بازبینی آمنوره

تعریف:
آمنوره amenorrhea عبارت از فقدان قاعدگی است به طوری که یک یاچند قاعدگی بروز نخواهد کرد. خانم‌هایی که حداقل سه دوره پشت سرهم قاعده نشده باشند به آمنوره دچارند مانند دخترانی که هنوز تا 16سالگی عادت نشده‌اند.
شایع‌ترین علت آمنوره، بارداری است. سایر علل آمنوره عبارتند از مشکلات مربوط به اندام‌های تولید مثل یا غده‌هایــی که به تنظیــم میزان هورمـون‌ها کمک می‌کننـد. غالباً دراین گونه موارد با درمان بیــماری‌زمینــه‌یی، آمنـوره رفع خـواهد‌شـد.
نشانه‌ها:
نشانه‌ی‌ اصلی آمنوره آن است که دوره‌‌های قاعدگی وجود ندارد. بر‌حسب علت، آمنوره ممکن‌است همراه فقدان دوره‌ها، سایر نشانه‌ها یا ‌شناسه‌ها هم موجود باشد ازجملــه:
ـ ترشح شیر ازسینه
ـ ریزش مو
ـ سردرد
ـ تغییرات دید
افزایش بیش‌ازحد موی صورت
علل:
آمنوره به‌علل مختلفی ممکن‌است بروز نماید. دربعضی موارد آمنوره جزئی از سیر طبیعی زندگی به‌شمار می‌رود حال‌آنکه درسایر موارد ممکن‌است عارضه‌ی جانبی داروها یا شناسه‌یک مشکل طبی است.
آمنوره طبیعی:
درسیر طبیعی زندگی، هرخانمی ممکن‌است به‌علل طبیعی دچار آمنوره شود ازجمله:
ـ بـارداری
ـ شیردهی
ـ یائسگـی
داروهای جلوگیری از بارداری:
بعضی خانم‌هایی که از قرص‌های جلوگیری از‌ بارداری استفاده می‌کنند ممکن‌است قاعده نشوند. وقتی دارووهای خوراکی جلوگیری از بارداری قطع می‌شوند، بازگشت حالت معمولی تخمک‌گذاری و قاعدگی ممکن‌است 3‌تا6 ماه طول بکشد. داروهای تزریقی یا کاشتنی جلوگیری از بارداری و نیز بعضی انواع دستگاه‌های داخل رحمی نیز ممکن‌است سبب آمنوره شوند.
داروها:
بعضی داروها ممکن‌است سبب قطع دوره‌های قاعدگی شوند از جمله بعضی انواع
ـ آنتی‌سایکوتیک‌ها
ـ شیمی‌درمانی سرطان
ـ‌ داروهای ضد‌افسردگی
ـ داروهای فشارخون
عوامل شیوه‌زندگی:
استرس. استرس روانی به‌طور موقت عملکرد هیپوتالاموس (منطقه‌یی ازمغز که کنترل هورمون‌های تنظیم‌کننده‌ی چرخه‌ی‌ قاعدگی را برعهده دارد) را دچار اختلال می‌‌کند. درنتیجه‌ ممکن‌است تخمک‌گذاری و قاعدگی متوقف شود. معمولاً پس‌از کاهش استرس دوره‌های منظم قاعدگی برقرار می‌شود.
کم‌بودن وزن بدن. پایین بودن بیش‌ازحد وزن، بسیاری از عملکردهای هورمونی بدن را دچار اختلال کرده و بالقوه سبب توقف تخمک‌گذاری می‌شود. خانم‌هایی که دچار نابسامانی‌ غذاخوردن هستند مانند بی‌اشتهایی anorexia یا جوع (پرخوری bulimia) غالباً به‌علت این تغییرات غیر‌طبیعی هـورمـــونــی دچـــار تــوقــف دوره‌ها می‌شوند.
ورزش‌بیش‌ازحد. خانم‌هایی که در ورزش‌هایی شرکت می‌کنند که به تمرین‌شدید نیاز دارد مثل باله، دویدن با مسافت طولانی یا ژیمناستیک ممکن‌است دچار ازهم‌گسیختگی چرخه‌ی‌قاعدگی شوند. درایجاد از بین رفتن دوره‌ها در ورزشکاران چند عامل با هم شرکت دارند ازجمله کم بودن چربی بدن، استرس و صرف انرژی به مقدارزیاد.
