شماره ۹۸۰
همه‌چیز درباره دارو
دکتر احمدرهنمای چیت‌ساز - داروساز
دارو غذا نیست ولی اگر به‌حد درمانی مصرف شود سم هم نیست. این ساده‌ترین و درعین‌حال علمی‌ترین تعریفی است که از دارو شده است. هر دارو مانند هر ابزار یا وسیله‌یی دارای خصوصیاتی است که دراینجا مهمترین آنها به‌زبانی ساده شرح داده میشود.
1ـ نام دارو: هر دارو دارای یک نام علمی (ژنریک) است که هرکارخانه‌ی داروسازی این نام ژنریک را با یک نام اختصاصی (تجارتی) به بازار عرضه می‌نماید.
2ـ فرمول: هر دارو دارای فرمول‌شیمیایی است که ممکن‌است ساده و یا گسترده‌و ازیک فرمول یاچند فرمول تشکیل شده باشد.
3ـ مکانیسم اثر: دارو بعداز وارد‌شدن در بدن برای اثربخشی باید به‌خوبی اثر کند که مکانیسم اثر دارو گفته میشود.
4ـ فارماکوکینتیک: به‌طور خلاصه به معنای اثر بدن بیمار روی دارو مانند اتصال به پروتئینهای پلاسما، زمان اثر دارو، مدت‌زمانی‌که دارو در بدن می‌ماند، زمان رسیدن به حداکثر اثر درمانی و عمرنیمه‌ی دارو است.
5ـ موارد مصرف: دارو نیز مانند هر وسیله‌ی دیگری دارای موارد استعمالی است که این امر توسط پزشک مشخص میشود.
6ـ متابولیسم: مجموعه‌‌‌ی تغییرات‌شیمیایی دارو در بدن تا جذب و اثر آن متابولیسم خوانده میشود. اکثر داروها برای جذب باید به‌صورت محلول درآب درآیند. مهمترین محل متابولیزه شدن دارو کبد است.
7ـ جذب: بیشترین قسمت دارو در روده‌ی‌کوچک جذب میشود ولی این امر مانع از آن نیست که دارو درمری ـ معده یا روده‌ی بزرگ جذب نشود.
8ـ دفع: بیشترین دفع دارو ازطریق کلیه‌هاست که این امر بستگی به غلظت دارو، فرمول دارو و سرعت تصفیه‌ی کلیه دارد به جز کلیه‌ها دارو ممکن‌است ازطریق مدفوع، تعریق و یا ... دفع شود.
9ـ مقدار مصرف (دوزاژ): این عنوان ازنحوه‌ی استفاده چگونگی مصرف دارو صبحت می‌کند که تعیین مقدار آن باید توسط پزشک تعیین شود.
10ـ حساسیت: هر فردی ممکن‌است به‌هرماده‌ی‌غذایی و یا دارویی حساس باشد که این حساسیت ممکن است گذرا (مانند خواب‌آلودگی) و یا شدید مانند پنی‌سیلین باشد.
11ـ موارد منع استعمال: درصورتی‌که مصرف دارو نزد بیمار خاصی غیر‌مجاز باشد استفاده از آن موجب وخیم‌تر‌شدن حال بیمار می‌گردد.
12ـ عوارض‌جانبی: طبعاً هردارویی با اثر روی یک عنصر احتمالاً عنصر دیگر را تحت تأثیر قرارمی‌دهد که گاهی اوقات این عوارض ثانویه نامطلوب می‌باشند و گاهی مطلوب که در مورد اخیر حتی موارد استعمال اصلی دارو را تحت‌الشعاع قرارمی‌دهد مانند ماینوکسیدیل که دراصل داروی ضد فشارخون است ولی درمصرف عملاً دیده شده که سبب رویش‌مو می‌گردد و امروزه به‌عنوان یکی‌از داروهای پرمصرف در ریزش‌مو مصرف می‌گردد.
13ـ احتیاطات: مصرف هردارویی باید با احتیاط صورت‌گیرد که با شرایط بالینی خاص هر‌بیمار این احتیاطات شدت و ضعف دارد.
14ـ مصرف در بارداری: از دهه‌ی1960 که مصرف قرصی به‌نام تالیدومید سبب تولد نوزادان ناقص‌الخلقه گردید مصرف دارو در دوران بارداری مورد‌توجه قرارگرفت. غیر‌از موارد‌خاص مصرف هر‌نوع دارویی در سه ماهه‌ی اول حاملگی ممنوع است.
15ـ مصرف در دوران شیردهی: به‌علت ترشح هر‌نوع دارو و حتی بعضی از اغذیه در داخل شیر‌مادر، دارو ممکن‌است ازطریق شیر به بدن نوزاد وارد شود.
16ـ مصرف دارو درنوزادان (سنین قبل‌از دبستان)، خردسالان (سنین بعداز دبستان) و درسالمندان (به‌علت فرسودگی بافتها) با‌مصرف دارو در‌افراد معمولی متفاوت است.
17ـ شرایط نگهداری دارو: این باور که کلیه داروها باید در‌یخچال نگهداری شوند باور نادرستی است. درنگهداری دارو باید به برچسب روی دارو درمورد نحوه‌ی نگهداری آن دقت کافی شود.
18ـ اشکال دارویی: داروها به‌طور معمول به‌شکل جامد (قرص، کپسول و شیاف)، مایع (شربت، ژل و پماد)، تزریقی (وریدی، عضلانی وجلدی) و... عرضه می‌گردند.
19ـ مسمومیت و درمان
ثبت نظر