شماره ۱۰۷۵

بهداشت‌محیط و بهداشت فردی با رویکرد HSE

امید‌مجدی - خدیجه کوه‌کنی

تسهیل‌گر سیستم آموزش و مشاور آموزشی درصنعت داروسازی صنعتی و صنایع وابسته

عوامل زیان‌آور محیط کار:

• عوامل زیان‌‌آور فیزیکی

• عوامل زیان‌آور شیمیایی

• عوامل زیان‌آور مکانیکی و ارگونومیکی

• عوامل زیان‌آور روحی روانی

• عوامل زیان‌آور بیولوژیک

عوامل زیان‌آور فیزیکی:

• نور

• سروصدا

• تهویه

• پرتوها

• گرما

• سرما

• ارتعاش

• رطوبت

عوامل زیان‌آور شیمیایی:

• مواد‌شیمیایی قابل اشتعال و انفجار

• مواد‌ شیمیایی سمی

• مواد شیمیایی خورنده

• مواد شیمیایی اکسید کننده

• مواد شیمیایی حساس به آب

عوامل زیان‌آور بیولوژیک:

• قارچ‌ها

• باکتری‌ها

• انگل‌ها

• ویروس‌ها

• حشرات

• کپک‌ها

بهداشت محیط:

• به‌طور‌کلی«محیط» به مجموعه‌ای از عوامل و شرایط خارجی و تأثیرات وارده‌ی ناشی‌از آنها بر زندگی یک موجود زنده اطلاق می‌گردد. طبق این تعریف محیط شامل هوا، آب، خاک و روابط بین آنها و کلیه‌ی موجودات زنده می‌باشد.

• بر‌این اساس هدف «بهداشت‌محیط» کنترل کلیه‌ی عواملی است که بالقوه و بالفعل تأثیرات سوئی بر بقاء و سلامتی انسان اعمال می‌کنند.

بیماری‌های منتقله از محیط:

• با‌توجه به اینکه تأمین و حفظ سلامتی انسان هدف اصلی بهداشت محیط می‌باشد، شناخت و کنترل عوامل بیماری‌زا و نحوه‌ی انتقال آنها از محیط به انسان از مباحث اصلی در‌این مقوله است.

• بیشترین سهم بیماری‌های منتقله توسط محیط، مربوط به آب و مواد‌غذایی است‌.

بیماری‌های منتقله توسط آب:

• در‌این‌ طبقه، بیماری‌هایی گنجانده می‌شوند که عامل اصلی بیماری در‌ آب بوده و از‌طریق بلع به انسان منتقل می‌شود. وبا، حصبه، شبه‌حصبه و بسیاری از بیماری‌های عفونی دیگر در‌این زمره قرار‌می‌گیرند. بهبود کیفیت آب و عدم استفاده از دیگر منابع غیربهداشتی آب حتی به‌طور موقت، می‌تواند در از بین رفتن این بیماری‌ها نقش بسزایی ایفا نماید.

بیماری‌های ناشی‌از عدم شستشوی کافی:

• وقوع این بیماری‌ها بیشتر به‌دلیل عدم دسترسی به آب کافی است‌. از این رو کمیت آب بیش‌از کیفیت آن دخیل می‌باشد. بیماری تراخم مثال خوبی برای این گروه از بیماری‌ها است‌. افزایش کمی مقادیر آب مصرفی و بهبود شرایط دسترسی و قابل اعتماد و بهداشتی بودن آب‌های مورد مصرف در منازل و ارتقای سطح بهداشت جامعه، مؤثرترین راهکارهای رفع این گروه بیماری‌ها تلقی می‌شود.

راهبرد بهداشت‌محیط در کنترل بیماری‌ها بخصوص در محل‌های آزمایشگاهی و استریل:

• همچنانکه اشاره شد، بسیاری از بیماری‌های واگیردار و نیز برخی از بیماری‌های غیر واگیر می‌توانند از‌طریق محیط به انسان منتقل شوند‌. در فرایند ابتلای انسان به بیماری‌هایی که محیط در آنها نقش دارد، می‌توان سه رکن اساسی «منبع»‌،‌«نحوه‌ی انتقال» و «حساسیت فرد» را مورد تجزیه و تحلیل قرار‌داد‌. این سه رکن به‌صورت یک ساختار زنجیره‌ای در اشاعه‌ی بیماری‌ها و عوارض زیست‌محیطی دخیل هستند.

بهداشت فردی:

• به‌طور‌کلی نیروی فعال جامعه روزانه 8ساعت از عمر خود را در محیط کار می‌گذرانند و در محیط کار در‌معرض تماس انواع عوامل زیان‌آور قرار می‌گیرند‌.

• دسته‌ی بزرگی از بیماریهای ناشی‌از کار در‌اثر تماس داشتن عوامل زیان‌آور بیولوژیکی و عوامل زیان‌آور شیمیایی در فرد کارگر ایجاد می‌شوند‌.

