شماره ۹۹۶

بو و گرسنگی

دکترسروش پیام‌یار - گوش، حلق وبینی

بو و گرسنگی

نتایج یک پژوهش جدید با حمایت مالی شورای پژوهش اروپا که در شماره‌ی 13 فوریه‌ی 2014 نشریه‌ی Nature Neuroscience به چاپ رسیده ادعا شده و به اثبات رسیده است که چگونه سیستم endocannabinoid با استفاده از حس بویائی، دریافت غذا را کنترل می‌کند.

آندوکانابینوئیدها مواد شیمیایی شبیه کانابیس هستند که در بدن ساخته می‌شوند و برای ارسال پیام میان یاخته‌ها مورد استفاده‌اند. سیستم آندوکانابینوئید، شبکه‌ای از گیرنده‌های نورونی، آنزیم‌ها و آندوکانابینوئیدهایی است که هم در مغز حیوانات و هم درمغز انسان وجود دارد. این گیرنده‌ها در سیستم آندوکانابینوئید با احساساتی مانند نشئه، اضطراب و درد ارتباط دارند.
دانشمندان می‌دانند که وقتی انـسان گرسنـه است، جــسم کارنمود یا پرفـورمانـس حس‌بویائی را تقویت می‌کند تا بـخت‌یافتن غذا بهبـود‌یـابـد.
افزایش قدرت حس بویائی، امکان بازیافت بهتر منابع غذایی را فراهم می‌آورد ولی سبب افزایش جاذبه‌ی بعضی بوها نیز می‌شود. می‌توان تصور کرد که در این حالت یک نوع پس خوراند یا فیدبک feedback مثبت وجود دارد:یعنی وقتی انسان گرسنه می‌شود، بیشتر بو می‌کشد و بنابراین غذاها را بهتر می‌بیند و بیشتر جذب‌شان می‌شود.
اما تا پیش از این بررسی نحوه‌ی همکاری حس گرسنگی، حس بویائی و مصرف غذا توسط مغز و مکانیسم‌های درگیر آن به خوبی روشن نشده بود.
این پژوهشگران با انجام تجارب در موش دریافتند که این مکانیسم خوردن غذا در سیستم آندوکانابینوئید آغاز می‌شود. این پژوهشگران نشان داده‌اند که گیرنده‌های کانابینوئید«CB1» در مغز سیستم عصبی را مرتبط می‌سازند یعنی سیستم بویایی (پیاز بویائی) را به ساختارهای عالی‌تر که با بو درگیرند یعنی قشر بویائی ارتباط می‌دهد.
حس‌گرسنگی سبب فعال‌شدن گیرنده‌هایCB1 می‌شود و این گیرنده‌ها پیاز و قشر بویائی را فعال می‌کنند. به این ترتیب، این مکانیسم مغز است که حساسیت انسان را نسبت به بو در زمان گرسنگی افزایش می‌دهد و به نوبه‌ی خود سبب افزایش اشتیاق انسان نسبت به غذا می‌شود.
تصور بر این بود که حیوانات و انسان به خصوص وقتی که مساله‌ی یافتن غذا مطرح است به گونه‌ای متفاوت بو را پردازش می‌کنند.
صرف نظر از آنکه رفتار انسان کمتر از حیوانات زیر تأثیر حس بو قرار می‌گیرد، حس بویایی در سطح پائین‌تری از آگاهی نسبت به سایر اطلاعات حساسه پردازش می‌شود. در این بررسی، مصنفان از نمونه‌ی گزینش همسر در انسان استفاده کرده‌اند که به‌صورت ناخود‌آگاه با حس بویایی راهنمایی می‌شود. با اطمینان می‌توان گفت بویایی یکی‌از مهمترین حواس در جوندگان است و تصور بر‌این است که این حس در انسان از اهمیت کمتری برخوردار است.
اما از نتایج بررسی‌های روانشناسی تجربی در انسان آشکار شده است انسان براساس بویایی، تصمیم‌های مهم بسیاری اتخاذ می‌کند ولی هرگز این مسأله را درک نمی‌کند. در‌حالتی خاص، تأثیرکانابینوئیدها بر خوردن غذا در انسان و جوندگان بسیار شبیه است. به‌این‌ترتیب می‌توان گمان کرد در‌مورد انسان نیز مکانیسم‌های مشابهی کاربرد دارد. در‌واقع تشدید بو یکی‌از آثار کانابیس است که در انسان به‌خوبی شرح داده شده است. با‌وجودی‌که مدارکی در دست است که نشان می‌دهد THC (جزئی‌از کانابیس است که وقتی به‌صورت تفریحی استفاده می‌شود سبب ‌«های»‌شدن می‌گردد) سبب تقویت حس بویایی و احساس گرسنگی در انسان می‌شود ولی این دو حالت مستقل از یکدیگر صورت می‌گیرد و در‌حال‌حاضر مدرکی علمی مبنی بر ارتباط این دو عملکرد وجود ندارد.
در‌افراد دچار نابسامانی‌های غذا‌خوردن مانند بیماران دچار آنورکسی یا چاق، پژوهشگران می‌اندیشند که این مدار بویائی دچار اختلال می‌شود. حساسیت به بو در‌این بیماران در‌مقایسه با افراد دیگر قوی‌تر یا ضعیف‌تر می‌شود. پژوهشگران تصور می‌کنند این امر، اساس پژوهش‌های آتی در زمینه‌ی چگونگی طرز کار سیستم آندوکانابینوئید در انسان باشد.

 

تعداد بازدید : 1651

ثبت نظر

ارسال