اپیدمیولوژی استئوپوروز

درهزاره‌ی سوم‌میلادی 59درصد کل مرگ‌های جهان و 46درصد بار جهانی بیماری‌ها ناشی‌از بیماری‌های غیرواگیر می‌باشد به‌طوری‌که بیماری‌های مزمن مسوول بیش‌از70درصد کل‌هزینه‌های پزشکی می‌باشند. در این بین می‌توان از بیماری استئوپوروز (Osteoporosis) نام برد. استئوپوروز یا پوکی‌استخوان شایع‌ترین بیماری بافت استخوانی می‌باشد که با‌کاهش تراکم استخوان و ازدست‌رفتن کیفیت ریز‌ساختار استخوان، منجر به‌افزایش خاصیت شکنندگی و در‌نتیجه افزایش خطر شکستگی می‌شود.
در‌بررسی‌های مختلف، بارها از پوکی‌استخوان به‌عنوان یک بیماری پیچیده نام‌برده شده‌است که عوامل متعددی مانند ژن‌ها و شرایط محیطی متنوع در‌بروز آن موثر هستند. تاکنون بررسی‌های مختلفی روی ژنتیک پوکی‌استخوان انجام گرفته‌است و لیستی از ژن‌های کاندید موثـر بر‌آن همانند Vitamin D Receptor Gene،Estrogen Receptor Gene (ESR)Iو ... پیشنهاد گردیده‌است. محققان تصور می‌کنند که بین60 الی‌80 درصد  از تراکم‌استخوان تحت کنترل ژن‌های مختلف باشد.
از آنجایی که این بیماری تا زمان بروز شکستگی قابل‌شناسایی نمی‌باشد و درنهایت با بروز شکستگی مشخص می‌شود به‌عنوان بیماری خاموش خوانده می‌شود. مرگ‌و‌میر و بار ناشی‌از استئوپوروز به‌دلیل شکستگی‌های مکرر استخوان‌ها و هزینه‌های درمانی و بستری همیشه قابل‌توجه بوده و پیشگیری از آن نقش مهمی در بهبودکیفیت زندگی، کاهش مرگ و میر و هزینه های خدماتی و درمانی داشته است.
میزان استئوپوروز با افزایش سن  به ‌علت کاهش بافت‌استخوانی بیشتر می‌شود. در خانمها به‌علت کاهش عملکرد تخمدانها در سن یائسگی (غالباً درحدود50 سالگی)، افت توده‌ی‌استخوانی تسریع شده به‌همین‌علت بیشتر آنها درسن ۷۰تا۸۰ سالگی معیارهای تشخیص استئوپوروز را دارند. کمتر از یک سوم افراد مبتلا به استئوپوروز با علائم بالینی تشخیص‌داده می‌شوند. این بدان علت است که باید درحدود 30 درصد تراکم‌استخوانی کاهش یابد تا در روش‌های تشخیصی همراه با اشعه ایکس  این کاهش تراکم رویت شود. تاکنون دانسیتومتری DEXA بهترین روش برای شناسایی افراد مبتلا به استئوپوروز می‌باشد.
شیوع پوکی‌استخوان در نقاط مختلف جهان، با‌توجه به افزایش قابل توجه در طول‌عمر افراد سیر صعودی دارد. بر اساس برآوردهای اخیر، بیش از 200 میلیون زن در سراسر جهان از بیماری استئوپوروز رنج می برند . تحقیقات انجام شده در آرژانتین نشان‌داده‌است که از هرچهار زن بالای‌50 سال، دو نفر استئوپنی و یک نفر استئوپوروز دارد. براساس گزارش فدراسیون روسیه به‌ترتیب 14میلیون نفر یعنی 10 درصد از جمعیت و نزدیک به 20 میلیون نفر مبتلا به استئوپوروز و استئوپنی و 34میلیون نفر درخطر بالای شکستگی قراردارند. درکشورهای آسیایی وضعیت کمی متفاوت می‌باشد. شیوع استئوپوروز در زنان50 تا 79 ساله ژاپنی براساس معیارهای سازمان بهداشت جهانی برای نواحی فقرات کمری، گردن فمور و انتهای ساعد به ترتیب 38، 11/6 و 56/8 درصد بوده است. در زنان تایلندی بالای40سال، شیوع استئوپوروز تعدیل‌شده برای سن 19/8 و 13/6 درصد به‌ترتیب برای نواحی کمری و فمورال گزارش شده‌است و درچین میزان بروز استئوپوروز درسال1997 حدود 6/6 درصد بوده و تخمین زده می‌شود که تا سال2010 به 8/2درصد برسد. نتایج آخرین بررسی‌ها نشان داده‌است که درایران25/969/046 و 3/024/798 نفر بــه‌ترتیب از بیماری استئوپنی و استئوپــوروز رنـج می‌بـرند.
