مقدمه:
دیابت بی‌مزه یک بیماری بسیار نادر و پیچیده است. کلمه‌ی دیابت بی‌مزه از‌مجموع دو‌واژه‌ی Diabetes و Insipidus تشکیل‌یافته است. دیابت یک کلمه با منشاء یونانی است به‌معنی سیفون و انسیپید یک کلمه‌ی لاتین است که معنی بدون‌مزه می‌دهد. دیابت بی‌مزه درحقیقت عدم‌توانایی بدن برای نگهداری آب به‌علت اختلال در تولید و فعالیت هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) می‌باشد.هورمون آنتی‌دیورتیک به‌وسیله‌ی نورون‌های واقع در قسمت فوقانی بینایی و هسته‌ی کنار بطنی هیپوتالاموس تولید‌می شود.ADH پس‌از تولید در‌طول مسیرهیپوتالاموس ـ هیپوفیز پایین‌آمده و در قسمت پشتی هیپوفیز ذخیره‌می‌گردد که با تحریک مناسب گیرنده های اسموزی از محل ذخیره‌اش آزاد می‌شود.
تولید، ذخیره و ریزشADH درشکل زیر نشان‌داده شده‌است. پلی‌دیپسی، پلی‌اوری، هیپرناترمی، کم‌آبی و تشنگی شایعترین نشانههای دیابت بی‌مزه هستند. شیوع دیابت بی‌مزه در جمعیت عمومی تقریباً ۳ در ۱۰۰/۰۰۰ می‌باشد.
/224.jpg)
انواع دیابت بی‌مزه:
دیابت بی‌مزه شامل انواع زیر می‌باشد:
ـ دیابت بیمزهی عصبی (نورولوژیک)
ـ دیابت بیمزهی کلیوی
ـ دیابت بیمزهی بارداری
ـ دیابت بیمزهی بدون‌تشنگی
ـ پلی‌دیپسی اولیه
ـ دیابت بی‌مزه براثر تشنگی مفرط
ـ دیابت بیمزهی روانی
• دیـابت بـی‌مزه‌ی عصبـی (Neurogenic DI):
دیابت بیمزهی عصبی شایعترین علت شناخته‌شده‌ی دیابت بیمزهی مرکزی (CDI) است. فرد مبتلا به دیابت بیمزهی مرکزی به‌خاطر کاهش ساخت ADH (آرژینین وازوپرسین) قادر به حفظ آب نمی‌باشد. دیابت بیمزهی مرکزی به‌علت عوارض ناشی‌از هیپرناترمی و بالا‌بودن اسمولاریتی پلاسما می‌تواند کشنده باشد.
اتیولوژی:
مهمترین علت دیابت بیمزهی مرکزی، صدمه‌ی ضربه‌ای مغز (Traumatic Brain Injury:TBI) است که باعث صدمه به ناحیه‌ی هیپوتالاموس و قسمت عصبی هیپوفیز می‌شود. جراحی و تومورهای قسمت فوقانی کیاسمای چشمی و ناحیه‌ی هسته‌ی کنار بطنی نیز می‌تواند موجب دیابت بیمزهی مرکزی گردند. همچنین دیابت بیمزهی مرکزی می‌تواند به‌علت جهش ارثی مادرزادی ژن پره‌پروـوازوپرسین ـ نوروفیزینII باشد که با جابه‌جایی گلایسین به‌جای والین اتفاق می‌افتد. علل دیگر شامل اتوایمون، هیستوسیتوز، گرانوماتوز، سارکوئیدوز و الکل می‌باشند.
تظاهرات بالینی:
نشانههای مهم دیابت بیمزهی مرکزی، پلی‌اوری و پلی‌دیپسی می‌باشند. تولید مقدار زیاد ادرار منجر به افزایش اسمولالیته‌ی پلاسما و هیپرناترمی تهدید‌کننده‌ی زندگی و کم‌آبی مفرط‌می‌گردد. در دیابت بیمزهی مرکزی تشنگی بی‌اختیار اتفاق‌می‌افتد. به‌نظر می‌رسد که وقوع استئوپنی به‌علت کاهش اثر پروستاگلاندین‌ها بر استئوبلاست‌ها است که نشانگر سطح پائین ADH می‌باشد.
• دیــابت بیمزهی کلیـوی (Nephrogenic DI):
دیابت بیمزهی کلیوی به‌علت عدم حساسیت کلیوی در پاسخ به AHD می‌باشد. اغلب افراد بالغ، دیابت بیمزهی کلیوی را به‌شکل اکتسابی دارند اما دیابت بیمزهی کلیوی، ارثی نیز می‌تواند باشد.
اتیولوژی:
علل ارثی دیابت بیمزهی کلیوی، جهش‌های ژن گیرنده‌ی V2 (وابسته جنس)، ژن اکوا‌پورین2 (اتوزومال مغلوب) و ژن ترانسپورتر اوره‌یB می‌باشند.
توراث وابسته به جنس شایعترین حالت مشاهده‌شده در مردان است و این بیماران به DDAVP یا دیسموپریسین پاسخ‌نمی‌دهند. شکل اکتسابی دیابت بیمزهی کلیوی به‌طور عمده به‌علت لیتیوم است که معمولاً جهت اختلالات دوقطبی استفاده می‌شود. داروهای دیگرکه باعث دیابت بیمزهی کلیوی می‌شوند عبارتنداز: آمفوتریسینB، کلشی‌سین، جنتامایسین، متوکسی‌فلوران و دمکلوسیکلین. همچنین علل اکتسابی شامل نارسایی مزمن کلیوی، پیلونفریت‌ها، بیماری کلیه پلی کیستیک، پیوند کلیوی، بیماری انسدادی کلیوی، بیماری مزمن مدولای کلیوی، هیپوکالمی مزمن و هیپرکلسمی مزمن می‌باشند. همچنین رژیم کم‌پروتئین، تنظیم کاهشی در پروتئینAQP-2 ایجاد‌می‌کند.
