بـی‌آبـی(۳) (بخش پایانی)

روش‌های درمان و داروها
تنها روش درمان مؤثر بی‌آبی جانشین کردن مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته است. بهترین رویکرد درمان بی‌آبی به سن، وخامت بی‌آبی وعلت آن بستگی دارد.
درمان بی‌آبی درکودکان رنجور
ممکن است پزشک برای درمان بی‌آبی درکودک، پیشنهادهای خاصی داشته باشد ولی رهنمودهای کلی دراین زمینه‌عبارتند از:
استفاده از محلول ORS. به غیراز مواردی که پزشک توصیه‌ دیگری دارد، استفاده از محلول ORS برای شیرخواران وکودکان دچار اسهال، استفراغ یا تب مناسب است. این محلول‌ها حاوی آب و املاح به نسبت خاص برای جانشین کردن مایعات و الکترولیت‌ها است. این محلول‌ها به راحتی هضم می‌شوند. درموارد بی‌آبی به جای انتظار کشیدن برای بدتر شدن وضع بیمار، باید بلافاصله از این محلول‌ها استفاده کرد.
درموارد اورژانس و در صورتی که به این محلول‌ها دسترسی نباشد می‌توان ازمخلوط کردن نصف قاشق چای خوری نمک و 6 برابر آن شکر و یک لیتر آب، نوشیدنی مطمئن به دست آورد. فقط باید میزان‌های گفته شده دقیق باشد زیرا درغیر این صورت محلول تهیه شده تأثیری ندارد ویا حتی مضر خواهد بود. در صورت امکان برای صحت اندازه‌ها باید ازشخص دیگری کمک گرفت.
به هرحال، ازهر نوع محلولی که استفاده می‌شود، باید از کافی بودن مقدارمحلول مصرف شده توسط بیمار اطمینان یافت.ممکن است پزشک، مقدارخاصی ازمحلول را برحسب سن و شدت بیماری پیشنهاد نماید ولی قاعده‌ی کلی آن است که باید به آهستگی مایعات تجویز شود تا رنگ ادرار روشن گردد. وقتی کودک استفراغ می‌کند باید به‌دفعات از مقدار اندکی مایع استفاده کرد به عنوان مثال هر چند دقیقه یک قاشق محلول تجویز کرد. اگر کودک نمی‌تواند محلول رانگاه دارد، باید30 تا60 دقیقه صبر کرد و سپس دوباره کار را شروع نمود. درجه حرارت محلول باید با درجه حرارت اتاق یکسان باشد.
تغذیه از شیرمادر. وقتی کودک رنجور است نباید تغذیه‌ با شیرمادر را قطع کرد. اما همراه آن باید محلول ORS را با شیشه به کودک داد. اگر به کودک شیرخشک داده می‌شود، بهتر است شیرخشک را عوض کرده و ازشیری استفاده شود که لاکتوز نداشته باشد تااسهال بهبود یابد. هضم لاکتوز درزمان وجود اسهال دشوار است و سبب وخامت آن می‌شود. هرگز نباید شیرخشک را بیش از حد توصیه شده رقیق کرد. همچنین پزشک ممکن است به جای شیرخشک به مدت 12 تا24 ساعت پیشنهاد کند از محلول ORS استفاده شود.
پرهیز از مصرف بعضی غذاها و آشامیدنی‌ها. بهترین مایع برای کودک رنجور، محلول خوراکی ORS است زیرا با آب ساده نمی‌توان الکترولیت‌های اصلی را تأمین کرد. استفاده از نوشابه‌های ورزشی نیز فقط سبب جانشین شدن الکترولیت‌های ازدست رفته از راه عرق می‌شود و درجانشین کردن الکترولیت‌های ازدست رفته از راه عرق و ادرار مؤثر نیست باید ازدادن شیر کودک، سودا، نوشابه‌های کافئین‌دار، آب‌میوه یا ژلاتین پرهیز کرد زیرا نه تنها بی‌آبی را ازبین نمی‌برد بلکه نشانه‌ها را وخیم‌تر می‌کند.
درمان بی‌آبی در بزرگسالان رنجور
دربسیاری از بزرگسالان دچار بی‌آبی خفیف تامتوسط به سبب اسهال، استفراغ یا تب، با نوشیدن آب بیشتر، ناخوشی بهبود می‌یابد. آب ازمایعات دیگر بهتر است زیرا مایعات دیگر مانند آب میوه، نوشابه‌های گازدار یا قهوه ممکن است اسهال را شدت دهند.
