تعریف: سنگهای کلیــــه (Kidney stones یاrenal lithiasis) رسوب های کوچک وسختی هستند که درون کلیه ها شکل می گیرند. سنگ های کلیه از املاح معدنی و اسیدی ساخته شده‌اند.علل ایجاد سنگ درکلیه بسیار است. یکی از علل که بیشتر دیده می‌شود، وقتی است که ادرار غلیظ شده و شرایط بلوری شدن وچسبیدن بلور املاح معدنی به یکدیگر فراهم می آید.
پایین آمدن سنگ های کلیه با درد همراه است. درد سنگ کلیه به طور مشخص ازپهلو یا پشت آغاز می شود و درست زیر دنده ها است وبه سمت پایین شکم وزهار تیر می کشد. با حرکت سنگ کلیه درمجرای ادرار،شکل درد تغییرمی کند. معمولاً سنگ های کلیه سبب آزردگی دائمی نمی شوند. به غیر از استفاده از داروی ضد درد ونوشیدن مقدار زیادی آب، غالباً برای سنگ کلیه، درمانی لازم نیست. اما در افراد درمعرض خطرزیاد، درمان به پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه کمک خواهد کرد.
نشانه‌ها
سنگ کلیه زمانی که وارد حالب یعنی لوله‌ی رابط کلیه و مثانه شود ممکن است شناسه و نشانه‌یی ایجاد کند و یا بدون نشانه باشد. دراین مرحله، ممکن است شناسه‌ها و نشانه‌های زیر وجود داشته باشند:
ـ درد شدید درپهلو وپشت، زیر دنده ها
ـ دردی که به پایین شکم و زهار انتشار می‌یابد
ـ درد در زمان ادرارکردن
ـ دفع ادرار به رنگ صورتی، قرمز یاقهوه‌یی
ـ تهوع و استفراغ
ـ نیاز دائمی به ادرار کردن
ـ تب و لرز در صورت وجود عفونت
زمان ملاقات با پزشک
درصورت وجود شناسه ها ونشانه های ناراحت کننده باید وقت ملاقات با پزشک گذاشت.
درصورت بروز هریک از موارد زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:
ـ درد بسیار شدید به طوری که بیمار درهیچ وضعیتی راحت نباشد
ـ درد همراه تهوع واستفراغ
ـ درد همراه با تب و لرز
علل
سنگ های کلیه غالباً علت مشخص وواحدی ندارند. تعدادی از عوامل وغالباً به صورت ترکیب با هم شرایطی به وجود می آورند که طی آن در افراد حساس ، سنگ های کلیه به وجود می آید.
وقتی اجزای ادرار، یعنی مایعات، مواد مختلف معدنی و اسیدها درحالت تعادل نباشند، سنگ های کلیه حاصل می شوند. وقتی این حالت عدم تعادل به وجود آمد، در ادرار، مقدار مواد تولید کننده‌ی بلور مانند کلسیم، اکسالات و اسیداوریک، بیشتر ازمقدار مایع برای رقیق کردن خواهد بود. همزمان با این حالت، ممکن است درادرار کمبود موادی به وجود آید که از به هم چسبیدن بلورها وتبدیل به سنگ شدن جلوگیری می کنند. این حالت، محیطی به وجود می آورد که طی آن احتمال تشکیل سنگ های کلیه بیشتر است.
انواع سنگهای کلیه
بسیاری از سنگهای کلیه، از چند نوع بلور تشکیل شده‌اند.
انواع سنگهای کلیه عبارتند‌از:
سنگهای کلسیم. بسیاری از سنگ های کلیه از جنس کلسیم و معمولاً به شکل اکسالات کلسیم هستند. دربعضی میوه‌ها و سبزی‌ها و نیز درآجیل و شکلات، می‌توان اکسالات به مقدار زیاد یافت. کبد نیز مقداری اکسالات تولید می کند.
عوامل رژیمی، مقدار بالای ویتامینD، جراحی بای پس روده و چند مورد ازنابسامانی های مختلف متابولیک سبب افزایش غلظت کلسیم یا اکسالات درادرار خواهند شد. سنگ های کلسیمی ممکن است به شکل فسفات کلسیم نیز تشکیل شوند.
سنگهای استرووایت Struvite stones . سنگهای استرووایت در پاسخ به عفونت مانند عفونت مجرای ادرار ایجاد می‌شوند. سنگهای ناشی از عفونت به سرعت رشد کرده وکاملاً بزرگ می‌شوند.
سنگهای اسیداوریک. سنگهای اسیداوریک درافرادی به وجود می آیند که آب بدن‌شان کم شده یا از جیره ی غذایی با پروتئین زیاد استفاده می‌کنند و یا مبتلا به نقرس هستند. بعضی عوامل ژنتیک و نابسامانی های بافت مولد خون نیز، شرایط را مستعد ایجاد سنگ های اسیداوریک می‌کنند.