تظاهرات بالینی:
به‌علت عدم حساسیت ADH پلی‌اوری افزایش‌می‌یابد. تظاهر بالینی دیگر، شب ادراری می‌باشد. دفع ادرار فراوان منجر به هیپرناترمی، هیپرکلرمی، یبوست و ازوتمی‌پره‌رنال می‌شود که باعث کندی فعالیت مغز، تشنج و مرگ می‌گردد.
• دیــابت بیمزهی بـارداری (Gestational DI):
دیابت بیمزهی بارداری نوعی است که به‌ندرت در زنان باردار اتفاق‌می‌افتد. تخمین‌زده شده که شیوع دیابت بیمزهی بارداری ۵ در ۱۰۰/۰۰۰ بارداری می‌باشد. آنزیم وازوپریسیناز تولید‌شده توسط جفت، هر‌دو‌هورمون‌های هیپوفیز خلفی یعنی اوکسی‌توسین و ADH را متابولیزه می‌نماید.
اتیولوژی:
جفت وازوپریسیناز تولید می‌کند. وازوپریسیناز یک سیستئین آمینوپپتیداز است که ADH و اوکسی‌توسین را می‌شکند. زمانی‌که این سیستئین آمینوپپتیداز به‌مقدار فراوان تولید گردد، تقریباً 9۹درصد اکسی‌توسین و ADH تولید‌شده را تخریب می‌کند و منجربه دیابت بیمزهی بارداری می‌شود.
تظاهرات بالینی:
پُرنوشی، پُر‌ادراری و تشنگی شدید از تظاهرات شایع در دیابت بیمزهی بارداری هستند. همراهی دیابت بیمزهی بارداری با پره‌اکلامپسی و سندرم HELLP (همولیز، بالا‌بودن آنزیم‌های کبدی، کاهش تعداد پلاکت‌ها) به‌طور خیلی شایع مشاهده‌می‌شود.
• دیابت بیمزهی بدون‌تشنگی (Adipsic DI):
عدم وجود تشنگی، بیماریی است که در‌آن با اینکه بدن بدون آب با اسمولاریته‌ی بالای پلاسما مواجه است، تشنگی وجود ندارد. هرگونه صدمه به مرکز تشنگی در هیپوتالاموس منجر به کاهش تشنگی به‌نام آدیپسیا می‌گردد. عدم وجود تشنگی اغلب همراه با دیابت بیمزهی مرکزی است چون صدمه در هیپوتالاموس سبب آسیب در قسمت عصبی بالای چشم و ناحیه‌ی کنار بطنی می‌شود (محل‌های آزاد‌شدنADH). بنابراین عدم وجود توأم تشنگی و دیابت بیمزهی مرکزی، به‌عنوان دیابت بی‌مزه با نبود تشنگی مشهور هستند. این بیماری بسیار نادر است. در دنیا فقط 200مورد از آن تاکنون گزارش گردیده‌است.
اتیولوژی:
علت اساسی دیابت بی‌مزه با نبود تشنـگی، صدمه به مرکز تشنگی واقع در هیپوتالاموس است. کرانیوفارانژیوما، هم مرکز تشنگی و هم ناحیه‌ی قسمت بالای اعصاب چشمی و کنار بطنی را متأثر می‌کند که ناحیه‌ی مهمی برای ایجاد دیابت بی‌مزه با نبود تشنگی است.
تظاهرات بالینی:
بیمارانی‌که از دیابت بی‌مزه با نبود تشنگی رنج‌می‌برند، با فقدان احساس تشنگی و هیپرناترمی تظاهر‌می‌کنند. سطح بالای سدیم می‌تواند عوارض متعددی شامل خستگی، اختلال مغزی، اختلال تعادل اسید و باز و حتی مرگ را ایجاد کند.
پُرنوشی اولیه (Primary polydipsia):
پُرنوشی اولیه با مصرف مقدار بسیارزیاد مایع مشخص‌می‌شود. مصرف بسیار زیاد مایع باعث کاهش اسمولاریته‌ی پلاسما می‌گردد و تولید هورمون آنتی‌دیورتیک در پاسخ به افت اسمولالیته متوقف می‌شود. نتیجه آنکه قدرت تغلیظ کلیه‌ها کاهش‌یافته و شخص مقدار زیادی ادرار رقیق با اسمولاریته‌ی کم را دفع‌می‌کند. در ارتباط با علت پُرنوشی اولیه، ۲ زیرشاخه مطرح است:
۱ـ دیابت بی‌مزه با تشنگی مفرط (Dipsogenic DI):
دیابت بی‌مزه با تشنگی مفرط یک زیر‌شاخه‌ی پُرنوشی اولیه(PP) است که با نقص مرکز تشنگی واقع درهیپو‌تالاموس ایجاد‌می‌شود. درنتیجه‌ی این نقص، سازوکار تشنگی بیش‌فعال‌شده و شخص مبتلا به مصرف مقدار خیلی زیاد مایع و دفع ادرار رقیق می‌گردد.
۲ـ دیــابت بیمزهی روانــی (Psychogenic DI):
دیابت بیمزهی روانی یک زیر شاخه‌ی دیگر از پُرنوشی اولیه (PP) است و به‌طور عمده به‌وسیله‌ی بیماری‌های روانی مثل شیزوفرنی ایجاد می‌شود. چنین اختلالات‌روانی در‌یک شخص منجر به افزایش مصرف مایعات شده و فرد، ادرار را فوق‌العاده رقیق دفع‌می‌کند.
ثبت نظر