میگرن اختلال شدیدی است که با سردردهای ملایم یا شدید، اما متناوب خود‌نمایی می‌کند و ظاهراً در جامعه از هر ۱۰ فرد یک تَن از آن رنج می‌برد. این سردرد معمولاً یک‌طرفه است و اصولاً واژه‌ی میگرن، بر‌گرفته از زبان یونانی، به‌مفهوم درد یک‌طرف جمجمه می‌باشد. به‌عبارت‌دیگر میگرن نوعی سردرد ویژه‌ی عود‌کننده‌ای است که به دلایل متعدد به‌شخص عارض‌می‌شود. تناوب درد یکی‌از ویژگی‌های میگرن است که تقریباً دربارهی هر‌بیمار صدق می‌کند. درطی‌حمله‌های میگرن که ضربان‌دار است و از ۲ساعت تا ۷۲ساعت ادامه دارد نشانه‌هایی چون رنگ‌پریدگی، سرگیجه، ترس‌از نور، تهوع، استفراغ،تندی ضربان قلب و ترس از صدا بروز می‌کند. البته نشانه‌ها، شدت درد، طول مدت سردرد و تناوب حمله‌ها در افراد مختلف متفاوت است.
حــدود ۱۵تــا۳۰درصــد از افراد مبتلا به میگرن، شناسه‌های اورا (نشانه‌های هشدار‌دهنده‌ی شروع سردردهای میگرنی) را تجربه میکنند. بسیاری‌از افراد مبتلا به انواع سردردهای میگرنی می‌دانند که بعد‌از ایجاد اورا (Aura)، احتمال بروز حمله‌ی سردرد در آنها بسیار زیاد است. اورای میگرن شامل چند پیشدرآمد از‌جمله اورای بینایی، حسی و حرکتی می‌باشد. نقایص میدان بینایی هم به‌شکل پدیده‌های بینایی مثبت و هم پدیده‌های بینایی منفی بروز میکنند.دیدن نقاط نورانی چشمک زن، خطوط نورانی مواج و نیز نقاط سیاه و تاریک و همچنیـن بروز اورای حسـی ماننـد احساس کرختی و سوزن‌سوزن‌شدن دست‌ها و پاها و همچنین اختلال‌درتکلم، اضطراب و بی‌قراری و... می‌تواند نشانه‌های قبل از شروع حملات سردرد باشد. البته به‌رغم ناخوشایند بودن اورا، وجود این نشانه‌های هشدار‌دهنده، در بسیاری‌از موارد برای پیشگیری از عود مجدد حملات میگرن با ارزش است. اورای میگرن معمولاً حدود ۰/۵ تا ۱ ساعت طول می‌کشد و پس‌از آن مرحله‌ی درد و سپس پایان حمله‌ی میگرن فرا‌می‌رسد. البته باید توجه‌داشت که در میگرن غیر‌کلاسیک، نشانه‌های بینایی پیش‌از حمله پیش نمی‌آید. در‌این نوع میگرن درد بیشتر دو‌طرفه و ضربان‌دار است و در دور حلقه‌ی چشم بیشتر احساس می‌شود. درعین‌حال این نوع میگرن شیوع بیشتری دارد و همراه با تهوع و استفراغ است.
اگرچه میگرن درهر سنی ممکن‌است پیش آید اما پس‌از بلوغ و بیشتر در دومین یا سومین دهه‌ی زندگی شیوع دارد. میگرن، در زنان شایعتر از مردان می‌باشد و حالت‌های پیش‌از دوران عادت ماهیانه (PMS) نیز در بروز و شدت آن مؤثر است. به‌نظر می‌رسد اضطراب، هیجان و فشارهای عصبی درازمدت سبب اسپاسم برخی‌از سرخرگ‌ها می‌شود و در‌نتیجه به کم‌خونی موضعی بخش‌هایی از مغز منجر می‌گردد که خود می‌تواند موجب بروز نشانه‌های پیشدرآمد حمله‌ی میگرن (اورا) شود. توجه به این فرضیه که با تنگ‌‌شدن و سپس گشادشدن رگ‌های خونی که به پوست‌‌سر و مغز می‌روند و شروع سردرد، در زمانی‌‌که رگ‌ها دوباره گشاد می‌شوند، می‌توان چگونگی بروز درد را توجیه‌کرد. در تصاویر ۱و ۲ و ۳ می‌توان بخشی‌از تغییرات مغز را در میگرن مشاهده نمود.
