تعریف
احتکار عبارت است از گردآوری بیش ازحد اشیاء همراه ناتوانی دورانداختن این اشیاء. احتکار غالباً سبب پیدایش آن چنان شرایط زندگی به هم بسته‌یی می‌شود که منزل بیمار تا آخرین ظرفیت آن پر از وسایل می‌شود و ازمیان پشته‌های آت و آشغال، فقط یک راهگذر باریک برجای می‌ماند. بعضی ازبیماران حیوان جمع می‌کنند و یک دوجین یا صدها حیوان خانگی را غالباً در وضعی غیربهداشتی نگاهداری می‌کنند.
احتکار hoarding را احتکار اجباری compulsive hoarding و سندرم احتکار اجباری هم می‌نامند که از نشانه‌های نابسامانی وسواس اجبار obsessive-compulsivedisorder (باکوته‌نوشت OCD) است. اما بسیاری از افرادی که احتکار می‌کنند دارای سایر نشانه‌های مرتبط با OCD نیستند.
افرادی که احتکار می‌کنند، این کار خود را بیماری نمی‌دانند و درمان را نمی‌پذیرند. اما با درمان شدید می‌توان به این عده کمک کرد تا به اجبار خود پی ببرند وایمن‌تر و لذت‌بخش‌تر زندگی کنند.
نشانه‌ها
درمنازل محتکران وسواسی، شیرفلکه‌ی آب، سینک ظرفشویی، اجاق، بخاری، میز تحریر و پلکان و ظاهراً تمامی سطوح دیگر، معمولاً از آت‌و‌آشغال انباشته شده است و زمانی که داخل منزل جا نباشد، می‌توان این چیزها را درون گاراژ، وسیله‌ی نقلیه یا درحیاط خلوت مشاهده کرد.
احتکار بر عواطف، افکار ورفتار تأثیر می‌گذارد. شناسه و نشانه‌های احتکار عبارتند از:
ـ بی‌نظمی و شلوغی فضاهای زندگی
ـ ناتوانی دردور ریختن وسایل
ـ نگاهداری روزنامه‌ها، مجله‌ها یا نامه‌های قدیمی
ـ جابجاکردن وسایل از این نقطه به نقطه‌ی دیگر بدون آنکه چیزی دور ریخته شود.
ـ آوردن وسایل غیرضروری یا ظاهراً بی‌مصرف مانند آشغال یا دستمال سفره از رستوران، دشواری در تدبیر روزمره‌ی فعالیت‌ها ازجمله تعلل و اختلال در تصمیم‌گیری
ـ دشواری در سازماندهی اشیا
ـ خجالت یا دستپاچه شدن
ـ عدم وجود تعاملات اجتماعی یا محدود بودن آن
افرادی که احتکار می‌کنند به طور مشخص به این جهت این اجسام و اشیا را نگاه می‌دارند که معتقدند این وسایل درآینده، مورد نیاز خواهند بود یا دارای ارزش خواهند شد. ممکن است شخصی که به این کار دست می‌زند حس کند این وسایل دارای ارزش فراوان عاطفی هستند و ازآنها به عنوان یادآور دوران خوش گذشته یاد کند و یا به عنوان مثال این وسایل یادآور افراد یا حیوان خانگی محبوب ایشان باشد. افرادی که اینگونه وسایل را دور خود گرد می‌آورند، ممکن است احساس امنیت بیشتری را شرح دهند.
ذکر این نکته با اهمیت است که احتکار به این شکل با گردآوری مجموعه (کلکسیون) اختلاف دارد. افرادی که دارای کلکسیون‌هایی مانند تمبر یا اتومبیل‌های مدل هستند، آگاهانه به دنبال اشیای اختصاصی برای مجموعه‌ی خود می‌گردند. این افراد، غالباً این اشیاء را دسته‌بندی کرده و با دقت آنها را درمعرض نمایش می‌گذارند. اما افراد دچار بیماری احتکار، به صورت اتفاقی، اشیایی را نگاه می‌دارند که درطول زندگی معمولی با آن برخورد کرده وآنها را به صورت تصادفی درمنزل یا نقاط اطراف خود جای می‌دهند.
