پوکی استخوان به معنای عام به معنای استخوان متخلل است. یک بیماری اسکلتال سیستمی است که درآن به‌رغم طبیعی بودن ماده‌ی استخوان، قدرت استخوانها کاهش پیدا کرده، شکننده‌شده و مستعد شکستگی است. این شکنندگی ممکن‌است حتی با کوچکترین حرکت نابجا مثل خم‌شدن، بلندکردن یک وسیله و یا سرفه کردن اتفاق بیفتد.
علل پوکی استخوان:
قدرت استخـوان بستگـی به توده و تراکم‌استخوان دارد. تراکم استخوان هم وابسته به میزان کلسیم، مواد معدنی و فسفر درون استخوان است. با کاهش مواد معدنی قدرت استخوانی کاهش می‌یابد و در نتیجهstructure محافظ داخل استخوان از بین می‌رود. درحال‌حاضر دلایل این رخداد مشخص نیست .
می‌دانیم که استخوان دائماً در حال تغییر است و استخوان‌های قدیمی از بین رفته و استخوان‌های جدید ساخته می‌شود به‌این فرایند بازسازی(remodeling) و یا Turnover گویند. دوره‌ی کامل بازسازی استخوان دو‌تا‌سه‌ماه به‌طول می‌انجامد. در افراد جوان فرایند ساخت استخوان سریعتر از تخریب آن است بنابراین توده‌ی‌استخوانی افزایش می‌یابد. حداکثر توده‌ی‌استخوانی در میانه‌ی دهه‌ی سوم زندگی رخ می‌دهد. پس‌از آن با تداوم در بازسازی استخوان این فرایند روند معکوس پیدا خواهد کرد و به عبارتی کاهش و از دست رفتن استخوان روند تندتـری از ساخت استخـوان خواهد داشت .
درصورت عدم‌دریافـــت ویتامینD و کلسیم ازطریق رژیم‌غذایی فرایند تخریب سریعتر صورت گرفته و کاهش توده‌ی‌استخوانی ایجاد می‌شود. همچنین در‌دوران یائسگی زنان که میزان استروژن کاهش پیدا می‌کند توده‌ی‌استخوانی شتاب پیدا می‌کند و در‌حوالی60 سالگی روند توده‌ی‌استخوانی کند شده اما متوقف نمی‌شود. در‌مورد مردان هم این روند شتابی وجود داشته و در65 سالگی این روند کند می‌شود. زنان درسنین بالاتر ممکن‌است بین 35تا50 درصد توده‌ی‌استخوانی خود را از‌دست دهند و مردان20تا 35 درصد توده‌ی‌استخوانی را از دست می‌دهند. خطر پیشرفت پوکی‌استخوان به این بستگی دارد که بین 25تا 35سالگی که حداکثر توده‌ی‌استخوانی وجود دارد چقدر این توده ساخته شده است و چگونه این توده‌ی‌استخوانی از‌دست داده می‌شود. هر‌قدر توده‌ی‌استخوانی بیشتر باشد در‌طی گذر‌زمان شانس پیشرفت پوکی‌استخوان کاهش پیدا می‌کند. عوامل موثر در‌حفظ استخوان سالم در‌سراسر طول‌عمر و پیشگیری از پوکی‌استخوان شامل انجام ورزشهای منظم، دریافت کافی کلسیم از رژیم‌غذایی، دریافت ویتامینD برای جذب بهتر کلسیم، اجتناب از مصرف الکل و محدود‌کردن کافئین می‌باشد.
نقش پرستار در پیشگیری و مراقبت از بیماران مبتلا به پوکی‌استخوان:
با‌توجه به اهمیت تشکیل تیم‌مراقبتی چند رشته‌ای که کار دراین تیم به ارتقای مراقبت بیماران می انجامد حضور پرستاران اهمیت دارد و یکی از نقش‌های مهم پرستاران در این تیم پیشگیری‌از شکستگی، نقش هماهنگ‌کننده‌ی پرستاران است. آنها همچنین می‌توانند بیماران دچار شکستگی‌های ناشی‌از ترومای خفیف را برای ارزیابی و مراقبت و کنترل بیشتر پیگیری نمایند. در مدل مراقبت پرستاری از پوکی‌استخوان، ارتقای پیامدهای بیمار هدف اصلی است که در قدم‌اول شناسایی این گروه از بیماران است که باید برای پوکی‌استخوان ارزیابی و ارجاع داده شوندتا احتمال شکستگی‌های بعدی کاهش پیدا کند.