توجه به‌این‌نکته ضرورت دارد که هر سردردی را نمی‌توان سردرد میگرنی دانست. شاید حدود ۷۰تا ۸۰ درصد از مردم در یک زمان یا دوره‌هایی از زندگی خود به سردرد مبتلا‌شده باشند. بسیاری‌از این سردردها ممکن‌است به‌علت تأثیر عوامل آلرژن، استرس و عوامل روانی، مسمومیت‌ها، ازدیاد فشارخون شریانی، عفونت‌ها، بیماری‌های چشم،گوش‌و‌بینی، ضایعات و تومورهای درون جمجمه‌ای، بیماری‌های مغز و اعصاب و عوامل متعدد دیگر بروزکرده باشند. معمولاً زمان بروز، مدت، مکان و شدت درد می‌تواند به تشخیص نوع سردرد کمک‌کند، اما واقعاً تشخیص دقیق همه‌ی انواع سردردها به‌سادگی ممکن نیست. سردرد ممکن‌است خفیف یا شدید و نیز گذرا یا مداوم و یا دوره‌ای باشد. برخی‌از افراد به‌علت عدم‌تعادل جسمی ـ روانی از سردردهای یکنواخت یا متناوب در درازمدت رنج‌می‌برند که با سردردهای میگرنی متفاوت است. در واقع سردردهای هیجانی یا روانی(Tension Headache)، یکی‌از سردردهای شایع و مزاحم برای بسیاری‌از مردم است. این نوع سردردها را می‌توان شایعترین نوع سردرد دانست. سردردهای هیجانی معمولاً به‌هنگام ناراحتی و فشار روحی و در‌پی استرس و فشارهای عاطفی و عصبی بروز میکنند. برخی‌از بیماران درد را همراه با فشار احساس میکنند. عده‌ای از افراد نیز ابتدا در ناحیه‌ی پیشانی یا گردن احساس درد میکنند که بتدریج تمام کاسه‌ی سر را فرا‌می‌گیرد. در برخی‌از این نوع بیماران تهوع نیز احساس می‌شود. در‌این نوع سردرد هر‌گاه بیمار بتواند بر هیجان، اضطراب و کشمکش‌های روانی خود پیروز شود، از سردرد خلاص می‌گردد.
سردرد آلرژیک که در‌پی ایجاد هیستامین در بدن بروز می‌کند نیز از سردردهای نسبتاً شایع است.
سردرد آلرژیک بر‌اثر آزادشدن هیستامین و التهاب رگ‌های خون‌رسان مغز ایجاد می‌شود که در‌پی آن سردردهای سینوسی پیش‌می‌آیند. در‌واقع آلرژی‌های فصلی نه‌تنها سردرد ایجاد میکنند، بلکه در مواردی سبب بروز حمله‌های میگرنی نیز می‌شوند. در‌پی آزادشدن عوامل آلرژن مانند گل و گرده‌ی گیاهان و یا پشم و موی حیوانات و نیز گرد‌و‌غبار، نشانه‌هایی مانند آبریزش از چشم و بینی، برافروختگی صورت و سردرد بروز می‌کند که با بر‌طرف‌شدن ماده‌یِ آلرژن و یا مصرف آنتی‌هیستامین‌ها انواع خفیف بیماری فروکش می‌نماید.
بیماری‌های عفونی، بیماری‌های دستگاه گوارش، به‌ویژه یبوست یا سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر، می‌توانند سردرد ایجاد نمایند. ممکن‌است در‌پی یبوست، اندکی از مواد سمی جذب خون گردد و با اثرگذاردن برگردش‌خون مغزی، سردرد بروز نماید. به‌طور‌کلی سردردهای ناشی‌از اختلال گوارشی را می‌توان با عمل سروتونین، اختلال سیستم اعصاب خودکار، اختلال عروقی و افزایش آمونیاک خون(ناشی از نارسایی کبدی) نیز توجیه نمود. مسمومیت‌های غذایی علاوه‌بر ایجاد نشانه‌های متعدد می‌توانند موجب بهوجودآمدن سردرد نیز بگردند. البته سایر مسمومیت‌ها نیز می‌توانند سردردهای شدید و آزار‌دهنده‌ای را سبب شوند.
افزایش فشارخون یا پر‌فشاری شریانی نیز گروهی‌از مردم را به سردرد مبتلا می‌کند. این درد می‌تواند در تمام سر انتشار داشته باشد اما برخی‌از این بیماران معمولاً درد را در پشت‌سر خود احساس میکنند. سردردهای ناشی‌از ازدیاد فشارخون، صبح‌ها و پیش‌از برخاستن از رختخواب شدت دارد و بتدریج تا نیم‌روز کاهش‌می‌یابد.
اختلال‌های چشم نیز می‌توانند در بروز سردرد مؤثر باشند. بیماری‌های چشم، سبب پیدایش سردردهایی در ناحیه‌ی پیشانی و حدود چشم‌ها می‌گردند. اما گاهی اوقات درد در تمام سر نیز احساس می‌شود.
سردردهای خوشه‌ای، نوع دیگری‌از سردرد می‌باشند که خیلی شایع نبوده و معمولاً با درد‌های شدید بروز میکنند. این نوع سردرد که در مردها شایعتر است، ممکن‌است چندبار در روز برای ماه‌هاپیش‌آید و سپس از‌بین‌برود.
البته انواع دیگر سردرد نیز وجود دارند که بحث دربارهی همه‌ی آنها موضوع این نوشته نیست.