درمان بی‌آبی در ورزشکاران تمام سنین
دربی‌آبی مرتبط با ورزش، آب خنک‌بهترین موهبت است. نوشابه‌های ورزشی حاوی الکترولیت و یک محلول کربوهیدرات نیز سودمند می‌باشند. در این مورد نیازی به قرص‌های نمک نیست. نمک زیاد ممـکن است به بی‌آبی هیپرناترمیکhypernatremic dehydration بیانجامد و دراین حالت بدن نه تنها دچار کمبود آب، بلکه دارای مقدار بسیار زیادی سدیم است.
درمان بی‌آبی شدید
کودکان و بزرگسالانی که به شدت دچار بی‌آبی شده‌اند باید به بیمارستان منتقل شده و تحت درمان قرارگیرند و دراین محل به جای مصرف خوراکی از راه سیاهرگ املاح و مایعات تجویز می‌شود. تجویز آب از راه رگ سبب می‌شود سریع‌تر ازمصرف خوراکی آب ومواد مغذی اساسی به بدن برسد و بیمار از این موقعیت خطرناک نجات یابد.
پیشگیری
برای پیشگیری از بی‌آبی، باید مقدار زیادی مایع نوشید وازغذاهایی استفاده کرد که حاوی آب به مقدار زیاد است مانند میوه و سبزی. بسیاری از افراد سالم می‌توانند به عنوان راهنمای روزانه، ازتشنگی استفاده کنند. مایعات را می‌توان نه تنها ازآب، بلکه از سایر نوشابه‌ها وغذاها به دست آورد. اما اگر شخصی ورزش می‌کند نباید آنقدر صبرکند تا تشنه شود وآن وقت ازمایعات استفاده نماید.
دربعضی شرایط ممکن است نسبت به حالت معمول نیاز به مصرف بیشتر مایعات باشد:
کسالت: به محض شروع نخستین شناسه‌های بیماری، باید مصرف آب به مقدار زیاد یا استفاده از محلولORS را شروع کرد و نباید منتظر نشانه‌های بی‌آبی بود. با وجودی که ممکن است به نظر خوب باشد ولی استفاده از مایعات شفاف سنتی مانند  شربت زنجبیل یا سوداهای دیگر به خاطر وجود قند زیاد و سدیم کم برای جانشین‌کردن الکترولیت‌های از دست رفته چندان مناسب نیست.
ورزش. به‌طورکلی بهتر است روز پیش از ورزش شدید، کارآبرسانی به بدن را شروع کرد. تولید مقدار زیادی ادرار شفاف و رقیق، نشانه‌ی آبدار بودن بدن است. پیش‌از ورزش1تا3 فنجان آب باید نوشید. ضمن فعالیت، به فواصل منظم باید از مایعات استفاده کرد و پس از پایان کار نوشیدن آب ومایعات دیگر را ادامه داد.
باید به یاد داشت که نوشیدن مقدار زیادی مایع نه تنها سبب باد کردن شکم و ناراحتی می‌شود بلکه به بروز حالت بالقوه مهلکی منتهی می‌گردد ومیزان سدیم خون پایین می‌افتد (هیپوناترمی hyponatremia) این حالت وقتی اتفاق می‌افتد که میزان مصرف مایع بیش از مقدار تعریق باشد.
محیط. درآب وهوای گرم یا مرطوب برای کمک به پایین‌ آوردن دمای بدن وجانشین کردن مقدار آب از دست رفته ازراه تعریق به مصرف آب اضافی نیاز است. درصورتی که لباس گرم پوشیده شود و تعریق صورت گیرد، در زمستان وهوای سرد نیز به مصرف آب اضافی نیاز پیدا می‌شود. هوای گرم درون اتاق نیز سبب ازدست رفتن رطوبت ازپوست می‌شود و میزان نیاز روزانه به آب را می‌افزاید. ارتفاع بالاتر از2500متر (8200‌پا) نیز بر میزان نیاز بدن به آب تأثیر می‌گذارد. وقتی ضمن ورزش درهوای گرم حالت بی‌آبی پیش آید، باید به سایه رفت و مصرف آب یا نوشابه‌های ورزشی را آغاز کرد. ورزشکاران جوان باید تشویق شده و با مربی خود نشانه‌های بی‌آبی رادرمیان بگذارند.