دراین مدل مراقبتی هدف مراقبت‌های پرستاری راه‌اندازی و ایجاد برنامهی مراقبتی برای شناسایی بیماران بالای50سال دچار شکستگی، ثبت و ارزیابی خطر شکستگی است. پرستاران در مراکز بهداشتی ـ درمانی نیز می‌توانند بیمارانی را که در بخش‌های بیمارستانی به لحاظ خطر شکستگی شناسایی نشده‌اند و یا حتی به‌دنبال شکستگی به بیمارستان مراجعه نکرده‌اند را ارزیابی کرده و مراقبت پرستاری را به انها ارائه دهند و با اینکار احتمال خطر شکستگی‌های آینده را کاهش دهند. شناسایی افراد درخطر شکستگی از مسوولیت‌های پرستاران است. افراد در معرض خطر در هر‌کجا وجود دارند و پرستاران از ایده‌آل ترین افراد تیم مراقبتی‌ـ درمانی هستند که این بیماران را می‌توانند شناسایی کرده واگر سابقه‌ی شکستگی داشته باشند آنها را به مراکز و کلینیک‌های شکستگی و پوکی‌استخوان ارجاع دهند. شناسایی افرادی که ترومای خفیف داشتند اهمیت زیادی دارد چون بعد از شکستگی اول خطر شکستگی بعدی 4برابر و بعد از شکستگی دوم این خطر 9برابر خواهد شد. باید سعی شود که پذیرش در بیمارستان‌ها به دلیل شکستگی مکرر کاهش پیدا کند لذا مداخلات مراقبتی و درمانی زودتر از موقع باید شروع شود.
در‌انجام مداخلات پرستاری براساس فرایند پرستاری یا Nursing Process به‌پیشگیری، تشخیص، درمان و مراقبت از افتادن، شکستگی، و پوکی‌استخوان توجه می‌شود. مرحله‌ی اول Nursing Assessment یا ارزیابی فرد مبتلا به پوکی‌استخوان است. در این مرحله توجه به این مسأله که از دست دادن توده‌ی‌استخوانی در ابتدا بدون درد و علامت می‌باشد بسیار مهم است. اما زمانی که از دست‌دادن استخوان ادامه پیدا کرده و استخوان ضعیف می‌شود تظاهرات پوکی‌استخوان نمایان می‌گردد که شامل درد پشت،کوتاه شدن قد در‌طی زمان و حالت خمیدگی فرد، شکستگی‌های استخوان‌مهره، مچ‌دست، لگن و سایر استخوانها است. در اینجا باتشخیص ازطریق X-Ray و CT ستون فقرات، آزمایش تراکم‌استخوان، انجام آزمایش الکالین فسفاتاز و ارزیابی AST به‌دنبال شکستگی و انجام آزمایش استئوکلسین سرم که شاخص میزان Turnover استخوان است صورت می‌گیرد.
مرحله‌ی دوم تشخیص پرستاری پوکی‌استخوان است که شایع‌ترین تشخیص‌ها خطر ایجاد صدمه به‌دلیل فرایند بیماری، عدم تعادل تغذیه و عدم دریافت مواد‌غذایی متناسب با نیاز بدن، درد به‌دلیل پیشرفت بیماری است.
در‌مرحله‌ی سوم فرایند پرستاری که مداخلات پرستاری مد‌نظر می‌باشد و در‌مدل مراقبت از بیمار مبتلا به پوکی‌استخوان، بر‌نامه‌ریزی در‌مورد آموزش مددجویان در رابطه با اثربخشی درمان‌های دارویی پوکی‌استخوان، خصوصاً آگاه نمودن مددجویان از منافع استفاده از درمان‌های دارویی در‌مقایسه با خطر در‌یافت‌نکردن دارو اشاره شده است.
توجه به داروهای تجویز شده برای درمان و پیشگیری از پوکی‌استخوان مهم‌است. در‌مصرف این داروها احتیاطات لازم باید صورت‌گیرد تا عملکرد داروها که افزایش تراکم‌استخوان و کاهش از دست‌دادن استخوان است حفظ شده ولی عوارض مصرف داروهای مختلف از جمله تهوع، دردهای شکمی، ایجاد لخته، گرگرفتگی و... را در‌مصرف داروهای متنوع باید مورد توجه پرستار قرارگیرد. از آنجا که پوکی‌استخوان یک بیماری قابل‌پیشگیری و درمان‌پذیر است مراقبت پرستاری کانون‌توجه بوده و باید تأمین‌کننده‌ی راهکار‌هایی برای پیشگیری از بیماری و نتایج حـاصل از صــدمه‌ی نــاشی‌از بیـماری بـاشد.
