امیدی تازه به درمان زیکا با بررسی وسیع داروهای موجود

محققان دانشگاه جانز‌هاپکینز به امید یافتن درمانی برای عفونت ویروس زیکا، گروه مشترکی جهت بررسی ۶۰۰۰ داروی موجود تشکیل‌دادند.

طبق گزارش‌، یک تست غربالگری اختصاصی دارو با استفاده‌از سلول‌های انسانی کشت‌شده در آزمایشگاه نشان‌داده است که دو‌گروه از ترکیبات موجود در کارخانه‌های تولیدِ دارو، ممکن‌است برعلیه عفونت‌های ویروس زیکای انتقال‌داده شده توسط پشه مؤثر باشند.

محققان در گزارشی که در روز ۲۹ آگوست۲۰۱۶ در Nature Medicine منتشر نمودند، اعلام‌کردند که ۶۰۰۰ترکیب موجود در کارآزمایی‌های بالینی مراحل آخر‌، یا تأیید‌شده برای استفاده در سایر بیماری‌های انسان را بررسی و چندین ترکیب را شناسایی‌کرده‌اند که توانایی جلوگیری یا توقف پیشرفت ویروس زیکا در سلول‌های‌عصبی کشت‌داده شده انسان در آزمایشگاه را نشان‌داده‌اند.

محققان تصمیم گرفتند تا به‌دلیل محدودیت زمانی تولیدِ داروی جدید که سال‌ها و بلکه دهه‌ها طول‌می‌کشد، به‌جای استفاده از داروهای جدید داروهای موجود را بررسی کرده و روش درمانی سریع‌تری را ابداع نمایند.

یافته‌های جدید بر‌پایه توسعه ارزیابی‌های پیشین گروه تحقیقاتی بود که نشان‌داد ویروس‌زیکا به‌طورعمده بن‌یاخته‌های خاصی را هدف‌می‌گیرد که به نورون‌های لایه بیرونی مغز (کورتکس) تبدیل‌می‌شوند. محققان اثرات زیکا را در کشت‌های سلولی دو و سه‌بُعدی به‌نام «ریز‌مغزها» یا Mini Brains بررسی‌کردند که ساختاری مشابه با مغز انسان‌ داشته و به محققان اجازه‌می‌دهند تا اثرات ویروس‌زیکا را در مدل دقیق‌تری برای عفونت انسانی ‌بررسی کنند.

تیم پژوهشی دراین پژوهش همان کشت‌های سلولی و داروها را به‌طور همزمان در‌معرض ویروس‌زیکا قرار‌دادند و شاخص‌های مرگ سلولی از‌جمله فعالیت کاسپاز‌3 (نشانگر شیمیایی مرگ سلولی‌Caspase‌3) و ATP (مولکولی که حضور آن نشان‌دهنده حیات سلولی است) را اندازه‌گیری کردند.

به‌طور‌معمول آسیب وارده به سلول‌های‌عصبی پس‌از عفونت‌زیکا «چشمگیر و غیر‌قابل برگشت» است. با‌این‌حال، برخی‌از‌این ترکیبات آزمایش‌شده به سلول‌ها اجازه دادند تا به‌مدتی طولانی‌تر زنده مانده و در برخی موارد به‌طور‌کامل از عفونت رهایی یابند.

تجزیه و تحلیل بیشتر سلول‌های زنده‌مانده نشان‌داد که داروهای امیدوارکننده را می‌توان به دودسته تقسیم‌کرد: داروهای حفاظت‌کننده عصبی که از فعال‌شدن مکانیسم‌هایی جلوگیری‌می‌کند که باعث مرگ‌سلولی می‌شوند و داروهای ضد‌ویروسی که عفونت یا تکثیر ویروسی را متوقف یا آهسته‌می‌کنند. به‌طور‌کلی ۳‌دارو نتایج به‌اندازه‌کافی قوی، برای تضمین بررسی بیشتر را نشان‌دادند: PHA-690509 یک ترکیب تحقیقاتی با خواص ضدویروسی، Emricasan که در‌حال‌حاضر در مرحله کارآزمایی بالینی به‌منظور کاهش آسیب کبدی ناشی‌از ویروس هپاتیتC است و اثرات محافظت عصبی نیز نشان‌داده‌اند و Niclosamide، دارویی که در‌حال‌حاضر در انسان‌ و دام برای مقابله با عفونت‌های انگلی استفاده‌می‌شود و در‌این آزمایشات به‌عنوان یک عامل ضد‌ویروسی عمل‌کرد.