عدم‌تعادل هورمونی:
بسیاری از انواع مشکلات طبی ممکن‌است سبب عدم‌تعادل هورمونی شود. ازجمله:
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک polycystic ovary syndrome (باکوته‌نوشت PCOs) به‌جای مواج‌بودن هورمون‌ها که درچرخه‌ی‌ طبیعی قاعدگی دیده می‌شود، تراز هورمون‌ها نسبتاً بالا است وهمانطور بالا می‌ماند.
بدکاری تیروئید. غده‌ی‌تیروئید پُرکار یا کم‌کار ممکن‌است سبب بی‌نظمی‌های قاعدگی ازجمله آمنوره شود.
تومورغده نخامی. ممکن‌است بروز یک غده‌ی غیر‌سرطانی (خوش‌خیم) درغده‌ی‌‌نخامی درتنظیم هورمونی قاعدگی اختلال ایجاد کند.
یائسگی زودرس. یائسگی معمولاً درفاصله‌ی سنی 45‌تا55 بروز می‌کند. دربعضی خانم‌ها، ذخیره‌ی تخمک‌های تخمدان پیش‌از سن‌40کاهش می‌یابد و قاعدگی متوقف می‌شود.
مشکلات ساختاری:
مشکلاتی که در ساختمان اندام‌های جنسی دیده می‌شود نیز ممکن‌است سبب آمنوره گردد. نمونه مثال‌های این مشکلات عبارتند از:
جوشگاه دررحم. سندرم آشرمن Asherman’s syndrome حالتی است که طی آن بافت جوشگاهی درآستر رحم ساخته می‌شود که گاهی بعد‌از اتساع و کورتاژ (D&C)، سزارین یا درمان فیبروئید‌های رحم بروز می‌کند. ایجاد جوشگاه از ساخته شدن طبیعی و ریزش آستر رحم جلوگیری می‌کند.
فقدان اندام‌های تولید‌مثل. گاهی ضمن رشد جنین، مشکلاتی پدیدار می‌شود که به ولادت دختری می‌انجامد که فاقد بعضی‌از بخش‌های اساسی دستگاه تولید‌مثل مانند رحم، گردن‌زهدان یا واژن است. از آنجا که در‌این افراد دستگاه تولید‌مثل به‌طور طبیعی رشد نکرده است، در نتیجه چرخه‌های قاعدگی وجود نخواهد داشت.
ناهنجاری ساختاری واژن. ممکن‌است انسداد واژن از خونروی قابل رویت قاعدگی جلوگیری‌کند. ممکن‌است در واژن پرده یا دیواره‌یی وجود داشته باشد که جریان خروجی خون از رحم به‌گردن زهدان را مسدود نماید.
عوامل خطرساز:
عواملی که خطر بروز آمنوره را افزایش می‌دهند عبارتند:
سابقه‌‌خانوادگی. درصورتی‌که درسایر زنان خانواده هم آمنوره وجود داشته باشد، ممکن‌است استعداد بروز این مشکل درسایر زنان خانواده هم موجود باشد.
نابسامانی‌های غذاخوردن. درخانمی‌که دچار نابسامانی غذا‌خوردن مانند بی‌اشتهایی یا جوع باشد، احتــمال ایجــاد آمنوره زیادتر است.
آموزش ورزش. تمرین‌ورزشی شدید سبب افـزایش احتـمال آمنوره می‌شود.
عوارض:
عوارض آمنوره عبارتند از:
ناباروری. درصورتی‌که تخمک‌گذاری انجام نشود و دوره‌های قاعدگی بروز نکنند، امکان بارداری وجود نخواهد داشت.
استئوپوروز. درصورتی‌که آمنوره به‌علت پایین‌بودن میزان استروژن ایجاد شده باشد، ممکن‌است بیمار در‌معرض بروز پوکی‌استخوان هم باشد.
آزمون‌ها و تشخیص:
درزمان ملاقات، احتمالا پزشک برای بررسی مشکلات احتمالی در اندام‌های تولید‌مثل، معاینه‌ی لگن انجام خواهد داد. درصورتی‌که بیمار ابداً قاعده نشده باشد، پزشک سینه‌ها و اندام‌های تناسلی را معاینه می‌کند تامشخص شود آیا دربیمار تغییرات طبیعی بلوغ به‌وقوع پیوسته است. آمنوره شامل مجموعه‌ی‌ پیچیده‌یی ازمشکلات هورمونی است. یافتن علت زمینه‌یی وقت‌گیر است و ممکن‌است به بیش‌از یک نوع آزمایش نیاز باشد.
