چگونه واکسن AstraZeneca باعث ایجاد لخته می‌شود؟

 چگونه واکسن AstraZeneca باعث ایجاد لخته می‌شود؟

دانشمندان در کشور آلمان با آزمایش روی واکسن AstraZeneca  ، به یک مکانیزم دو مرحله‌ای در این واکسن رسیده‌اند که در موارد نادر، سبب ایجاد لخته‌های خون و اتمام منبع پلاکت‌های بدن می‌گردد. تاکنون بیش از 220 مورد لخته شدن خون غیرمعمول و سطح پایین پلاکت در بیمارانی که این واکسن (Vaxzevria) را دریافت کرده‌اند ، گزارش شده است .

شنبه 4 اردیبهشت 1400 ساعت 16:0
گروه ترجمۀ نشریۀ پزشکی امروز

دانشمندان در کشور آلمان با آزمایش روی واکسن AstraZeneca  ، به یک مکانیزم دو مرحله‌ای در این واکسن رسیده‌اند که در موارد نادر، سبب ایجاد لخته‌های خون و اتمام منبع پلاکت‌های بدن می‌گردد. تاکنون بیش از 220 مورد لخته شدن خون غیرمعمول و سطح پایین پلاکت در بیمارانی که این واکسن (Vaxzevria) را دریافت کرده‌اند ، گزارش شده است .

دکتر Andreas Greinacher رئیس انستیتوی ایمونولوژی و انتقال خون ، بیمارستان دانشگاه گریفسوالد ، آلمان ، از نخستین افرادی در جهان بود که لخته‌های خون را به آنتی بادی‌های ضدپروتئین‌اصلی پلاکت‌ها ، پیوند داد. وی معتقد است سازوکاری که واکسن را با واکنش‌های نادر لخته شدن مرتبط می‌کند، ، برای واکسن‌های دیگری که از آدنو‌ویروس‌ها (adenoviruses) برای انتقال دستورالعمل‌های تبدیل اسپایک پروتئین ویروس به سلول استفاده می کنند نیز صدق می‌کند. وی افزود که تمامی این موارد فقط یک فرضیه است ، نمی‌توان بدان یقین داشت، زیرا فقط واکنش‌های واکسن AstraZeneca را مطالعه نموده است. اما بررسی‌های پیشین نشان داده است که آدنوویروس‌ها می توانند سبب فعال شدن نوعی پلاکت در واکنش‌هایی که او مطالعه نموده است ، گردند. گریناکر گفت که او با شرکت جانسون و جانسون نیز توافق نموده تا در زمینه بررسی واکسن COVID-19 با آن‌ها نیز همکاری کند به این دلیل که واکسن J&J نیز بر پایۀ آدنوویروس است . حداقل هفت مورد از همان الگوی لخته‌های غیرمعمول در افرادی که واکسن تک دوزی جانسون و جانسون دریافت کرده‌اند نیز گزارش شده است.

در حالی که واکنش‌ها بسیار نادر هستند ، اما می‌توانند سبب بروز عوارض جدی گردند. با مرگ خانمی 45 ساله در ویرجینیا، در آمریکا ، سبب توقف تزریق این واکسن‌ها گردید. این شرکت همچنین اعلام نمود که آزمایش‌های بالینی را برای دریافت پاسخ بیشتر در مورد واکنش‌ها انجام خواهد داد.

در تازه‌ترین پژوهش‌های خود ، گریناکر و همکارانش، زنجیره‌ای از رخداد‌ها را که باید پیش از ایجاد لخته‌های بزرگ توسط واکسن اتفاق بیافتد ، تعریف نموده‌اند . آن‌ها اینگونه توضیح می‌دهند که اگرچه تمامی افراد دارای یک دستگاه ایمنی هستند که همواره در تلاش برای حفظ توازن در بدن است، اما سبب تشکیل لخته خواهد شد و بدن در هر مرحله جهت در دست گرفتن کنترل اوضاع به مقابله با این شرایط می‌پردازد. اما در برخی موارد ، اوضاع آن طور که باید پیش نمی‌رود و کنترل نتیجه نهایی بسیار دشوار است. حمله خود ایمنی که سبب ایجاد لخته بیش از حد(hyper-clotting) در بدن می‌گردد ، به طور معمول پس از چند هفته خود را می‌سوزاند. بنابراین اگر بیماران بتوانند به سرعت درمان شوند ، شرایط به حالت عادی بازخواهد گشت.