احتکار حیوانات خانگی
افرادی که حیوان احتکار می‌کنند ممکن است یک دوجین یا حتی صدها حیوان خانگی‌را درمنزل خود گردآورند. این حیوانات ممکن است درداخل منزل محبوس باشند و به این جهت، بیماران به راحتی می‌توانند حیوانات گردآوری شده را پنهان کنند. به علت تعداد زیاد، غالباً ازاین حیوانات به درستی مراقبت نمی‌شود. ممکن است دامپزشک نخستین‌کسی باشد که وقتی مالک حیوانی در جستجوی کمک به خاطر وجود جریانی ثابت ازحیوانات ناخوش یا صدمه‌دیده به وی مراجعه می‌کند شناسه‌های احتکار حیوان را متوجه شود.
زمان مراجعه به پزشک
شدت بیماری احتکار ازخفیف تاشدید متغیر است. در بعضی موارد ممکن است احتکار چندان تأثیری بر زندگی بیمارنداشته باشد، حال آنکه درسایر موارد بر زندگی روزمره‌ی بیمار تأثیر گذارد.
معمولاً وجود خرت و پرت و دشواری دور ریختن اشیای روی هم تلنبار شده، نخستین‌نشانه‌ی احتکار است. این نشانه‌های زودرس مسأله، معمولاً درسال‌های نوجوانی به سطح آمده و ظاهر می‌شوند. با بالاتر رفتن سن شخص مبتلا، به طور مشخص جمع‌آوری اشیایی آغاز می‌شود که نیازی به وجودشان نیست یاجایی برای نگهداری‌شان وجود ندارد. درمیانسالی، غالباً، نشانه‌ها شدید هستند و ممکن است درمان‌شان دشوار باشد.
درصورت وجود نشانه‌های بیماری احتکار، بلافاصله باید به پزشک یا مشاوران بهداشت روان مراجعه نمود. دربعضی جوامع، سازمان‌هایی برای کمک به مشکلات احتکار وجود دارد.
اگرچه دشوار است، ولی گاه لازم می‌شود درمورد این بیماران ازکمک سازمان‌های محلی ازجمله پلیس، آتش نشانی، سازمان‌های حمایت ازحیوانات وسازمان های بهداشت عامه استفاده شود به ویژه درمواردی که مسأله‌ی بهداشت و امنیت زیر سوال است.
علل
هنوز معلوم نیست چه چیزی سبب بروز بیماری احتکار می‌شود. این بیماری به احتمال زیاد درافرادی دیده می‌شود که دارای سابقه‌ی خانوادگی احتکار هستند، به این جهت ازمیان عوامل شعله‌ور کننده می‌توان ازژنتیک و نحوه‌ی تربیت نام برد.
عوامل خطرساز
بیماری احتکار بدون توجه به سن، جنس یا وضع اقتصادی ممکن است هرکسی را مبتلا کند. اما، با این وجود، هنوز معلوم نیست که میزان شیوع این بیماری چه مقدار است. بخشی از این امر به این خاطر است که پژوهشگران به تازگی بررسی در مورد این بیماری را آغاز کرده‌اند و بخشی دیگر به آن علت است که بیمار مبتلا هرگز به دنبال درمان نمی‌رود.
در زیر بعضی عوامل خطرساز وخاصه‌های مربوط به بیماری احتکار ذکر شده است که پژوهشگران به تازگی دریافته‌اند:
سن. معمولاً بیماری احتکار از اوایل نوجوانی و حدود سن 13یا14سالگی آغاز می‌شود و با افزایش سن وخیم‌تر می‌گردد. حتی ممکن است این بیماری ازسنین پیش ازنوجوانی آغاز گردد. کودکان خردسال ممکن است شروع به نگهداری اشیایی مانند اسباب‌بازی‌های شکسته، ته مداد، نامه‌های تاریخ‌گذشته‌ی دبستان و وسایل شکسته بنمایند.
سابقه خانوادگی. میان وجود یک محتکر اجباری دریکی از اعضای خانواده و دچار شدن به احتکار، رابطه‌یی تنگاتنگ و بسیار پرقدرت وجود دارد.
رویدادهای استرس بار زندگی. دربعضی افراد به دنبال تجربه‌ی یک رویداد پر از استرس در زندگی که رویارویی و مقابله با آن دشوار بوده است مانند مرگ یکی از عزیزان، طلاق، اخراج از محل کار یا از دست دادن مایملک درآتش سوزی ممکن است بیماری احتکار پدید آید.
