بارداری پرخطر، پیش از زایمان، ضمن زایمان و پس از زایمان چالش‌هایی فراهم می‌آورد. درصورتی که بارداری پرخطر باشد، ممکن است زن باردار و کودکش به پایش اختصاصی یا مراقبت درتمام طول بارداری نیازمند باشند. باید علل بارداری پرخطر را فهمید و نسبت به مراقبت ها ازخود و نوزاد آگاه شد.
عوامل خطرساز بارداری پرخطر
گاهی بارداری پرخطر درنتیجه‌ی یک حالت طبی به وجود می‌آید که پیش ازبارداری وجود داشته است. درسایر موارد، یک حالت طبی که درضمن بارداری برای مادر یا نوزاد ایجاد می‌شود سبب پرخطر شدن بارداری می‌گردد.
عوامل اختصاصی که ممکن است درایجاد بارداری پرخطر سهیم باشند عبارتند از:
سن بالای مادر. خطرات بارداری برای مادران 35 سال به بالا زیادتر است.
گزینه‌های شیوه زندگی. استعمال دخانیات، شرب الکل و استفاده از مواد مخدر، بارداری را درمعرض خطر قرارمی دهد.
سابقه‌‌طبی. سزارین قبلی، پایین بودن وزن نوزاد یا زایمان پیش ازموعد (زایمان پیش ازهفته‌ی 37 بارداری) ممکن است سبب افزایش خطر در بارداری‌های بعدی گردد. سایر عوامل خطرساز عبارتند از بیماری ژنتیک جنین، سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های ژنتیک، سابقه‌ی از دست رفتن بارداری یا مرگ نوزاد کمی پس از ولادت.
بیماری‌های زمینه‌یی. بیماری‌های مزمن، مانند دیابت، فشارخون بالا و صرع، سبب افزایش خطر بارداری می‌شود. هر بیماری خونی مانند کم‌خونی، هر عفونت یا هر بیماری زمینه‌یی سلامت روانی نیز سبب افزایش خطرات بارداری می‌گردد.
عوارض بارداری. عارضه‌های مختلفی که ضمن بارداری ایجاد می‌شوند، احتمال بروز خطرات را می‌افزایند مانند مشکلاتی که در رحم،گردن زهدان یا جفت به وجود می‌آید و یا ناخوشی شدید بامدادی hyperemesis gravidarum که تا بعد ازسه ماهه‌ی اول ادامه یابد. از سایر نگرانی‌ها دراین رابطه می‌توان زیاد بـــودن مایع آمنیـــوتیک (polyhydramnios) یا بسیار کم بودن مایع (oligohydramnios)، محدود شدن رشد جنین یا حساسیت به Rh (رزوس) را نام برد. حالت اخیر یک بیماری بالقوه وخیم است و وقتی اتفاق می‌افتد که گروه خونی مادر Rh منفی و گروه خونی نوزاد Rh مثبت است.
بارداری چند قلو. درخانم هایی که بارداری دوقلو یا چند قلو دارند، احمال بروز خطر بیشتر است.
بارداری تأخیری. درصورتی که بارداری بسیار بیشتر از موعد مقرر طول کشیده باشد، خانم باردار با خطرات دیگری رو به رو می شود.
برای بهره‌وری از یک بارداری سالم چه کارهایی باید انجام داد؟
چه ازپیش معلوم باشد که بارداری پرخطر است وچه زن باردار بخواهد از بروز بارداری پرخطر جلوگیری کند باید اصول زیر را به دقت رعــایت کرد. به عنوان مثال:
برنامه ریزی ملاقات پیش از بارداری. اگر خانمی به باردار شدن فکر می کند، باید با پزشک خود دراین مورد مشورت نماید. ممکن است پزشک، یک ویتامین روزانه پیش از بارداری تجویز نماید و درمورد رسیدن به وزن مطلوب پیش از باردار شدن توصیه‌هایی کند. اگر خانمی به بیماری طبی هم مبتلا باشد، ممکن است لازم باشد درآماده شدن برای بارداری، درمان بیماری با بارداری تطبیق داده شود. ممکن است پزشک درمورد احتمال به دنیا آوردن نوزادی با بیماری ژنتیک توصیه‌هایی نماید.
احتـیاط درمــورد استفاده از تکنولوژی کمک به تولید مثل
اگر خانمی برنامه‌ریزی کرده اســت که بـــا استــفاده از تکنولـــوژی کمــک به تولید مثل) assisted reproductive technology باکوته نوشتART) باردارشود، باید درنظر داشته باشد که چند جنین باید کاشته شود. بارداری‌های چند قلو از احتمال زایمان پیش ازموعد بالاتر بهره‌ورند.
