اختلال در نظم ساعت بیولوژیک بدن می‌تواند منجر به انقباض عروق و بروز زمان استراحت و بیماری‌های عروقی، حتی با رژیم غذایی کم‌نمک گردد. اختلال‌خواب، شغل شیفتی، بیماری وحتی افزایش‌سن می‌توانند زمینه‌ی محرک‌های اختلال ساعت بیولوژیک بدن باشند که خطر پرفشاری و بیماری‌های عروقی را افزایش می‌دهد و حتی رژیم‌غذایی کم‌نمک نیز می‌تواند با این اختلال در ساعت بیولوژیک دست‌به‌دست هم دهند و سرانجام بدی داشته باشند. وقتی ریتم شبانه‌روزی بدن (Circadian Rhythm) مختل می‌شود، حتی رژیم کم‌نمک نیز در تضاد با ساعت بیولوژیک بدن عمل نموده و منجر به تنگ شدن عروق خونی بدن می‌گردد که هر‌دو یک نتیجه‌ی نامطلوب بر سلامت دارند: افزایش فشارخون حتی هنگام استراحت.
ریتم بیولوژیک، ریتمی روزانه در بدن است که شناخته‌شده‌ترین بخش آن، خوابیدن و بیدار‌شدن می‌باشد. هرچند در‌واقع شبکه‌ی مولکولی پیچیده‌ای این ریتم روزانه را تنظیم می‌کند، ولی چرخه‌ی روشنایی‌روز و تاریکی شب این ساعت را مجدداً تنظیم می‌کنند که در عملکرد ارگان‌ها در سراسر بدن نقش‌دارد.
زمان خواب یا استراحت زمانی است که اندام‌های همیشه فعال، به‌حالت استراحت می‌روند.اختلال در ساعت‌روزانه‌ی بدن می‌تواند خاموش و خطرناک باشد! رسیدن جریان خون به اندام‌ها هنگام خواب تغییر‌می‌کند، ضربان‌قلب کاهش می‌یابد و فشارخون نیز ریتمی روزانه از خود نشان‌می‌دهد. وقتی هنگام استراحت فشارخون به‌اندازه‌ای که باید کاهش‌نمی‌یابد، به‌این پدیده عدم کاهش فشارخون شبانه یا اصطلاحاًNondipping گفته‌می‌شود.
نمک پایین در موش طبیعی، فشارخون را کاهش‌می‌دهد. اما وقتی به موشی که دچار اختلال ساعت بیولوژیک (اختلال‌خواب) شـده رژیـم‌غذایـی کـم‌نمک داده می‌شود، در‌واقع سدیم پایین این عدم کاهش فشارخون شبانه و بیماری عروقی را سبب می‌شود.
مشخص‌شده که رژیم‌غذایی کم‌نمک در حیوانات و انسان‌ها سیستم رنین ـ آنژیوتانسین ـ آلدسترون را تحریک می‌نماید که از‌طریق افزایش انقباض عروق خونی و حفظ مایعات موجود در بدن، به تنظیم فشارخون کمک‌می‌کند. (چرخه‌ای که توسط بسیاری‌از داروهای فشارخون موجود در بازار هدف قرار می‌گیرد). تأثیر محرک رژیم کم نمک روی این سیستم، ناشی‌از آن است که بدن در جهت حصول اطمینان از فشارخون مناسب به‌هنگام حضور مقدار ناچیز نمک، فعالیت‌می‌کند. نیاز به مصرف نمک در موش‌ها به‌میزان مصرف نمک انسان‌ها نیست و به‌همین‌دلیل رعایت رژیم‌غذایی کم‌نمک برای بدن انسان‌ها توصیه‌نمی‌گردد. در چالش مستمر برای کنترل پرفشاری‌خون که در نیمی‌از بیماران رخ‌می‌دهد، کنترل فشارخون۲۴ساعته می‌تواند فشارخون Nondipping را که تا‌کنون پنهان بوده، آشکار‌کند و درمانی مؤثرتر و هدفمندتر را میسر‌سازد.
در‌این ارزیابی‌ها، موش‌هایی که یکی‌از ژن‌های ریتم بیولوژیک آنها به‌نام ایزوفرم Period غیرفعال شده بود، اساساً فشار‌خونی برابر با موشی داشتند که از این ژن برخوردار بود. زمانی‌که یک تنگ‌کننده‌ی رگ (آنژیوتانسینII) به موش‌ها تجویز‌گردید، عجیب نبود که سیستم فشارخون آنها افت فشار طبیعی شبانه‌ی در هنگام استراحت را متوقف‌کرد و بیماری عروقی تسریع‌شد.
در موش‌های طبیعی که رژیم کم‌نمک داشتند، اُفت فشارخون مورد‌نظر نیز مشاهده‌گردید و در موش‌هایی با ژن ایزوفرمPeriod غیرفعال، فشارخون Nondipping (عدم افت فشارخون شبانه) عجیبی رخ‌داد. در‌مورد موش‌های شبگرد نیز افت فشار باید در‌طی ساعت روز رخ‌دهد. مصرف درازمدت رژیم‌غذایی کم‌نمک نیز باعث می‌شودکه رگ‌های خونی آنها باریکتر و بیمار شوند. وقتی دانشمندان دارویی را تجویز می‌کنند که سیستم رنین ـ آنژیوتانسین ـ آلدسترون را هدف قرار‌می‌دهد، مشکل Nondipping حل می‌شود.
هرچند درحالحاضر نمی‌توانیم مستقیماً ساعت بیولوژیک را هدف قرار‌دهیم، با داروهای ضدپرفشاری خون به روشنی می‌توانیم جنبه‌هایی از آنچه که این ساعت را تحت‌تأثیر قرار‌می‌دهد را تا‌حدی ترمیم کنیم. برای تعیین بهترین زمان در‌طول روز برای تجویز داروی فشارخون به بیماران مبتلا به نشانه‌های اختلال ساعت بیولوژیک، هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است.متأسفانه درحالحاضر هنوز نمی‌توان عملکرد ساعت بیولوژیکی بیمار را مستقیماً بررسی‌کرد.هرچند مشکلات خواب هنوز شاخص مهمی محسوب‌می‌شوند و کنترل ۲۴ساعته‌ی فشارخون نیز می‌تواند به تشخیص فشارخون Nondipping کمک‌کند.
نکته‌ی دیگری که حداقل در موش‌هایی با ژن غیرفعال ایزوفرم Period عجیب به‌نظر‌می‌رسد این است که دانشمندان متوجه شدند فشارخون در موش‌های طبیعی و موش‌هایی با ژن غیرفعال شده بدون رژیم کم‌نمک یا آنژیوتانسین، اساساً طبیعی بود. در مورد انسان نیز باید گفت در بیمارانی که برای پرفشاری خون تحت‌درمان هستند، برآورد می‌شود که فشارخون Nondipping تا ۴۵درصد یا حتی بیشتر (۵۳درصد) شیوع داشته باشد.
ثبت نظر