سابقه فراروی الکل. درحدود نیمی از محتکران، سابقه‌ی وابستگی به الکل دیده می‌شود.
انزوای اجتماعی. افراد دچار بیماری احتکار به طور مشخص از اجتماع دور ومنزوی هستند. دربسیاری موارد، بیماری احتکار به انزوای اجتماعی منتهی می‌شود ولی ازطرف دیگر به علت تنها بودن، بعضی افراد ممکن است برای این راحتی، به احتکار روی آورند.
عوارض
بیماری احتکارممکن است سبب بروز انواع عوارض شود ازجمله:
ـ بروز شرایط غیر بهداشتی که خطر برای سلامت تحمیل می‌کند.
ـ افزایش احتمال سقوط
ـ ضعف درانجام کار
ـ تضادهای خانوادگی
ـ تنهایی و انزوای اجتماعی
ـ خطرآتش سوزی
آزمون‌ها و تشخیص
هنوز احتکار، یک نابسامانی رسمی ومتمایز تلقی نمی‌شود. اما به نظر می‌رسد درافراد دچار نابسامانی‌های روانشناسیک مانند وابستگی‌الکل، نابسامانی وسواس اجبار، افسردگی،اضطراب ونابسامانی نقص‌توجه ـ بیش فعالی شایع‌تر باشد.
برای کمک به تشخیص نابسامانی‌احتکار اجباری، مشاوران روانی، یک ارزیابی کامل روانشناسیک انجام می‌دهند. این مشاوران، درمورد وسواس‌ها، اجبارها و بهزیستی عاطفی سوالات بسیاری مطرح کرده و ممکن است از بیمار اجازه‌ی گفتگو با منسوبان و دوستان را نیز بگیرند.
برای تشخیص بیماری احتکار، مشاور روانی سه خصوصیت اصلی را بررسی می‌کند:
به دست آوردن مقدار زیادی دارایی، که دیگران انها را غیر قابل استفاده تلقی می‌کنند همراه ناتوانی در دور انداختن‌شان
داشتن خانه یا محل زندگی پرازخرت و پرت، آنقدر انباشته که نتوان ازفضاهای زندگی آنچنان که انتظار می‌رود استفاده کرد مثل آنکه نتوان دربسترخوابید و یا درحمام، دوش گرفت و یا در آشپزخانه غذا پخت.
وجود اضطرار شدید نسبت به احتکار یا دشواری درانجام کارهای روزمره
روش‌های درمان و داروها
درمان بیماری احتکار غالباً چالشی است که با موفقیت مختلط روبه‌رو است. به یک علت، بسیاری از افرادی که به احتکار دست می‌زنند به تأثیر منفی احتکار بر زندگی خود آگاهی ندارند یا معتقد به انجام درمان نیستند. این امر به ویژه درمواردی صحت دارد که مایملک این افراد یا حیوانات‌شان سبب راحتی آنها بشوند و افرادی هم که حیوانات یا دارایی‌شان را دور می‌ریزند غالباً برای ارضای نیازهای عاطفی خود اشیای بیشتری گردآوری می‌کنند.
باید درمانگر یا مشاور روانی با تجربه در زمینه‌ی احتکار یافت. درعین حال که درمان این بیماران، فشرده و وقت‌گیر است، اما در دراز مدت مؤثر می‌باشد.
برای درمان احتکار دو روش درمانی اصلی وجود دارد: رواندرمانی و دارو.
رواندرمانی
درمان شناختی رفتاری شایع‌ترین شکل رواندرمانی مورد استفاده برای درمان بیماری احتکار است.به عنوان بخشی از این درمان، بیمار می‌آموزد:
ـ درعلت حس اجبار به احتکار کندوکاو کند.
ـ برای آنکه طبق تصمیم مشاور کدامیک از خرت و پرت‌ها دور ریخته شود، بیمار می‌آموزد دارایی‌های خود را سازمان داده و دسته‌بندی کند.
ـ مهارت‌های مربوط به اخذ تصمیم را بهبود دهد.
