر کاسه‌ی گل می‌رسد. دم گل‌ها معمولاً از دم‌برگ‌ها کوتاه‌تر است.
پنیرک از اواخر بهار تا اواخر شهریور گل می‌دهد و گل‌های آن بوی دلپذیری دارند.
پنیرک در مکان‌های مرطوب، جنگل‌ها، کنار جوی‌ها و نیز در مزارع به‌صورت علف هرز می‌روید. در ایران می‌توان پنیرک را در اطراف تهران، اراک، فارس، گیلان، ارومیه، آذربایجان، اصفهان، خراسان، کرمان، بندر‌عباس و بلوچستان مشاهده‌کرد.
پنیرک انواع مختلف دارد، اما خواص همه‌ی گونه‌های آن تقریباً مشابه همدیگر می‌باشد.
مهمترین ماده‌ی دارویی پنیرک موسیلاژ است. با‌توجه به این کیفیت گیاه، در طب‌سنتی آن را تسکین‌دهنده‌ی داخلی و خارجی و ضدالتهاب دانسته و از برگ و گل این گیاه استفاده می‌کردند. در طب‌سنتی ایران گل‌های پنیرک را به‌عنوان دارویی نرمکننده، ضدسرفه و برنشیت، خلط آور، ضدالتهاب، التیام‌دهنده‌ی التهاب گلو و حنجره، ادرارآور و ضد‌عفونی‌کننده تجویز‌می‌کردند. در‌واقع به‌علت وجود مواد مختلف و از‌جمله موسیلاژ در پنیرک،آن را گیاهی با خواص ضد‌التهابی و ضدباکتریایی و نیز مناسب برای شستشوی زخم‌ها و جراحت‌های پوستی و همچنین اگزما و آکنه شناخته و آن را پوشش‌دهنده‌ی خوبی برای آزارهای پوستی می‌دانستند.
خواص گل و برگ‌پنیرک نزدیک به هم است؛ ولی اثرات گل به‌دلیل داشتن تانن، آنتوسیانین و لکوآنتوسیانین‌ها و اندکی مالوین بیشتر می‌باشد. گل‌های پنیرک بیش‌از ۱۰درصد موسیلاژ دارند. این موسیلاژ در‌اثر هیدرولیز، تبدیل به گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و اسید‌گالاکتورونیک می‌شود.
دم‌نوش پنیرک:
برای تهیه‌ی دم‌نوش گل‌پنیرک، می‌توان ۱۰تا۲۰ گرم گل‌پنیرک را در یک‌لیتر آب‌جوش به‌مدت ۱۰دقیقه دم‌کرد و برای تسکین سرفه، در موارد سرماخوردگی، روزی ۳تا۴ فنجان نوشید. البته می‌توان با دم‌کردن ۳۰ گرم از برگ پنیرک در یک لیتر آب‌جوش نیز همین استفاده را کرد. به‌نظر‌می‌رسد دم‌کرده‌ی مخلوطی از برگ و گل پنیرک اثر بیشتری در التیام التهاب‌ها داشته باشد.
این دم‌کرده به‌عنوان نرمکننده، مدر، التیام‌دهنده‌ی ناراحتی‌های دستگاه تنفس ناشی‌از سرماخوردگی و تسکین‌دهنده‌ی سرفه‌های برونشیتی به‌کار می‌رود. جوشانده‌ی ریشه‌ی پنیرک نیز طریقه‌ی دیگر استفاده از آن می‌باشد. برای این منظور، پس‌از تمیز‌کردن ریشه‌ی گیاه، ۵۰ گرم از آن را در یک لیتر آب جوشانده و روزی ۳ تا ۴ فنجان از آن را می‌نوشند.
از جوشانده‌ی غلیظ ریشه‌ی گیاه می‌توان به‌شکل کمپرس یا محلول شستشو برای بر‌طرف ساختن التهاب پوستی و نیز برای ضد‌عفونی‌کردن و حفاظت‌نمودن از زخم‌های پوستی مانند کهیر، اگزما، گزیدگی حشرات و آکنه استفاده‌کرد. به‌طور‌کلی پنیرک در بیماری‌های التهابی به‌کار می‌رود و با‌توجه به اثر لینت‌بخشی گیاه، در یبوست‌های خفیف نیز کاربرد دارد.
ثبت نظر