واکسن آنفلوانزا و سندرم گیلن‌باره

دوره‌ی کمون بیماری یک تا دو روز و از علائم آن کسالت عمومی بیمار، تب و دردهای عضلانی، ناتوانی و علائم تنفسی است. عامل این بیماری ویروس‌‌هایی غیر‌از عامل سرماخوردگی عادی هستند و هرچه هم که خفیف باشد از سرماخوردگی معمولی (فلو) شدیدتر است.
دوره‌ی تب در آنفلوانزا سه روز است. به ندرت ذات‌الریه، تورم عضله‌ی قلب، تورم پرده‌ی خارج قلب یعنی به ترتیب پنومونی، آندوکاردیت، پریکاردیت وعوارض سیستم عصبی مرکزی و کمتر از اینها آنسفالومیلیت، پلی‌نوریت، سندرم ری و خیلی کمتر سندرم گیلن باره مشاهده می‌شود.
آمار مرگ‌و‌میر در آنفلوانزا قابل‌توجه است. علت مرگ‌و‌میر بیشتر گرفتاری بیمار به عفونت میکربی ریه (پنومونی میکروبی)، بیماریهای قلب‌وعروق وکلیه است. در زنان‌باردار و افراد‌مسن که بیماریهای مزمن دارند مرگ‌ومیر بالاست. در آنفلوانزا برخلاف سرماخوردگی معمولی علائم اولیه مثل آبریزش بینی و گلودرد وجود ندارد وبیماری‌ ناگهانی شروع می‌شود. از میان 514‌مورد مرگ‌و‌میر، 441‌ نفر یعنی 86‌درصد کسانی بوده‌اند که بیماری حادتنفسی(ARD) داشته‌اند و لازم بوده است که واکسینه شوند.
همانطور‌که گفته‌شد یکی‌از  عوارض مهم آنفلوانزا سندرم ‌ری می‌باشد که در کودکان 10‌تا‌14‌ساله دیده می‌شود و  علائم آن آنسفالوپاتی، دژنرسانس چربی‌کبد و مرگ‌ومیر بالا می‌باشد، سالیسیلاتها ممکن‌است در پاتوژنز آن نقش داشته باشند. در بین سال‌های‌1979تا1980 چهارصد مورد بیماری درآمریکا مشاهده شد و سی‌درصد مبتلایان فوت کردند.
 عامل بیماری آنفلوانزا ویروسی است. از ارتومیکسوویروس‌ها که سه تیپ C,B,A دارد از نظر هماگلوتینین‌11 زیر‌گروه آنتی‌ژنی و از‌نظر نورامینیداز‌8  زیر‌گروه دارد، نام یکی از آنها که خیلی مطرح است و آنفلوانزای خوکی می‌باشد.
(A/Swine/New jeresy/8.76(H1N1
از سالهای 1985 و 1986 برای پیشگیری از آنفلوانزا واکسنی ترکیبی با سه سوش زیر ساخته شده است:
(A/philipines/2.82 (H3N2
(A/chile/1.83(H1N1
B/USSR/100.83
 از‌بین سه تیــــپ C,B,A تیپA‌ تغییرات آنتی‌ژنی فراوانی دارد، تغییرات ‌تیــــپ‌B کمتر است، تیپ‌C تغییراتی ندارد. ژنــــوم تیپRNA) A) است، حساس‌ترین حیوان به سوش انسانی موش‌خرمایی است، درجنین درحال‌رشد جوجه تکثیر می‌شود بنابراین برای کشت ویروس آنرا به حفره‌ی آمنیوتیک تخم‌مرغ جنین‌دار تلقیح می‌کنند. همچنین روی کشت سلولی میمون هم رشد می‌کند وخالص جدا می‌شود. برای تشخیص دقیق آنفلوانزا نمونه‌ی روز‌پنجم و نمونه‌ی روز‌دهم تا چهاردهم را با روش IF (ایمونوفلوئورسانس) بررسی می‌کنند، بهترین نمونه‌ شستشوی حلق است و برای جلوگیری از رشد میکربها به آن پنی‌سیلین و استرپتومایسین می‌زنند. برای جلوگیری از مزاحمت و تداخل‌ قارچها سیکلوهگزاماید (آنتی‌دایون) مناسب است. انواع خوکی، اسبی ومرغی با ویروس تیپ A انسانی مرتبط هستند. واکسن را درفصل پاییز تلقیح می‌کنند و بررسی تزریق عضلانی است و هرسال باید تزریق شود و از‌این نظر که ویروس به‌خصوص تیپ‌A بسیار تغییر می‌کند. هرسال واکسن را باید جدید ساخت، برخی فکر می‌کنند اگر واکسن آنفلوانزا بزنند دیگر به سرماخوردگی معمولی هم مبتلا نمی‌شوند، درصورتی‌که چنین نیست و افراد واکسینه برای همان انواعی که ذکر‌شد مصونیت پیدا می‌کنند و درهمان زمستان به انواع یادشده مبتلا نمی‌شوند. تزریق واکسن برای گروهی از افراد جامعه یک ضرورت است. واکسن عوارض مهمی ندارد، عوارض بسیار خفیف وموضعی است و شامل درد، قرمزی و تورم ناحیه‌ی تزریق، تب، درد بدن و سردرد می‌باشد که خود به خود یا با درمان مختصری رفع می‌شود.