سنگهای سیستینی Cystine stones درصد اندکی از سنگهای کلیه از جنس سیستین هستند. این سنگ‌ها در افرادی به وجود می‌آید که دچار نابسامانی ارثی هستند. دراین نابسامانی کلیه‌ها مقدار بسیار زیادی اسید آمینه از نوع سیستین دفع می‌کنند(سیستینوریCystinuria).
سنگهای دیگر. ممکن است انواع نادر تر سنگهای کلیه نیز دیده شود.
با دانستن و شناخت نوع سنگ کلیه می توان مشخص کرد که چه عاملی سبب ایجاد سنگ شده و به این ترتیب کلید مقابله با آن و راه کاهش احتمال ایجاد موارد بعدی را برنامه‌ریزی کرد.
عوامل خطرساز
عواملی که احتمال ایجاد سنگهای کلیه را می‌افزاید عبارتند از:
سابقه‌ی خانوادگی یاشخصی سنگهای کلیه. درصورتی که شخصی درخانواده دارای سابقه ی سنگ کلیه باشد، احتمال ایجاد سنگ درعضو دیگرخانواده نیز بیشتر است. درصورتی که شخصی قبلاً دچار یک یا چند سنگ کلیه شده باشد، احتمال ایجاد سنگ افزایش خواهد یافت.
بزرگسال بودن. سنگهای کلیه در افراد بزرگسال بالای40سال بسیارشایع است ولی سنگ کلیه ممکن است درهر سنی بروزنماید.
مرد بودن. احتمال ایجاد سنگ کلیه درمردان بیشتر است.
بی‌آبی. عدم مصرف روزانه‌ی آب به مقدار کافی ممکن است سبب افزایش احتمال سنگ های کلیه شود. افرادی که درمناطق گرم زندگی می‌کنند و آنهایی که زیاد عرق می‌کنند بیش از دیگران باید آب بنوشند.
بعضی جیره های غذایی. مصرف غذاهای سرشار ازپروتئین، سرشار ازسدیم و سرشار از قند سبب افزایش احتمال بروز بعضی انواع سنگ کلیه می شود.
چاقی. بالا بودن شاخص توده ی بدن (BMI) ، افزایش دورکمر وبالا رفتن وزن با افزایش احتمال سنگ کلیه پیوند دارد.
بیماری ها و اعمال جراحی دردستگاه گوارش. جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن سبب ایجاد تغییراتی درجریان گوارش شده و برجذب کلسیم و افزایش میزان بعضی از مواد ایجاد کننده ی سنگ در ادرار تأثیر می‌گذارد.
سایر بیماری‌های طبی. بیماری وشرایطی که سبب افزایش احتمال بروز سنگ های کلیه می‌شوند عبارتند از اسیدوز توبــولارکلیه renal tubular acidosis، سیستینوریCystinuria، هیپرپاراتیروئیدیسم و بعضی عفونت های مجرای ادرار.
آزمون‌ها وتشخیص
اگر پزشک مشکوک به سنگ کلیه شود، برای تشخیص این بیماری، از آزمون‌ها و رویه‌های زیر استفاده خواهد کرد:
آزمون‌های خون. ممکن است در آزمون‌های خون مشخص شود که میزان کلسیم یا اسید اوریک درخون، بیش از اندازه بالا است. با آزمون‌های خون، پزشک امکان می‌یابد تا سایرحالات طبی را وارسی کرده و سلامت کلیه ها را پایش نماید.
آزمون‌های ادرار. آزمون‌های ادرار از جمله گردآوری ادرار 24ساعته، ممکن است نشان دهد که میزان دفع بسیاری از املاح ایجاد کننده‌ی سنگ بسیار زیاد و یا میزان مواد جلوگیری کننده از ایجاد سنگ بسیارکم است.
آزمون‌های تصویرسازی. در آزمون‌های تصویرسازی می‌توان سنگ کلیه را درمجرای ادرار مشاهده کرد. برای تصویرسازی از توموگرافی کامپیوتری(CT) یا رادیوگرافی ساده‌ی شکم استفاده می‌شود.
آزمایش سنگ دفع شده. ممکن است از بیمار خواسته شود درظرفی ادرارکند تا در صورت دفع سنگ، بتوان سنگ را به آزمایشگاه فرستاد و نوع آن را مشخص کرد. با تجزیه‌ی سنگ، سازه سنگهای کلیه مشخص می‌شود. پزشک از این اطلاعات برای تعیین علت ایجاد سنگ کلیه و برنامه‌ریزی پیشگیری از تشکیل سنگ در آینده، استفاده خواهد کرد.
ثبت نظر