حفاظت دربرابر عفونت

اکثر جرم‌ها به انسان آسیب نمی‌رسانند. دستگاه ایمنی از انسان در برابر هزاران عامل محافظت می‌کند. اما، بعضی اجرام، دشمن سرسختی به‌شمار می‌آیند زیرا مدام جهش می‌کنند و قدرت دفاعی دستگاه ایمنی را درهم می‌شکنند. آشنایی بیشتر با نحوه‌ی کار جرم‌ها بخت دوری از  عفونت را می‌افزاید.
عوامـل‌عفونــی: از باکتری‌ها تا کرم‌ها:
عوامل عفونی به اشکال و بزرگی‌های متفاوت دیده می‌شوند و به دسته های زیر تقسیم می‌‌گردند:
ـ باکتری‌ها
ـ ویروس‌ها
ـ قارچ‌ها
ـ پروتوزوئرها
ـ کرم‌‌ها
باکتری‌ها:
باکتری‌ها، اندامه‌های تک‌یاخته‌یی هستند و فقط با میکروسکوپ دیده می‌شوند. باکتری‌ها آنقدر کوچکند که اگر هزار باکتری را درکنار هم قرار دهند می‌توانند ازمنفذ یک مداد تراش عبورکنند.باکتری‌ها دارای اشکال مختلف هستند، مثل ترکه، کره یا مارپیچ.
البته تمامی باکتری‌هامضر نیستند. درواقع، کمتر از یک درصد باکتری‌ها سبب ایجاد بیماری می‌شوند وعده‌یی از باکتری‌هایی که دربدن انسان زندگی می‌کنند برای انسان مفید هستند. به عنوان مثال لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس Lactobacillus acidophilus، باکتری‌بی‌ضرری است که در روده‌ها زندگی می‌کنند و به گوارش غذا کمک کرده، بعضی ازاندامه‌های مولد بیماری‌ را ازبین برده و برای بدن مواد مغذی تدارک می‌بیند.
بسیاری‌از باکتری‌های مولد بیماری، توکسین toxin ترشح می‌کنند. این مواد شیمیایی پرقدرت به یاخته‌ها صدمه‌زده و سبب ایجاد بیماری می‌شوند. باکتری‌ها سبب ایجاد بیماری‌هایی می‌شوند ازجمله:
ـ گلودرد استرپتوکوکی
ـ سل
ـ عفونت‌های مجاری ادرار
ویروس‌ها:
ویروس‌ها بسیار کوچک‌تر از یاخته‌ها هستند. درواقع، ویروس‌ها اساساً مانند کپسولی هستند که دارای مواد ژنتیک است. شکل ویروس ممکن‌است شبیه ترکه باشد یا به‌شکل کره و یا بچه قورباغه‌یی بسیار ریز باشد. برای تولید مثل، ویروس در بدن به‌یاخته‌ها حمله می‌کند، و ابزار کاریاخته‌ها را تصاحب می‌نماید و یاخته‌های میزبان درنهایت، ضمن این فرآیند تخریب می‌شوند.
ویروس‌ها سبب بروز انواع بیماری‌ها می‌شوند، ازجمله:
ـ سرماخوردگی
ـ ایدز
ـ تب خونروی دهنده ابولا Ebola
ـ هرپس تناسلی
ـ انفلوانزا
ـ سرخک
ـ آبلـه
آنتـی‌بیوتیــک بر ویــروس تأثیر ندارد.
اختلاف میان عفونت باکتریال و ویروسی:
همانگونه که انتظار می‌رود، عفونت‌های باکتریال توسط باکتری‌ها و عفونت‌های ویروسی توسط ویروس‌ها به وجود می‌آیند. انواع معروف عفونت‌های باکتریال عبارتند‌از گلودرد استرپتوکوکی، سل و عفونت‌های مجرای ادرار و عفونت‌های ناشی‌از ویروس‌ها عبارتند از آبله مرغان، ایدز و سرماخوردگی.