شیوع آنفلوانزا در سراسر جهان را سازمان بهداشت جهانی زیر نظر دارد و با رعایت معیارهایی گونه‌هایی را که در پاییز و زمستان احتمال شیوع دارند پیش‌بینی می‌کنند و باتوجه به تغییر و جهش ویروس به تولیدکنندگان واکسن دستور تولید واکسن را می‌دهند و مصونیت هفت‌تا ده روزه ایجاد می‌شود. واکسن بیشترین اثر را در شش ماه اول تزریق دارد از سن شش ماهگی به بعد قابل تزریق است و سازمان غذا و داروی آمریکا تزریق آن را برای همه بعد‌از شش‌ماهگی توصیه‌ کرده است. در بزرگسالان هفتاد تا نود درصد مصونیت می‌دهد یا بیماری را سبک‌تر می‌‌کند. تزریق این واکسن برای کسانی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند ممنوع است زیرا که در کشت ویروس آن از تخم‌مرغ استفاده شده است. اگر موقع تزریق بیمار تب دارد باید از تزریق خودداری کنند و پس‌از رفع تب اقدام کنند، البته تزریق واکسن برای همه ضروری  نیست و با اینکه سالانه‌250‌تا‌500‌هزار نفر از‌آن می‌میرند فقط برای گروه خاصی توصیه می‌شود. برای جلوگیری از عوارض آلرژی گروه پزشکی مرکز تزریق، فرد را حداقل پانزده دقیقه در محل نگه‌می‌دارند و مانع خروج او می‌شوند. گروه‌های زیر به تزریق واکسن نیاز مبرم دارند:  تمامی افراد 65سال به بالا که در بسیاری کشورها به خصوص کانادا، مراکز بهداشت شدیداً آن را دنبال می‌کنند و تلقیح تمام افراد بالای 65 سال را باجدیت پیگیری می‌کنند. برای کودکان 6 ماهه تا 5 ساله اجباری است. تمام کسانی که در اماکن دسته‌جمعی زندگی می‌کنند مانند خانه‌ی سالمندان و پادگانها و غیره برای بیماران قلبی، کلیوی، ریوی، کبدی، دیابت، سکته‌ی‌مغزی، مبتلایان به نقص‌ایمنی مانند ایدز یا کسانی‌که شیمی‌درمانی می‌کنند، زنان‌باردار، پزشکان، پرستاران و پرسنل بهداشتی و مراکز نگهداری گروهی افراد، بسیار ضروری است. درموارد اپیدمی و آندمی واکسینه‌کردن همه‌ی جامعه ضروری می‌شود مانند همه‌گیری‌H1N1 سال‌1976.
همانطور که ذکر شد با درصد بسیار اندکی متعاقب ابتلا به بیماریهای ویروسی به‌خصوص سرخک، سرخجه، آبله‌مرغان، زونا، اوریون ممکن‌است سندرم گیلن‌باره ایجاد شود، پس‌از واکسیناسیون آنفلوانزا یک در میلیون احتمال گیلن‌باره وجود دارد یعنی اگر تمام مردم ایران را واکسینه کنیم 75نفر ممکن‌است عوارض گیلن‌باره را نشان دهند. در مقایسه ابتلا به گیلن‌باره بین افراد واکسینه و غیر واکسینه شانس افراد واکسینه 5 برابر است مانند واکسیناسیون آنفلوانزای‌خوکی سال‌1976. گیلن‌باره به‌ندرت متعاقب ابتلا به آنتروویروسها وسیتومگال ویروس هم دیده شده است. گیلن‌باره یک عارضه‌ی پلی‌رادیکولوپاتی التهابی است، عارضه‌ی خود ایمن است که درآن سیستم ایمنی اشتباه می‌کند و سیستم اعصاب را بیگانه می‌پندارد و به سیستم اعصاب محیطی صدمه می‌زند. دراین سندرم قدرت عضلانی کم می‌شود، رفلکس‌های طبیعی عضلات مختل می‌شود، احساس گزگز و مورمور در شانه‌ها و بازوها ایجاد می‌شود و ممکن‌است خود‌به‌خود محدود شود و یا اینکه پیشرفت کند و به فلج کامل منجر شود. شایعترین فلج شل همین بیماری است که حتی گاهی به مرگ بیمار می‌انجامد. اختلال در تکلم، جویدن و بلع، حرکات چشم‌هاوهمچنین کمردرد از عوارض گیلن‌باره است اگر اختلالات به دستگاه تنفس برسد کار بیمار به ICU می‌کشد و به تنفس‌مصنوعی هم منجر می‌شود. بیشتر بیماران به بستری شدن در بیمارستان نیاز پیدا می‌کنند. فلج معمولاً بیش‌از چهار هفته طول نمی‌کشد و پس‌از چند‌ماه بهبود پیدا می‌کند و احتمال زخم بستر بسیار بالا است.