وی گفت طی این ده سال یک مورد سندرم خودایمنی مشاهده نموده است که آن نیز به دلیل مصرف هپارین رقیق کنندۀ خون به این مورد دچار شده بود.

فرآیند دو مرحله‌ای که منجر به لختگی می‌گردد.

در نخستین مرحله ، پوستۀ آدنو ویروس موجود در واکسن ، همراه با پروتئین‌ سلول‌های واکسن ، با پلاکت‌های خون تماس پیدا می‌کند . پلاکت‌ها بیشتر به عنوان تکه‌های سلول بی‌رنگ شناخته می شوند که در محل عفونت یا آسیب ، به انسداد خون کمک می‌کنند تا خونریزی متوقف گردد . آنها همچنین نقشی اساسی در پاسخ ایمنی بدن دارند .

هنگامی‌که پلاکت‌ها فعال می‌گردند ، مانند باکتری‌ها مهاجمان را احاطه نموده و تغییر شکل می‌دهند تا سیگنال‌های شیمیایی را که در دانه‌ها ذخیره نموده‌اند، آزاد کنند.

گریناچر توضیح داد ، هنگامیکه پلاکت‌ها به طور دسته جمعی فعال می‌شوند ، به ندرت ممکن است اتفاق بیفتد که پس از مصرف هپارین یا واکسن آسترازنکا ، سیل این سیگنال‌ها را آزاد گردد . وی گفت: "تصور کنید مانند اژدهایی در غار است که مدتها خوابیده و اکنون با پرتاب سنگ به او بیدار می‌گردد." سیگنال های شیمیایی سلول های B را بیدار می‌کند و سپس مقادیر زیادی آنتی بادی علیه پروتئین فاکتور پلاکت 4 تولید می‌کنند ، که به لخته شدن خون کمک می‌کند.

بدن به اشتباه تصور می‌کند که به میزان زیادی از عوامل بیماری زا واکنش نشان می‌دهد ، بنابراین سیستم ایمنی بدن بیش از حد واکنش نشان می‌دهد. آنتی بادی‌ها، پلاکت‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند و پلاکت‌ها گلبول‌های سفید خون را جذب می کنند و سپس همه چیز به حالت انفجار در می‌آید.

اما مرحلۀ دوم  در این واکنش‌ها توسط EDTA ایجاد می‌شود. EDTA یک عامل متصل به کلسیم و تثبیت‌کننده است که به واکسن آسترازنکا اضافه شده است. این ماده در واکسن جانسون و جانسون استفاده نشده است.

EDTA محل اتصال میان سلولهایی را که دیوارۀ رگ‌های خونی را تشکیل می‌دهند باز کرده و سبب نشت آنها می‌گردد. این رخداد به برخی از موادی که توسط پروتئین‌ها و پلاکت‌ها تشکیل شده‌اند اجازۀ ورود به جریان خون را می‌دهد ، رخدادی که (در موارد بسیار نادر ) باعث ایجاد زنگ خطر در سراسر بدن می‌شوند.

از گریناچر پرسیده شد که آیا فکر می‌کنید برای ایمن سازی واکسن می‌توان کاری انجام داد یا خیر ، پاسخ داد که  نخستین گام باید تلاش برای از بین بردن EDTA باشد.

هنگامی‌که این واکنش در بیمارانی که هپارین مصرف کرده‌اند، رخ می‌دهد ، اندازه مولکول هپارین حائز اهمیت است. با هپارین شکسته نشده ، طولانی‌ترین نوع مولکول ، واکنش 10 برابر بیشتر از زمانی است که بیماران هپارین‌های با وزن مولکولی کمتری مصرف می‌کنند.

واکسن‌های دیگر ممکن است مواد پروتئینی آنتی‌بادی کوچکتر را تشکیل دهند که سیگنال‌های هشدار دهنده کمتری تولید نموده و واکنش کمتری را سبب می‌گردند.

چندین کشور اروپایی استفاده از واکسن AstraZeneca را متوقف نموده‌اند. هفته گذشته ، دانمارک اعلام نمود که را از برنامۀ واکسیناسیون حذف نموده. ایتالیا توصیه کرده است که فقط در افراد بالای 60 سال استفاده شود. مقامات انگلیس گفتند که برای افراد زیر 30 سال باید گزینه دیگری ارائه شود.

تعداد بازدید : 1183

ثبت نظر

ارسال