• از این رو رعایت بهداشت فردی و رواج فرهنگ پاکیزگی نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از این گروه بیماریهای ناشی‌از کار را بر عهده دارند‌.    

• به‌طور‌کلی راه‌های ورود عوامل زیان‌آور به بدن انسان عبارتند‌از:

1ـ پوست

2ـ تنفس

3ـ گوارش

پوست:

• پوست سالم مانند سدی محکم از ورود عوامل بیماری‌زای زنده (بیولوژیک‌) به بدن انسان جلوگیری می‌کند.

چنانچه بریدگی یا خراشی سطحی در پوست به‌وجود آید، این سد دفاعی به‌هم ریخته و بدن مورد هجوم انواع عوامل بیماری‌زای زنده قرار‌می‌گیرد.

• انواع قارچ‌ها به پوست‌هایی که مورد ضربه‌های مکرر قرار‌گیرند حمله‌کرده و عفونت قارچی درپوست ایجاد می‌کنند‌. پوست مرطوب آمادگی بیشتری برای ابتلا به عفونت‌های قارچی دارد‌.همچنین مواد‌شیمیایی و فلزات از پوست مرطوب با سهولت بیشتری عبور می‌کنند‌.

تنفس:

• به‌طور‌کلی مواد‌شیمیایی موجود در محیط کار دارای یک حد مجاز یا TLV مشخص می‌باشند و چنانچه غلظت این مواد در هوای استنشاقی بیشتر از TLV باشد، به‌راحتی از ریه‌ها وارد خون شده و موجب انواع بیماری‌های شغلی می‌گردند.

• حلال‌های باقابلیت حلالیت بالا در آب، به‌راحتی از سد ریه‌ها عبورکرده و وارد گردش‌خون می‌شوند‌. موادی مانند سیلیس و آزبست جذب ریه‌ها شده و در بافت ریه‌ها ایجاد واکنش فیبرینوژیک کرده و به بیماری پنوموکونیوز می‌انجامند‌.

• انواع ویروس‌ها و میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زای بیولوژیک از راه تنفس وارد بدن شده و می‌توانند باعث بیماری فرد شوند‌.

گوارش:

• مواد‌شیمیایی چنانچه با دست یا پوست لب تماس یابند می‌توانند به‌داخل سیستم گوارش راه‌یافته و جذب بدن شوند‌. از این رو خوردن و آشامیدن و مصرف دخانیات در محیط‌های کاری ممنوع است‌. سالن غداخوری باید دور از محیط کار و دارای شرایط مناسب مانند دستشویی باشد تا کارگران قبل از صرف غذا دست‌های خود را بشویند.

•  بعضی از مواد زیان‌آور اگر همراه با غذاهای چرب وارد بدن شوند خیلی بهتر و بیشتر از موارد معمول جذب بدن می‌گردند.

نکاتی در باب بهداشت‌محیط و بهداشت فردی:

• مواد شوینده‌، گند‌زدا‌، امکانات و تجهیزات نظافت به‌مقدار کافی و لازم باید تهیه شده و در محل وجود داشته باشد.

• از هواکش و سیستم تهویه‌ی مناسب در سرویس‌های بهداشتی و عمومی استفاده شود.

• از هواکش و سیستم تهویه‌ی مناسب با‌توجه به نوع فعالیت و فضای فیزیکی در صحن‌ها و سالن‌های محیط استفاده شود.محل از پرسنل مخصوص به‌عنوان مسئول نظافت استفاده  کند و این افراد در هنگام نظافت از ماسک، دستکش، چکمه و لباس کار استفاده نمایند.

• دستگیره‌های در، نرده‌های پله‌ها، آسانسورها و محل‌های کارت ساعت زنی و سرویس‌های بهداشتی به‌صورت مستمر و سایر سطوح مانند کف اتاق‌ها، راهروها، سالن‌های آمفی تئاتر و... روزانه نظافت و گندزدایی شوند.

• سطل‌، دستمال‌ها‌، وسائل نظافت و گند‌زدایی سرویس‌های بهداشتی از وسایلی که برای مکانهای دیگر از‌جمله آبخوری و اتاق‌ها استفاده می‌شود مجزا باشد.

• دستمال کاغذی‌های استفاده‌شده و همچنین وسائل یک‌بار‌مصرف نظافت در کیسه‌های پلاستیکی محکم و سطل‌های دردار پدالی، در آخر هر‌نوبت کاری توسط مسئول نظافت همان شیفت جمع‌آوری شود.

• مقاله‌ی فوق در جهت اطلاع‌رسانی به افراد شاغل و غیرشاغل که خواسته و یا ناخواسته در‌کنار این آلودگی‌های محیطی قرار‌دارند، می‌باشد.

• پیشنهادهای این مقاله برای سیستم‌های ایمنی و بهداشت کلیه‌ی مراکز اداری، آزمایشگاهی، تولیدی و درمانی، به‌عنوان یک الزام فرهنگی ترویج گردد.

*HSE: Health, Safety Environment

تعداد بازدید : 1337

ثبت نظر

ارسال