همانطور که گفته‌شد گیلن‌باره متعاقب عفونتهای ویروسی به‌خصوص آنفلوانزا و پس‌از تلقیح واکسن آنفلوانزا ایجاد می‌شود. پس‌از عفونت دستگاه‌گوارش با باکتری‌کمپیلوباکترژژونی نیز ممکن‌است ایجاد شود، گاهی هم هیچ علت شناخته شده‌یی ندارد.
عوارض عصبی گیلن‌باره بالا رونده است از پاها شروع شده پس ازچند روز یا چند هفته به قسمت‌های بالای بدن کشیده می‌شود و بازوها واندام فوقانی ضعیف و بی‌حس می‌شود وگاهی به فلج کامل و از‌بین‌رفتن توان راه‌رفتن منجر می‌شود. تشخیص گیلن‌باره بیشتر با علائم کلینیکی است البته نوار  عصب و نوار عضله مفید است، سیتولوژی و شیمی مایع نخاع هم کمک می‌کند. درمان قطعی ندارد اما برای بهبود علائم کارهایی می‌توان کرد درمان با ایمونوگلوبین مفید است وعصب را تاحدودی در برابر حملات آنتی‌بادی خودی محافظت می‌کند، استفاده از پلاسما فرزیس بسیار مفید است. اگر بیمار قادر به خوردن از راه دهان نیست از لوله‌ی‌بینی معده‌یی استفاده می‌کنند. رژیم‌غذایی باید پرکالری و غنی از پروتئین باشد می‌توان غذا را باحجم کم و در وعده‌های بیشتر داد و در‌صورت درگیری شدید، از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌شود. فیزیوتراپی هم مفید است از کورتن و داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی هم استفاده می‌شود، مسکن و ضددرد هم تجویز می‌شود، داروهای ضدتشنج مانند کاربامازپین هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. ازیبوست بیمار بایدجلوگیری کرد و سیگار و الکل به هیچ‌وجه نباید استفاده کرد. به بیمار باید گفت روزی حداقل 8 لیوان آب بیاشامد. بیماری سه مرحله‌ی حاد، نقاهت و بهبودی دارد و اغلب بهبود می‌یابد. ضعف در 2تا3 هفته بدتر می‌شود، بعد رو‌به بهبودی می‌گذارد، بهبودی گاهی تا دو سال به طول می‌انجامد و در برخی بیماران قدرت عضلاتشان برنمی‌گردد. گاهی بعد‌از اولین حمله عود هم می‌کند. جهت بالارفتن روحیه‌ی بیمار با شرایط بدی که دارد مشاوره با روانشناس ضروری است. گیلن‌باره در‌هر سنی ممکن‌است ایجاد شود اما شایع‌ترین سن در هر دو جنس 30 تا 50 سالگی است. علاوه بر مواردی که قبلاً گفته شد و می‌توانند سندرم را ایجاد‌کنند، منونوکلئوز، ایدز، هرپس سیمپلکس، لنفوم هوچکین و لوپوس اریتماتونیز ممکن‌است مقدمه‌ی ظهور سندرم باشند، در آزمایش مایع‌ نخاع افزایش پروتئین بدون بالابودن تعداد گلبول‌های سفید مشاهده می‌شود (دیسوسیاسیون آلبومینوسیتولوژیک) براساس تحقیقات انجام شده 30‌درصد بیماران بعد‌از 3سال هنوز هم ضعف عضلانی دارند، حتی‌المقدور باید سعی‌کنند این بیماران جراحی نشوند زیرا جراحی موجب دامن‌زدن به حملات این سندرم می‌شود.
چند‌سال قبل آنفلوانزای‌H1N1 درایران شایع شد، روش تشخیصی با PCR در مراکز ویروس‌شناسی راه‌اندازی شد و موارد مثبت زیادی تشخیص داده شد، واکسیناسیون هم اجرا شد، از تعداد مبتلایان و کسانی‌که واکسن زده‌اند اطلاعی در دست نیست. نمی‌دانم آیا مواردی از گیلن‌باره نیز متعاقب واکسیناسیون دیده شده‌است یا نه، از سازمانهای ذیربط واکسیناسیون، انستیـــتوپاستـــور و اداره‌ی طب‌پیشگیری وزارت‌بهداشت درخواست می‌کنم درصورت امکان، آمار واکسیناسیون کلی کشور را منعکس فرمایند و از متخصصان محترم مغز و اعصاب نیز تقاضا می‌کنم اگر مواردی از سندرم گیلن‌باره پس‌از واکسیناسیون داشته‌اند در تکمیل این مقاله منتشر نمایند.