استفاده منظم از مراقبت‌های پیش‌از تولد. ملاقات‌های پیش از تولد با پزشک به وی کمک می‌کند سلامت مادر وکودک را بهتر زیر نظر داشته باشد. برحسب شرایط موجود ممکن است خانم باردار به تخصص‌های مختلف ازجمله طب مادر و جنین، ژنتیک، اطفال یا سایر موارد ارجاع شود.
استفاده از غذای سالم. در دوران بارداری، هرخانم به اسید فولیک، کلسیم و سایر مواد مغذی اساسی،به مقدار بیشتر نیاز دارد. استفاده از ویتامین روزانه پره‌ناتال به پرشدن هرنوع شکاف دراین زمینه کمک می‌کند. درصورت وجود نیازهای خاص تغذیه‌یی به علت وجود بیماری مانند دیابت با پزشک باید مشورت کرد.
افزایش وزن عاقلانه. اگر افزایش وزن مناسب و درست باشد سلامت نوزاد به خطر نخواهد افتاد، ضمن آنکه وزن اضافی دوران بارداری بعد از زایمان راحت تر کم خواهد شد. برای خانم هایی که پیش از بارداری وزن مناسبی داشته‌اند، غالباً توصیه شده است در دوران بارداری حدود11تا 16کیلوگرم اضافه وزن پیدا کنند. اگر خانمی پیش از حاملگی دارای اضافه وزن باشد، ممکن است لازم باشد دردوران بارداری اضافه‌وزن کمتری داشته باشد. اگر خانمی دو قلو یا سه قلو حامله باشد، باید اضافه وزن بیشتری داشته باشد. برای آنکه مشخص شود چه چیزی به صلاح است باید نظر پزشک را خواستار شد.
پرهیز از مواد خطرناک. باید سیگار را ترک کرد ودور الکل و داروهای غیرقانونی نگشت. پیش از شروع یا قطع مصرف هر دارو یا مکمل باید نظر پزشک را خواستار شد.
نیاز به آزمون‌های خاص
درصورتی که بارداری ازنوع پرخطر باشد، ممکن است لازم باشد علاوه برآزمون‌های معمولی غربالگری پره‌ناتال ، ازآزمون‌ها یا رویه‌های متنوع دیگری هم استفاده شود. برحسب شرایط، ممکن است پزشک موارد زیر را توصیه کند:
سونوگرافی اختصاصی یا هدف‌دار. درسونوگرافی که یک تکنیک تصویرسازی است از امواج صوت بافرکانس بالا برای تولید تصویر کودک در رحم استفاده می‌شود. دراین نوع سونوگرافی جنین، به صورت اختصاصی یک مشکل مشکوک مثل رشد غیرطبیعی، هدف گرفته می‌شود.
آمنیوسنـتزamniocentesis. دراین رویه، یک نمونه مایع که اطراف کودک را فراگرفته و ازآن در دوران بارداری محافظت می‌کند (مایع آمنیوتیک) از رحم بیرون کشیده می‌شود. به طورمشخص این رویه بعد از هفته‌ی پانزدهم بارداری انجام می‌شود. با آمنیوسنتز می توان بعضی بیماری های ژنتیک و نیز نقص های لوله‌ی عصبی مانند ناهنجاری‌های وخیم مغز یا نخاع شوکی را تشخیص داد.
نمـونه‌گیری از پـرزکوریون chorionic villus sampling (باکوته نوشت (CVS در این رویه، یک نمونه یاخته ازجفت برداشته می‌شود. به صورت مشخص این روش بین هفته‌ی دهم و دوازدهم بارداری انجـام می‌شـــــود. با CVS می‌توان بعضی بیماری‌های ژنتیک را شناسایی کرد.
کوردوسنتز.Cordocentesis این آزمون به نام نمونه‌گیری خون ناف از راه پوست هم نام دارد و یک آزمون پره‌ناتال کاملاً تخصصی است که طی آن یک نمونه ی خون جنین از بندناف گرفته می‌شود. به طور مشخص، این آزمون بعد از هفته‌ی هجدهم بارداری انجام می گردد و با این آزمون می‌توان بیماری کروموزومی نابسامانی‌های خون و عفونت‌ها راتشخیص داد.
اندازه‌گیری طول گردن زهدان. درملاقات‌های پیش از ولادت با پزشک، برای آنکه مشخص شود احتمال زایمان پیش از موعد وجود دارد یا نه، پزشک ممکن است با استفاده از سونوگرافی طول گردن زهدان را اندازه‌گیری کند.
