شماره ۱۰۷۱

راه کاهش آسیب های تابش هسته ای

دکتر ضیاء‌سروش - رادیولوژیست

راه کاهش آسیب های تابش هسته ای

تماس با تابش هسته‌ای درهنگام وقوع یک حادثه، به‌صورت بالقوه می‌تواند هزاران انسان را مجروح کرده و یا به‌کام مرگ بکشاند. محققان با تولید دارویی مناسب این موقعیت اظهار می‌کنند که اقدامات فوری که می‌توانند در ۲۴‌ساعت اولیه ارائه شوند و تا هنگام دسترسی به مراقبت‌های پزشکی بهتر آسیب به بدن را کاهش‌دهند، می‌توانند زندگی‌های زیادی را نجات دهند.

محققان دانشکده‌ی پزشکی تگزاس اظهار‌داشتند که چگونه داروی آزمایشیTP508، در آزمایش روی موش‌ها نتایج نویدبخشی از خود نشان داده‌است.

آنها به این مسأله اشاره‌کردند که پس‌از مواجهه با تابش هسته‌ای، چگونه یک‌بار تزریقTP508 که پپتیدی احیاکننده است، به‌میزان چشمگیری بقای موش‌ها را افزایش‌داد، هرچند ۲۴‌ساعت پس‌از تماس با پرتو تزریق شد.

این دارو از‌طریق کنترل آسیب وارد شده به روده عمل می‌کند. تماس با دوزهای بالای پرتو هسته‌ای می‌تواند منجر به مرگ شود چون تأثیرات جدی متعددی روی بدن دارد.
یکی‌از این عوارض، سندرم مسمومیت معده‌ای ـ روده‌ای (Gastrointestinal Toxicity) است که به‌دلیل آسیب‌دیدگی مخاط روده ایجاد می‌شود.

وقتی مخاط‌روده صدمه می‌بیند، قابلیتش برای جذب آب در لوله‌ی گوارش کاهش می‌یابد؛ احتمال عدم‌تعادل در الکترولیت‌ها، عفونت باکتریایی، ترشح از روده (leakage)، عفونت خون‌(sepsis) و مرگ افزایش‌می‌یابد و از آنجایی‌که آسیب‌های روده‌ای ناشی‌از تابش‌پرتو در میزان بهبود افراد پس‌از تماس با پرتوهسته‌ای نقشی کلیدی بر‌عهده دارند، ساخت داروهایی جدید که بتوانند از آسیب GI جلوگیری‌کنند از اهمیت زیادی برخوردار است‌.

سندرم مسمومیت‌GI پس‌از آسیب ناشی‌از تشعشع در سلول‌های کریپت یا غاری در روده‌ی‌کوچک و بزرگ ایجاد می‌شود. این سلول‌ها باید به‌صورت مستمر جای خود را پر‌کنند تا سلامت و یکپارچگی مخاط‌روده حفظ شود.

سلول‌های‌کریپت نسبت‌به آسیب ناشی‌از پرتو خیلی حساس هستند و سلامت آنها بیشتر به‌عنوان شاخصی از شانس زندگی بیمار پس‌از تماس با پرتو استفاده می‌شود. TP508 به ظاهر از‌طریق فعالسازی بن‌یاخته‌ی مقاوم به پرتو، تأثیرات صدمه‌ی‌‌GI را کاهش‌می‌دهد و از قابلیت سلول‌های کریپت برای بازسازی خودشان به‌منظور حفظ و ترمیم مخاط‌روده محافظت می‌کند.

TP508 یک پپتیدترومبین (Thrombin peptide) است که پس‌از آسیب به پوست، استخوان و عضله، ترمیم بافت را برمی‌انگیزد. این دارو از‌طریق تحریک رشد رگهای‌خونی جدید، ترمیم جریان‌خون، فرونشاندن التهاب و کاهش مرگ سلولی عمل می‌کند.

آزمایش‌ها روی انسانهای بیمار نشانگر آن است که TP508 ترمیم زخم پای دیابتی و شکستگی‌های مچ دست را تسریع می‌کند، بدون اینکه هیچ‌نوع عوارض‌جانبی دارویی جدی را از خود نشان‌دهد.

این پپتید می‌تواند اقدام پیشگیرانه‌ی مؤثری در موقعیت‌های اورژانس هسته‌ای باشد که باید در عرض ۲۴‌ساعت اول و پس‌از تماس با پرتو مصرف‌شود تا بقا را افزایش‌داده و مرگ را به تأخیر اندازد و به مصدوم فرصت‌دهد تا به‌منظور دریافت درمان‌های پزشکی پیشرفته، خود را به مکانی با امکانات مطلوب برساند.

مراکز جلوگیری و کنترل بیماری‌(CDC) بین آلودگی رادیواکتیو (Radioactive contamination) و تماس با پرتو (Radiation exposure) تمایز قائل می‌شوند که در‌پی تصادف هسته‌ای، حادثه‌ای طبیعی یا عملی تروریستی و به‌دنبال آن آزاد‌شدن مواد رادیواکتیو در محیط، هر‌دوحالت می‌توانند رخ‌دهند.

وقتی ماده‌ی رادیواکتیو درون یا روی شیئ یا فرد قرار‌گیرد، به آن آلودگی رادیواکتیو گفته می‌شود. وقتی انرژی پرتو (به‌شکل ذرات و امواج) از مواد رادیواکتیو منتشرشده، به بدن نفوذ‌کند به آن تماس با پرتو (Radiation exposure) گفته می‌شود. فردی‌که در‌معرض پرتوهسته‌ای قرارمی‌گیرد، لزوماً به ماده‌ی رادیواکتیو آلوده نیست.

پرتو(radiation) همه‌جا در اطراف ما می‌باشد و بدن ما برای مقابله با مقادیر پایین پرتویی که روزانه در معرض آن قرارداریم، شیوه‌های خاص خودش را دارد. تکنیک‌هایی مثل پرتونگاری با اشعه‌X و سی‌تی‌اسکن‌ها برای تولید تصاویر پزشکی (Medical imaging) از تابش مقادیر کنترل‌شده‌ی پرتو به بدن استفاده‌می‌کنند. تماس با مقادیر کمی‌از پرتو بطور مکرر در دراز‌مدت، ممکن‌است خطر ابتلا به سرطان را در فرد افزایش‌دهد. همچنین به جهش (mutation) در ژن‌ها منجر‌می‌گردد که این ژن ‌های جهش یافته به فرزندان نیز منتقل می‌شوند.

تماس با مقادیر زیاد پرتو در دوره‌ای کوتاه، مثلاً پرتوی زیاد ناشی‌از هر‌گونه حادثه‌ی هسته‌ای (Nuclear accident)، سوختگی و آسیب شدید به بافت‌ها و ارگان‌ها را موجب می‌شود.


تعداد بازدید : 1861

ثبت نظر

ارسال