باکتری‌ها ریز اندامه‌هایی تک یاخته‌یی هستند که درمحیط‌هایی کاملاً متفاوت رشد می‌کنند. بعضی از انواع باکتری‌ها درسرمای شدید یا گرمای طاقت‌فرسا زندگی می‌نمایند حال آنکه عده‌یی در روده‌ی‌ انسان سکنی ‌می‌گزینند و درآنجا به گوارش غذا کمک می‌کنند. بسیاری از باکتری‌ها به‌انسان صدمه نمی‌زنند. ویروس‌ها کوچک‌تر از باکتری‌ها بوده و برای تکثیر به زندگی در‌یک میزبان انسان، گیاه یاحیوان نیاز دارند. در‌غیر این صورت، قادر به ادامه‌ی حیات نیستند. وقتی ویروسی وارد بدن می‌شود، به بعضی از یاخته‌ها هجوم می‌برد و از ابزار و ادوات داخل یــاخته‌ استـفاده کـرده و آن را جهـت‌دار نمـوده وویروس تولید می‌نماید.
شاید مهم‌ترین وجه تمایز میان باکتری‌ها وویروس‌ها آن باشد که معمولاً مصرف آنتی‌بیوتیک‌ به ازبین رفتن باکتری ‌می‌انجامد ولی بر ویروس‌ها تأثیر ندارد. در‌بعضی موارد، ممکن‌است به سختی بتوان مشخص کرد که باکتری سبب بروز نشانه‌ شده است یا ویروس بیماری را به وجود آورده است. بسیاری از بیماری‌ها ازجمله پنومونی (ذات‌الریه)، مننژیت واسهال ممکن‌است به‌وسیله‌ی هریک از این دو میکرب ایجاد شوند.
استفاده‌ی نامناسب از آنتی‌بیوتیک‌ به ایجاد سویه‌های بیماری باکتریال منتهی شده‌است که نسبت به درمان با انواع مختلف آنتی‌بیوتیک مقاوم هستند.
قارچ‌ها:
قارچ‌ها نیز انواع متفاوتی دارند و انسان تعداد اندکی از آنها را می‌خورد. قارچ‌ چتری یک نوع قارچ خوراکی و کفک یا کپک نیز نوعی قارچ است که روی بعضی انواع پنیر رگه‌های آبی یا سبز تولید می‌کند. مخمر نیز نوعی قارچ است که درتهیه‌ی بسیاری‌از انواع نان مورد استفاده است.
 سایر قارچ‌ها بیماری ایجاد می‌کنند. یک نمونه از این قارچ‌ها کاندیدا candida نام دارد که مخمری است که سبب تولید عفونت می‌شود. کاندیدا در شیرخواران و افرادی که ازآنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنند یا کسانی که دچار فرسایش دستگاه ایمنی هستند، در دهان و گلو برفک thrush ایجاد می‌کند. گاهی قارچ‌ها سبب بروز مشکلات پوستی مانند پای ورزشکاران athlet’s foot و رینگ ورم ring worm می‌شوند.
پروتوزوئرها:
پروتوزوئرهاprotozoa، اندامه‌های تک‌یاخته‌یی به شمار می‌روند که رفتاری مانند رفتار حیوانات بسیار کوچک دارند، یعنی میکرب‌ها راشکار کرده وبرای غذا خوردن دورشان جمع می‌شوند. بسیاری از پروتوزوئرها خانه در مجرای روده دارند و بی‌ضررند. سایر پروتوزوئرها سبب بیماری می‌شوند مانند:
ـ ژیاردیا giardia
ـ مالاریا malaria
ـ توکسوپلاسموز toxoplasmosis
پروتوزوئرها غالباً بخشی از چرخه‌ی‌ زندگی خود را درخارج از انسان یا سایر میزبان‌ها می‌گذرانند و درغذا، خاک، آب یا حشرات زندگی می‌کنند. بعضی از پروتوزوئرها از راه غذای مصرفی یا آب مورد استفاده به بدن یورش می‌برند. عده‌یی هم مثل انگل مالاریا با گزش پشه وارد بدن می‌شوند.