ـ درزمان ویزیت‌های خانگی مشاور، خانه را از انباشتگی به درآورد.
ـ تمرین‌های تن‌آرامی انجام دهد.
ـ دردرمان گروهی یاخانوادگی شرکت کند.
ـ درصورتی که بیماری شدت داشته باشد دربیمارستان بستری شود.
ـ برای حفظ عادت‌های سالم، برنامه‌ی درمان را ادامه دهد یا ملاقات‌های دوره‌یی داشته باشد.
داروها
درمورد راه‌های موثرتر استفاده از دارو در درمان احتکار پژوهش ادامه دارد. داروهایی که دردرمان بیماری احتکار بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند از گروه داروهای مهارکننده بازجذب گزینشی سروتونین (باکوته نوشت SSRI) هستند مثل پاروکستین. اما همه‌ی بیماران یکسان به این داروها پاسخ نمی‌گویند.
شیوه زندگی و تدبیرهای خانگی
احتکار به ویژه درافرادی که حس نمی‌کنند این بیماری در زندگی‌شان مشکل ایجاد کرده در درمان مشکلات زیادی به بار خواهد آورد. چه بیمار معتقد باشد به درمان نیاز دارد یا نه، دراین بخش گام‌ها و مراحلی آمده است که بیمار می‌تواند ازآنها برای مراقبت ازخود استفاده کند.
پیروی‌کامل از برنامه درمان، اگر از درمان استفاده می‌شود این کارسخت است وطبیعی است اگر با گذشت زمان بیمار به عقب برگردد. اما استفاده از درمان به بیمارکمک خواهد کرد تا درباره‌ی خود احساس بهتری داشته باشد و بفهمد احتکار، اورا به کجا می‌برد.
تلاش درحفظ نظافت شخصی وحمام کردن. درصورتی که مایملک بیماردرحمام یا زیر دوش جای دارد، باید جای آنها را عوض کند تا بتواند از حمام استفاده نماید.
تغذیه مناسب. درصورتی که بیمار نتواند از اجاق برای پختن غذا استفاده کندیا دسترسی به یخچال دشوار باشد،ممکن‌است نتواند غذای مناسب بخورد. بیمار باید بکوشد این مناطق را ازخرت و پرت پاک کند تا بتواند غذای مناسبی بخورد.
سرزدن به دوستان. احتکار به انزوا و تنهایی می‌انجامد و این دو سبب احتکار بیشتر می‌شود. در صورتی که به علت وضع موجود بیمار مایل نباشد دیگران به دیدارش بیایند باید تلاش کند، خود به دیدار دوستان وخانواده‌اش برود.
جستجوی خویشتن. بیمار باید به یادآورد که مستحق زندگی در زباله‌دان نیست ومستحق زندگی‌بهتر است.
برداشتن گام‌های کوچک. در صورتی که حجم دارایی‌های بیمار و وظیفه‌ی زباله‌زدایی که درپیش دارد سبب نگرانی شود، باید به خاطر داشته باشد که می‌تواند کار را با گام‌های کوچک آغاز کند. با کمک یک خبره می‌توان هرباریک قسمت را پاکسازی کرد. پیروزی‌های کوچک، پیروزی بزرگی درپی دارد.
تمرکز روی هدف‌ها. برای حفظ انگیزه‌ی دور ریختن خرت و پرت‌ها باید روی هدف‌ها تمرکز کرد: زندگی درمحیطی سالم‌تر و لذت‌بخش‌تر.
برای حیوانات خانگی، آنچه بهتر است باید انجام داد. اگر تعداد حیوانات خانگی موجود بیش از مقداری است که بتوان به صورتی مناسب از آنها مراقبت کرد، باید به یادداشت که این زندگی به نفع آنها نیست و امکان ندارد که بتوان برای این تعداد حیوان تغذیه، بهداشت ومراقبت مناسب دامپزشکی تهیه کرد.
پیشگیری
از آنجا که درمورد علل احتکار، اطلاعات اندکی دردست است، راه شناخته شده‌یی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. اما مانند بسیاری از بیماری‌های‌روانی، استفاده از درمان به محض بروزنخستین شناسه‌‌ی مشکل به پیشگیری از وخیم‌شدن بیماری احتکار کمک می‌کند.
ثبت نظر