اما میگرن به‌عنوان اختلالی شایع و شدید، به دلایل مختلف بروز‌می‌کند. مدت‌ها اختلال‌های وازوموتور، آلرژی، یبوست، سم‌های مختلف، استرس و هیجان‌ها و عوامل متعدد دیگر را در بروز میگرن مؤثر می‌دانستند. البته در ایجادمیگرن عوامل محیطی و عوامل ارثی هر‌دو دخالت دارند. در ۶۰ تا ۷۰ درصد از موارد ابتلا به میگرن خانوادگی و خویشاوندی مشاهده می‌شود و از این‌رو نقش ارث در بروز میگرن برجسته است. البته در بررسی میگرن علاوه‌بر سابقه‌ی خانوادگی میگرن باید به شیوه‌ی زندگی فرد نیز توجه‌داشت و از وجود استرس، نحوه‌ی تغذیه، استفاده‌از دخانیات، تغییر الگوی خواب، کار‌کردن زیاد و خستگی بیش‌از‌حد و مصرف داروها در زندگی روزانه‌ی فرد آگاه شد.
پژوهش‌های متعددی که روی دوقلوها انجام شده‌است نشان می‌دهند که عامل ژنتیکی نقش خاصی در بروز میگرن دارد. سال‌ها پیش دانشمندان به نقش DNA (تصویر فوق) در شکل‌گیری میگرن توجه‌کرده بودند. اما ژن خاصی را عامل مؤثر در میگرن نمی‌شناختند.
پژوهشگرانی‌که برای بررسی نقش ژن در بروز میگرن فعالیت کرده‌اند، معتقدند که بسیاری‌از ژن‌ها در بهوجودآمدن میگرن در افراد مؤثرند. بررسی روی ده‌ها هزار بیمار مبتلا به میگرن و مقایسه‌ی آنها با کسانی‌که سابقه‌ی میگرن نداشته‌اند، نشان داده‌است که شبکه‌ای از ژن‌ها موجب کار‌کرد نادرست بخش‌هایی از مغز می‌شوند و کار یاخته‌های حساس به درد را مختل می‌سازند.
بررسی‌های متعدد در دپارتمان ژنتیک دانشگاه‌های معتبر جهان، نقش جهش ژنتیکی را در بروز میگرن برجسته‌کرده است. یکی‌از این پژوهش‌ها که دردانشگاه اکسفورد انجام‌شده، نشان‌داده‌است که جهش ژن TRESKیاK2p18.1 (KCNK18 Gene) می‌تواند افراد را به میگرن مبتلا کرده و سردردهای شدیدی را ایجاد نماید.
این پژوهش‌ها همچنین نشان‌می‌دهد که اگر ژن TRESK (TWIK-Related Spinal Cord Potassium Channel) وظیفه‌ی خود را به‌درستی انجام ندهد، عوامل متعدد محیطی تحریک کننده‌ی میگرن، مراکز مسئول کنترل درد در مغز را با نیروی بیشتری تحت‌تأثیر قرارمی‌دهند. یافته‌های علمی نشان‌می‌دادند که میگرن به‌میزان برانگیختگی بخش‌های ویژه‌ای از اعصاب مغز ارتباط دارد. بدیهی است شناخت ژنی که نقش کلیدی در بروز این برانگیختگی داشته باشد، امکان برخورد قاطع‌تری را برای مقابله با میگرن ایجاد می‌کند. بررسی روی افراد خانواده‌هایی که در آنها سابقه‌ی‌میگرن وجود داشت، نقش ژنTRESK را برجسته‌کرد و این امید را به‌وجود آورد که بتوان این بیماری پر‌هزینه را مهار نمود و کیفیت زندگی افراد میگرنی را بهبود بخشید. در‌واقع پژوهش‌هایی که اخیراً دربارهی جهش ژن KCNK18 (Potassium channel subfamily K member 18) انجام‌شده،نشان‌داده است که رخداد جهش در‌این ژن کدگذاری در منافذ کانال‌های پتاسیم دامنه‌ی TRESK میگرن همراه با اورا را توجیه می‌نماید.
البته دانشمندان به‌نقش پلی‌مورفیسم ژنتیکی در میگرن توجه داشته‌اند و نقش ژنMTHFR (Methylene Tetra Hydro Folate Reductase) را نیز در بروز سردردهای میگرنی بررسی‌کرده‌اند و نشان‌داد‌ه‌اند که ایجاد جهش در‌این ژن می‌تواند اختلال‌هایی را به‌وجود آورد. آنزیم متیلن‌تترا‌‌هیدروفولات ردوکتاز (MTHFR) آنزیم مهمی در متابولیسم فولات می‌باشد و به‌نظر‌می‌رسد پلی‌مورفیسم C677T این آنزیم باعث کاهش فعالیت آن می‌گردد. در آینده در بخش مستقل دیگری به بررسی این ژن‌ها و نیز همبستگی ژنتیکی بین ژن‌های مؤثر در میگرن می‌پردازم.
ثبت نظر