کرم‌ها:
کرم‌ها یا هلمنت‌ها helminth ازحمله انگل‌های بزرگ‌تر هستند. کلمه هلمنت‌ یونانی و به معنای کرم است. درصورتی‌که این انگل یا تخم آن وارد بدن شود، درمجرای روده، ریه، کبد، پوست یا مغز لانه می‌کند و در محل از مواد مغذی بدن استفاده می‌نماید. از جمله کرم‌ها می‌توان کرم‌های نواری و کرم‌های گرد را نام برد.
عفونت‌درمقابل‌بیماری:
میان عفونت‌ و بیماری‌ اختلاف متمایزی وجود دارد. عفونت‌ غالباً مرحله‌ی اول است وزمانی بروز می‌کند که باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر میکرب‌ها وارد بدن شده و شروع به تکثیر کنند. بیماری وقتی بروز می‌کند که یاخته‌های بدن در نتیجه‌ی‌ عفونت دچار صدمه شوند و شناسه‌ها و نشانه‌های کسالت ظاهر شود.
در‌پاسخ به عفونت‌، دستگاه ایمنی وارد عمل می‌شود. ارتش گویچه‌های سفید، آنتی‌بادی‌ها وارد عمل می‌شوند و سایر مکانیسم‌ها وارد عمل‌می‌شوند تا بدن از شر عامل عفونت رها شود. به‌عنوان مثال درمقابله با سرماخوردگی، بدن ممکن‌است با تب، سرفه و عطسه وارد عمل شود.
دفع اجرام و عفونت:
بهترین راه دور ماندن ازبیماری چیست؟ قبل‌از هرچیز و درمرحله‌ی‌ اول پیشگیری از وقوع بیماری است. با انجام تاکتیک‌های ساده مانند شستشوی منظم دست، واکسیناسیون و داروهای مناسب، می‌‌تـوان از وقـوع عفـونت پیشگیری‌کرد.
 شستشوی دست. اگرچه غالباً نادیده گرفته می‌شود ولی شستشوی دست یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای حفاظت در برابر اجرام میکربی و بسیاری از عفونت‌ها است. پیش‌از تهیه‌ی غذا یا صرف آن، پس‌از سرفه یا عطسه کردن، بعد‌از عوض‌کردن قنداق نوزاد و بعد‌از رفتن به آبریزگاه، باید دست‌ها را به‌طورکامل شست. زمانی که صابون و آب در دسترس نباشد، برای حفاظت می‌توان از ژل‌های بهداشتی دست با پایه‌ی‌الکل استفاده نمود.
واکسن‌ها. واکسیناسیون یا مایه‌کوبی دربعضی بیماری‌ها بهترین خط دفاعی است. هرچه پژوهش‌های‌انجام شده در مورد علت‌های بیماری، افزون شود، فهرست‌ بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن روبه افزایش خواهد نهاد. بسیاری‌از واکسن‌ها در دوره‌ی کودکی تزریق می‌شوند ولی بزرگسالان نیز برای پیشگیری از بعضی بیماری‌ها، مانند کزاز و انفلوانزا به مایه‌کوبی نیاز دارند.
داروها. مصرف بعضی داروها سبب محافظت کوتاه‌مدت دربرابر بعضی اجرام خاص می‌شود. به‌عنوان مثال، مصرف یک داروی ضد‌انگل درموارد سفر به مناطق مالاریاخیز یا زندگی درمناطقی که احتمال وجود مالاریا درآنها زیاد است، سبب حفاظت دربرابر  بیماری‌ می‌شود.
درصورت شک به‌وجود عفونت و تجربه‌ی هریک از نشانه‌ها و شناسه‌های زیر، مراجعه به‌پزشک الزامی است:
ـ گزش حیوان یا انسان
ـ دشواری تنفس
ـ سرفه‌ی طولانی‌تر از یک هفته
ـ تب 38 درجه یا بیشتر
ـ دوره‌های تپش قلب سریع
ـ بثـورات جلـدی به‌ویـــژه همراه تب
ـ ورم
ـ تاری‌دید یا سایر مشکلات بینایی
ـ استفـراغ دائمی
ـ سردرد غیر معمول یا شدید
پزشک می‌تواند با انجام آزمون‌های تشخیصی وجود عفونت‌، شدت عفونت و بهترین نحوه‌ی درمان عفونت را معین نماید.