نقش آموزشی پرستاران از دیگر نقش‌های قابل‌توجه در تیم مراقبتی چند‌رشته‌ای پوکی‌استخوان است. در این نقش براساس مدل ارتقای سلامت پرستاران باید اطمینان داشته باشند که پیامهای ارتقای سلامت و روشهای ارائه‌ی پیام‌ها براساس شواهد علمی بوده و متناسب با فرهنگ گروههای هدف طراحی شده‌است. خصوصاً از عادات روش زندگی گروههای هدف که تاثیر مثبتی بر‌سلامت استخوان و خطر افتادن و شکستگی دارد باید آگاه بود و انتشار داد. پیام‌هایی درخصوص سلامت استخوان درمراحل مختلف‌زندگی، خصوصا درگروه‌های معرض خطر تاکید پیام‌ها بر اهمیت پیشگیری از پوکی‌استخوان و افتادن باشد.
مداخله‌ی اصلی توجه به آموزش مددجویان خصوصاً افراد کمتر از 35سال می‌باشد. در‌مراقبت پرستاری از بیماران و مددجویان در‌معرض پوکی‌استخوان، آموزش اهمیت دریافت روزانه‌ی کلسیم و ویتامینD، براساس مقادیر پیشنهادی در منابع‌غذایی بسیار مهم است. تشویق به انجام رفتارهای ارتقاء‌دهنده‌ی سلامت مانند ورزشهای منظم روزانه تحمل وزن که فعالیت های ساخت استخوانی را تحریک کرده و به حفظ تحکیم و قدرت استخوان کمک می‌کند، عدم دریافت مصرف‌الکل و محدود‌کردن مصرف‌کافئین از دیگر نکات آموزشی است که باید توسط پرستار گوشزد شود. در‌تاریخچه‌ی بیماری، پرستار از بیمار در مورد مصرف دخانیات سوال می‌کند . لذا در مداخلاتش تشویق وی به ترک با شرکت در برنامه‌ها و جلسات ترک سیگار را مورد‌توجه قرار‌می‌دهد.
پیشگیری از افتادن از دیگر مداخلاتی است که در این بخش مورد توجه است. غربالگری افرادی که در معرض افتادن هستند و یادآوری استراتژی‌هایی که از افتادن پیشگیری می‌کند مانند اموزش عدم استفاده از وسایلی که سد راه بیمار در‌منزل می‌باشد مثل پهن کردن قالیچه و یا وجود سیم وسائل الکتریکی در مکان‌هایی که افراد مرتباً رفت وآمد می‌کنند، آموزش به بیمار در استفاده از کفشهای با پاشنه کوتاه از مثال‌هایی است که در پیشگیری از افتادن موثر است.
کنترل درد بیماران از دیگر مداخلات پرستاری است که باید مورد ارزیابی و نظارت قرارگیرد. در ارزیابی از بیمار پرستار از زمان شدت درد سوال کرده و با استفاده از مقیاس ارزیابی درد، اثربخشی برنامه‌های کنترل درد را سنجیده و مورد ارزشیابی قرار‌می‌دهد استفاده از روشهای کم‌کردن درد مانند گرما، نگه‌داشتن محل درد با بالش و استفاده از درمان‌های انحراف افکار در‌کاهش درد ممکن‌است از‌دیگر مداخلات پرستاری باشد.
مورد توجه قرار‌دادن عوامل خطرساز بالینی بیماران و استفاده از راهنماهای بالینی مبتنی برشواهد در‌پیشگیری و مراقبت از زنان یائسه و مردان مسن هم از دیگر اجزای مدل مراقبتی فوق است.تبعیت از راهنماهای بالینی مبتنی برشواهد در‌مراقبت پرستاری از بیماران مبتلا و گروههای در‌معرض خطر که احتمال شکستگی بالا دارند، استفاده از تکنولوژی اطلاعات در‌پیگیری بیماران، بر‌نامه‌ریزی برای غربالگری خطر شکستگی، خطــر افـتـــادن و پوکی‌استخــوان در‌مراکــز بهداشتی ـ درمانی از دیگر اهداف مدل مراقبت پرستاری پوکی‌استخوان است. در این مدل استفاده از ابزار‌های پیش‌غربالگری هم پیشنهاد شده که استفاده از تست‌های رادیولوژی را به‌حداقل می‌رساند.
اهمیت خود مراقبتی در پیشگیری و درمان پوکی‌استخوان و مراقبت های پس از شکستگی در این مدل مورد توجه است.
تدوین برنامهی ترخیص بیماران بستری مبتلا به پوکی‌استخوان و شکستگی برای تداوم مراقبت از ضروریات است.
ثبت نظر