آزمون‌های آزمایشگاهی:
ممــکن‌است انواع آزمــون‌های آزمایشگاهی درایـــن زمیـنه لازم باشد ازجمله:
آزمون بارداری. این آزمون، احتمالاً نخستین آزمونی است که پزشک پیشنهاد می‌کند تا احتمال بارداری را رد کرده یا تأیید نماید.
آزمون کارتیروئید. با اندازه‌گیری مقدار هورمون محرک تیروئید‌(TSH) درخون، می‌توان مشخص کرد آیا تیروئید درست کارمی‌کند.
آزمون کارتخمدان. با اندازه‌گیری مقدار هورمون محرک فولیکول‌(FSH) درخون می‌توان مشخص کرد آیا تخمدان درست کار می‌کند.
آزمون‌هورمون مردانه. درصورتی‌که موهای صورت افزایش یافته و ارتفاع صدا پایین‌آمده باشد، ممکن‌است پزشک به بررسی‌هورمون‌های مردانه اقدام نماید.
آزمون چالش هورمونی:
برای این آزمون، به‌مدت 7تا10‌روز یک داروی هورمونی تجویز می‌شود تا خونروی قاعدگی شعله‌ور شود. با نتایج این آزمون پزشک می‌تواند مشخص نماید آیا دوره‌ها به‌علت فقدان استروژن متوقف شده‌است.
آزمون‌های تصویرسازی:
برحسب شناسه‌ها و نشانه‌ها و نتیجه‌ی‌ هریک از آزمون‌های‌خونی، پزشـک ممــکن‌است یک یا چند آزمـــون تــصویرسازی را توصیه نماید ازجمله:
سونوگرافی. دراین آزمون‌ بدون درد از امواج صوت برای تولید تصویر از اندام‌های درونی استفاده می‌شود. درصورتی‌که بیمار هرگز قاعده نشده باشد، ممکن‌است پزشک آزمون ‌سونوگرافی را پیشنهاد نماید تامشخص شود آیا اندام‌های تولید مثل وجود دارد.
توموگرافی کامپیوتری (CT). درCT اسکن ازترکیب تصاویر رادیوگرافی بسیاری که ازجهات مختلف تهیه می‌شود برای ایجاد نماهای سطح مقطعی ساختارهای درونی استفاده می‌گردد. درCT اسکن مشخص می‌شود آیا رحم، تخمدان‌ها و کلیه‌ها طبیعی هستند.
تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI). در MRI از امواج رادیویی با میدان قوی مغناطیسی برای تولید تصاویر استثنایی مشروح بافت‌های نرم درون بدن استفاده می‌شود. پزشک ممکن‌است برای بررسی تومور نخامی،MRI توصیه نماید.
آزمون‌های اسکوپی:
درصورتی‌که با سایر آزمون‌ها، علت اختصاصی آمنوره روشن نشود، ممکن‌است پزشک هیستروسکوپی hysteroscopy توصیه نماید. در این آزمون از یک دوربین کوچک نورانی که وارد واژن و گردن زهدان می‌شود برای مشاهده‌ی درون رحم استفاده می‌شود.
روش‌های درمان و داروها:
درمان به‌علت زمینه‌یی آمنوره بستگی دارد. در‌بعضی موارد، مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری به شروع مجدد چرخه‌های قاعدگی می‌انجامد. آمنوره‌یی که به علت نابسامانی‌های تیروئید یا نخامی ایجاد شده باشد با دارو درمان می‌شود. در‌صورتی‌که تومور یا انسداد ساختمانی سبب بروز مشکل شده باشد، ممکن‌است جراحی لازم باشد.
شیوه زندگی و تدبیرهای خانگی:
 بعضی ازعوامل شیوه‌ی‌زندگی ممکن‌است سبب آمنوره شود. بنابراین باید درانجام کار، تفریح و استراحت تعادل برقرار‌کرد. باید منابع استرس و تضاد شناسایی شود. اگر بیمار، خود نتواند ازمیزان استرس بکاهد، باید ازخانواده‌،  دوستان یا پزشک کمک بخواهد.
باید به تغییرات چرخه‌ی‌‌قاعدگی آشنا بود و درصورت نگرانی از پزشک نظر خواست. زمان وقوع قاعدگی باید یادداشت شود. تاریخ شروع، مدت به‌طول کشیدن و هـرنـوع نشانه‌ی اختلال باید مشخص شود.