خفـی علائـی

اولین کتب مختصر طبی که به راحتی در دسترس اطباء قرارمی‌گیرد از ابتکارات علمای طب ایران است. وجه تسمیه‌ی خفی‌علائی به خفی (موزه یا چکمه) بدان جهت بود که این کتاب همه‌ی اوقات در دسترس باشد و بتوان آن را حتی در چکمه جای داد! و مولف آن سید اسماعیل جرجانی این کتاب را برای ابن اسفهسالار قراء ارسلان ولیعهد آتسر خوارزمشاه تألیف نمود تا این امر در همه حال (در سفر و حضر و اردو و جنگ)‌کتاب را باخود حمل نماید (حتی‌درچکمه شاهانه) که به ضرورت بتوان ازآن استفاده کرد. چون کتاب ذخیره‌ی خوارزمشاهی کتابی قطور بود والبته چنین کتابی به کارآموزش طلای علم طب می‌آمدند امراء وچنان که خود مؤلف می‌گوید: «همه باب‌های مختصر و مشتمل بر نکات بسیار است که مورد توجه اهل فضل و ارباب صنعت است. کتاب را بر«قطع معلول» و دردو جلد تألیف کرده بود تا قابلیت حمل آسان داشته باشد. سال تألیف پس از سال 504 هجری است. این کتاب درنزد اهل فضل مشهور بود به طوری که نظامی عروضی سمرقندی درکتاب خود درباب «علم طب وهدایت طبیب» به آن اشاره دارد و ذکر ننموده که باید از«کتب صغار که استادان مجرب تصنیف کرده‌اند یکی پیوسته با خویشتن دارد». و سال تألیف حوالی سال 504 هجری است.
خفی علائی یک دوره مختص علم  طب است. که شامل مباحث علمی وعملی است وشامل مباحث: طب فوری که درمسافرت کاربرد دارد و طب عملی و بهداشت است. این کتاب درسال 1891 میلادی درکانپور هندوستان در 114 صفحه به چاپ سنگی رسید.
کتاب دوبخش دارد بخش اول دارای دومقاله است و بخش دوم دارای هفت مقاله است. مقاله‌ی اول از بخش اول کتاب دارای 16 باب است که مواردی مثل درتدبیر هوا، فعل‌های‌سال، شهرو مسکن، لباس، غذا، خواب وبیداری وحرکات، استفراغ، مسهل، دارو‌های قی‌آور، فصد وحجامت و مسایل مسافران  نگارش یافته‌است. مقاله‌ی اول در(حفظ الصحه)، محافظت ازسلامتی می‌باشد. درباب سلامت و نشانه‌های بیماری وزمان مرگ می‌باشد. بخش دوم کتاب یک مبحث علمی است بیماری‌های اندام‌‌ها، حصبه و‌آبله، ورم، پاکیزگی پوست ودرمان انواع زهر می‌باشد.
بنابراین کتاب خفی علائی کتابی قابل حمل با دسترسی آسان مشتمل بر مباحث علمی وعملی درمورد بهداشت وپیشگیری و درمان بیماری‌ها است.