محققان هشدار‌دادند که این ۳‌دارو «در آزمایشگاه علیه زیکا بسیار مؤثر هستند اما نمی‌دانیم آیا می‌توانند همین اثر را در انسان نیز داشته باشند یا خیر». برای نمونه اگر‌چه Niclosamide را می‌توان با‌خیال‌راحت برای درمان انگل‌های دستگاه‌گوارش انسان به‌کار‌برد، ولی دانشمندان هنوز مشخص‌نکرده‌اند که آیا این دارو می‌تواند برای درمان سلول‌های مغز آسیب‌دیده با ویروس‌زیکا، به سیستم‌عصبی مرکزی بزرگسالان یا جنین داخل رحم نیز نفوذ‌کند یا خیر.

دانشمندان نمی‌دانند آیا داروها طیف گسترده اثرات عفونت زیکا که شامل میکروسفالی جنین و فلج موقت ناشی‌از سندرم گیلن‌باره در بزرگسالان می‌باشند را تحت‌تأثیر قرار‌می‌دهند یا خیر‌.

گام‌های بعدی شامل تست کارایی این داروها در مدل‌های حیوانی برای بررسی توانایی این داروها درمقابله با ویروس‌زیکا در داخل بدن است.

بیماری زیکا نخستین‌بار در ۱۹۴۷شناسایی‌شد و تا زمان شیوع در آمریکای جنوبی در اواسط سال۲۰۱۵ توجه علمی چندانی را به‌خود جلب‌نکرد. این شیوع عامل افزایش موارد میکروسفالی دراین سال بود. تعداد کل موارد زیکا در بخش قاره‌ای آمریکا در مجموع ۲۲۶۰ مورد گزارش شده‌است. اگر‌چه بیشتر موارد با سفر در ارتباط بوده‌است، ولی ۴۳ مورد ناشی‌از سرایت محلی در ناحیه میامی فلوریدا گزارش شده‌است. علاوه‌بر‌این، پورتوریکو ۷/۸۵۵ مورد سرایت محلی را گزارش‌کرده‌است که دولت قبلی آمریکا را بر‌آن‌داشت تا در ۱۲ ‌آگوست۲۰۱۵ وضعیت اضطراری بهداشت‌عمومی را در‌این قلمرو (فلوریدا) اعلام‌کند. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) بر‌اساس این گزارش‌ها تخمین‌می‌زند که تا‌ سال‌۲۰۱۷ حدود ۲۷۰ ‌نوزاد ممکن‌است با میکروسفالی متولد شوند. CDC اقدامات پیشگیرانه از‌جمله حذف منابع آب ساکن محل تخم‌گذاری پشه‌ها و ایجاد حفاظ برای جلوگیری‌از گزش با پوشیدن البسه و استفاده از مواد دافع حشرات را برای مردم این مناطق توصیه‌می‌کند. اداره بهداشت فلوریدا یک سیستم نظارتی قوی برای بیماری‌های منتقل‌شده با پشه دارد. این اداره با گروه‌های محلی و CDC برای مبارزه با عفونت زیکا و ارائه تست رایگان زیکا برای تمام زنان باردار همکاری می‌کند. اداره بهداشت پورتوریکو یک سیستم نظارت بر زیکای فعال را برای هماهنگی گزارش ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی و توزیع اسپری ضدپشه به‌طور هفتگی در بسیاری‌از مناطق برقرار کرده‌است.

ویروس‌زیکا معمولاً از گزش پشه یا انتقال از فرد‌آلوده به فرد غیرآلوده از‌طریق تماس‌جنسی منتقل‌می‌شود. با وجود اثرات بالقوه عفونت تنها یک‌چهارم از افراد آلوده نشانه‌های عفونت‌زیکا را نشان‌می‌دهند که گسترش سریع ویروس در مناطق با سرایت محلی را امکان‌پذیر می‌نماید. به‌این‌دلیل، CDC به تمام زنان باردار در‌معرض خطر مداوم عفونت زیکا از‌جمله اقامت یا سفر مکرر به مناطق با سرایت فعال ویروس زیکا توصیه‌می‌کند که در‌طول بارداری ازنظر ابتلا به این عفونت غربالگری شوند.

بسیاری‌از گروه‌های تحقیقاتی به‌سرعت در‌حال پیگیری تولید واکسن، درمان و اقدامات مؤثرتر کنترل پشه زیکا برای مبارزه با گسترش بیشتر این ویروس هستند.

Ref: Johns Hopkins University Research Group, April 2017