از آنجایی که تغییرات استخوانی در این بیماری با افزایش احتمال بروز شکستگی همراه است، استئوپوروز اهمیت قابل‌توجهی در نظام بهداشتی درمانی کشور دارد. شکستگی شایع‌ترین علت ناتوانی و مرگ‌و‌میر دربیماران مبتلا به استئوپوروز می‌باشد، این در‌حالی‌است‌که بسیاری از آنها قابل‌پیشگیری هستند.
در سراسر جهان، پوکی‌استخوان عامل بیش از 8/9 میلیون شکستگی استخوان درسال می‌باشد به‌طوری‌که شکستگی استخوانی و مهره‌ای به‌ترتیب هر3 ثانیه و 22ثانیه رخ می‌دهد. از هردو زن بالای 50 سال یک نفر از شکستگی استئوپوروتیک رنج می‌برد. شانس حفاظت ازیک زن دربرابر شکستگی‌های لگن و ستون‌فقرات به ترتیب حدود 14٪ و 28٪ می‌باشد.
براساس گزارشی‌از کشورهای اتحادیه‌ی اروپا میزان مرگ‌و‌میر و ناتوانی ناشی‌از شکستگی لگن درسال اول پس‌از شکستگی ۲۰تا۲۴درصد می باشد. مورد قابل توجه اینکه در برخی از شهرهای روسیه، میزان مرگ و میر ناشی از شکستگی به ۴۵تا۵۲درصد درسال اول پس‌از شکستگی می‌رسد.
نرخ مرگ و میر ناشی از شکستگی های لگنی در کشورهای عضو خاورمیانه بالاتر از جوامع غربی می باشد. بررسی گذشته‌نگری در لبنان نشان داد که نرخ مرگ و میر ناشی‌از شکستگی استئوپوروتیک لگن 47٪ می‌باشد که از این تعداد 73٪ مرد و 28٪ زن بوده‌اند. یک بررسی که در عربستان انجام شد این نرخ را 27٪ گزارش کرده است.
در‌یک پیگیری سه‌ساله در ایران نشان‌داده‌شد که 99/9 درصد از افراد بالای 50 سال دارای شکستگی لگن خانم بوده‌اند و این میزان به‌طور فزاینده‌ای با بالارفتن سن افزایش یافته‌است به‌طوری که میزان شکستگی لگن در افراد کمتر از 60 سال از میزان صفر درصد به 8/2 درصد در افراد بالای 70سال رسیده‌است. به‌طور‌کلی می‌توان گفت میزان بروز شکستگی های لگن در زنان و مردان به ترتیب 4/2 و 2/04 درصد می‌باشد.
برآورد شده‌است که میزان شکستگی دردنیا از 1/7میلیون مورد در سال1999 به 6/3 میلیون مورد در سال2050 خواهد رسید. در حقیقت می‌توان گفت تعداد زنانی که شکستگی ناشی‌از پوکی‌استخوان را تجربه می‌کنند بیش‌از زنانی است که به‌ سرطان‌پستان، تخمدان و رحم مبتلا می‌شوند. در برآورد اخیر، هزینه‌ی سالیانه کل شکستگی‌های استئوپوروتیک درآمریکا 20 بیلیون دلار و دراتحادیه‌ی اروپا 30 بیلیون دلار تخمین زده شده‌است. ارزیابی بار ناشی‌از پوکی‌استخوان درآمریکای لاتین نشان‌داده‌است که بار واقعی بیماری استئوپوروز به‌علت شکستگی‌های ناشی‌از آن می‌باشد. دراروپا هزینه‌ی شکستگی 36بیلیون یورو درسال تخمین زده شده‌است. بیشترین هزینه‌ای که دراین ارتباط به‌سیستم درمانی و بیمار تحمیل می‌شود مرتبط با بستری در بیمارستان و بازتوانی بعد از شکستگی می‌باشد.  براساس گزارش اتحادیه‌ی اروپا متوسط روزهای بستری شدن در بیمارستان 10روز و متوسط روزهای بازتوانی 10الی48روز می‌باشد. درگرجستان نرخ بستری دربیمارستان برای افراد دارای شکستگی لگن 25درصد تخمین زده شده‌است. نتایج بررسی‌هایی که در سال‌های‌2001 و2004 توسط دانشگاه علوم‌پزشکی تهران انجام شد، استئوپوروز را مسئول از‌دست‌رفتن بیش‌از 36هزار سال زندگی مردان و زنان ایرانی ، درمقیاس DALY  Disability Adjusted Life Years یافت.