آزمون‌های آزمایشگاهی. ممکن است پزشک ازترشحات واژن نمونه‌گیری کند تا وجود فیبرونکتین fibronectin جنینی مشخص شود. این ماده میان کیسه‌ی جنینی و آستر رحم مانند چسب عمل می‌کند. وجود این ماده ممکن است شناسه‌ی زایمان پیش از موعد باشد.
دورنـــمــای بیوفـیزیکی Biophysical profile . این آزمون که پیش از زایمان انجام می‌شود برای بررسی سلامت کودک مورد استفاده است. این آزمون، تلفیقی از پایش سرعت قلب جنین (آزمون غیراسترس) و سونوگرافی جنین است.
بعضی آزمون‌های تشخیصی پره‌ناتال )پیش از ولادت) مانند آمنیوسنتز و نمونه‌گیری از پرزکوریون، احتمال خطر اندک از دست رفتن بارداری را در پی دارند. درنهایت،تصمیم به انجام آزمون پره ناتال برعهده ی مادر وپدر است. در مورد مضار ومنافع انجام این آزمون باید با پزشک به گفتگو نشست.
برنامه‌ریزی برای زایمان درخانه
چندی است به خاطر بسیاری از مسایل ازجمله هزینه‌ی بالای درمان انجام زایمان درخانه رواج یافته است. اما درمورد بارداری‌های پرخطر استفاده از زایمان درخانه توصیه نمی‌شود. اما این مسأله، وابسته به آن است که چرا بارداری پرخطر تشخیص داده شده است. دردوران مراقبت پره‌ناتال، با مروری بر فهرست بیماری‌های طبی دوران بارداری و سیر زایمان است که پزشک می‌تواند با اطمینان درمورد برنامه‌ریزی زایمان درخانه نظر دهد.
درصورت وجود هریک از موارد زیر باید درمورد برنامه ریزی زایمان درخانه احتیاط کرد:
•وجود دیابت، فشارخون بالا، نابسامانی‌های تشنجی یا هر بیماری مزمن طبی
•استفاده از سیگار یا مواد مخدر
•بروزعارضه‌ی بارداری از جمله پره‌اکلامپسی، زایمان پیش از موعد یا کم خونی قابل توجه
• بارداری چند قلو
• درصورتی که قرارکودک برای ورود به کانال زایمانی از نوع سفالیک نباشد، یعنی سر در ابتدا وجلو قرار نگرفته باشد.
برای کاهش اضطراب چه باید کرد؟
درصورتی که بارداری پرخطر باشد، ممکن است درخانم باردار احساس وحشت یا اضطراب درمورد بارداری ایجاد شود. دراین حالت، ممکن است مادر درمورد فکر به آینده مقاوم شده و به علت ترس ازخبرهای بد، عصبی گردد.
متأسفانه، اضطراب برسلامت مادرو کودک تأثیر می‌گذارد. باید با پزشک درمورد بهترین راه برطرف کردن اضطراب و رسیدن به آرامش به مشورت نشست. نتایج بعضی از بررسی‌های انجام شده حاکی از آن است که استفاده از بعضی تکنیک‌ها ازجمله خیالپردازی درمورد مسایل لذت‌بخش یا تجربه‌های خوشایند یا شنیدن موسیقی سبب کاهش اضطراب دوران بارداری می‌شود.
درمورد بارداری پرخطر چه اطلاعات دیگری نیاز است؟
درمورد نحوه‌ی تدبیر هر نوع بیماری طبی که ممکن است دردوران بــارداری بروزکند و نحوه‌ی تأثیر این بیماری‌ها برسلامت شروع زایمان و تولد کودک با پزشک باید به مشاوره نشست. از پزشک باید درمورد نشانه‌ها و شناسه‌های خاص نظر خواست، ازجمله:
•خونروی ازمهبل
•سردردهای دائمی
•درد یا کرامپ دربخش پائینی شکم
•خروج ترشح آبکی ازمهبل
•وجود انقباضات منظم یا مکرر به صورت احساس سفت شدن شکم
کاهش حرکت جنین
• یا سوزش در دفع ادرار
•تغییرات دید ازجمله تاری دید
همچنین خانم باردار باید بداند که با بروز کدام شناسه یا نشانه باید با پزشک تماس بگیرد و درچه مواردی به مراقبت اورژانس نیاز دارد.
بارداری پرخطر دارای فرازونشیب است. مادر باردار باید تلاش کند تا ضمن سیر به جلو و برای یک بارداری سالم همیشه مثبت و سازنده باقی بماند.
ثبت نظر