مننژیت‌ها(۲) (بخش پایانی)

آزمون‌ها وتشخیـص
براساس سابقه‌ی طبی، معاینه‌ی جسمی وانجام بعضی آزمون‌های تشخیصی، پزشک‌خانواده‌ یا متخصص اطفال می‌توانند مننژیت را تشخیص دهند. ضمن معاینه، ممکن است پزشک شناسه‌های عفونت ‌اطراف سر، گوش، گلو و پوست را همراه نخاع بررسی کند. دربیمار ممکن‌است آزمایش‌های تشخیصی زیر انجام شود:
کشت‌خون. ازورید خون گرفته شده وبه آزمایشگاه فرستاده می‌شود. درآزمایشگاه خون را در ظرف مخصوصی قرار می‌دهند تا مشخص شود آیا ریزاندامه‌یی و به ویژه باکتری‌در آن رشد می‌کند. مقداری از خون را روی یک تیغه‌ی‌ شیشه‌یی آغشته به رنگ (رنگ گرم Gram) قرارمی‌دهند و تیغه‌ را زیر  میکروسکوپ ازنظر وجود باکتری بررسی ‌می‌نماینـد.
تصویرسازی. با رادیوگرافی واسکن‌های توموگرافی کامپیوتری (CT)سر، قفسه‌ی‌سینه یا سینوس‌ها، می‌توان تورم یا التهاب رامشخص ساخت. انجام این آزمون‌ها به پزشک کمک می‌کند تا به جستجوی عفونت درسایرنواحی بدن اقدام کندکه با مننژیت رابطه‌دارد.
بزل نخاع (پونکسیون‌لومبر). تشخیص قطعی مننژیت مستلزم آنالیز یا تجزیه‌ی‌ مایع مغزی نخاعی (CSF) است. مایع مغزی  نخاعی را طی یک رویه موسوم به بزل‌نخاع spinal tap یا پونکسیون لومبر lumbar puncture به دست می‌آورند. درافراد دچار مننژیت، غالباً میزان قند درمایع CSF پائین‌ است و همراه آن افزایش‌تعداد گویچه‌های سفید و افزایش میزان پروتئین وجود دارد.
آنالیز یا تجزیه‌ی‌ CSF به‌پزشک کمک می‌کند تا به درستی نوع باکتری عامل بیماری را شناسایی کند. درصورتی که پزشک به وجود مننژیت ویروسی مشکوک شود ممکن است دستور به انجام یک آزمون DNA بنیاد موسوم به تقویت واکنش‌ زنجیر پلی‌مراز polymerase  chain reaction (باکوته‌نوشتPCR) یا انجام یک آزمون برای بررسی پادتن (آنتی‌بادی)‌ها علیه بعضی ویروس‌ها بدهد تا علت اختصاصی مننژیت آشکار شود. این کار به تعیین روش درمان مناسب و پیش‌آگهی کمک می‌کند.
روش‌های درمان وداروها
روش درمان به نوع مننژیت موجود بستگی دارد:
مننژیت باکتریال
مننژیت حاد باکتریال به درمان مناسب با آنتی‌بیوتیک داخل وریدی نیاز دارد واخیراً نیز توصیه شده است برای اطمینان از بهبود بیمار وکاهش خطر بروز عوارضی مانند ورم مغز و تشنج، داروهای کورتیزونی نیز به درمان اضافه شود. انتخاب آنتی‌بیوتیک یا ترکیبی از آنتی‌بیوتیک توسط پزشک به نوع عامل بیماری وابسته است.
ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیفی تجویز نماید تا مشخص شود علت اصلی مننژیت چه بوده است.
ممکن است لازم باشد سینوس‌ها یا ماستوئیدmatoiهای عفونی (استخوان‌های پشت‌گوش خارجی که با گوش‌میانی ارتباط دارند) زهکشی شوند.
مننژیت ویروسی
با آنتی‌بیوتیک نمی‌توان مننژیت ویروسی را  علاج کرد و بسیاری ازموارد این نوع بیماری ظرف چند هفته خود به خود بهبود می‌یابد. درمان موارد خفیف مننژیت ویروسی معمولاً شامل است بر:
ـ استراحت در بستر
ـ استــفـاده از مایــعــات به مقدار زیاد
ـ استفاده از داروهای ضددرد معمولی برای کمک به کاهش تب و تسکین دردهای جسمی
درصورتی که علت مننژیت، ویروس هرپس باشد، یک داروی ضدویروس خـــاص بــرای آن وجود دارد.
سایر انواع مننژیت
درصورتی که علت مننژیت روشن نباشد، پزشک درمان ضدویروسی و درمان با آنتی‌بیوتیک را آغاز خواهد کرد تا علت بیماری مشخص شود.
مننژیت قارچی با داروهای ضدقارچ درمان می‌شود. اما این داروها دارای عوارض جانبی وخیم هستند و به این جهت ممکن است درمان با این داروها تا تایید علت قارچی بیماری به تعویق افتد. مننژیت مزمن براساس علت زمینه‌یی که غالباً قارچی است، درمان می‌شود.
مننژیت غیرعفونی که به علت واکنش‌آلرژیک یا بیماری اتوایمون ایجاد می‌شود با داروهای کورتیزونی قابل درمان است. در بعضی از این موارد ممکن‌است درمانی لازم نباشد زیرا بیماری، خود به خود ازبین می‌رود. مننژیت مرتبط با سرطان به درمان سرطان بیمار نیاز دارد.
پیشگیری
مننژیت به طور مشخص حاصل عفونت‌های واگیردار است. باکتری‌ها یا ویروس‌های شایعی که ممکن است سبب بروز مننژیت شوند ممکن است ازطریق سرفه، عطسه، بوسه یا وسایل مشترک غذا خوردن، مسواک یا سیگار انتشار یابند. همچنین در صورتی که درمحل زندگی یا کار شخصی دچار این بیماری باشد، احتمال گرفتار شدن افزایش می‌یابد.
انجام مراحل زیر به پیشگیری از مننژیت کمک می‌کند:
شستن دست‌ها. شستن دقیق دست‌ها در دور شدن ازتماس با عامل عفونی با اهمیت است. شستشوی مکرر دست را به ویژه پیش از غذا خوردن و پس از دستشویی رفتن، مدتی در اماکن عمومی شلوغ بودن و دست زدن به حیوانات‌خانگی باید به کودکان آموخت. باید نحوه‌ی شستن جدی دست و پوشاندن کف و پشت دست با کف صابون و شستشوی دست زیر شیر آب را به کودکان نشان داد.
اعمال خوب بهداشت. نباید ازنوشابه‌، غذا، نی‌نوشابه، وسایل غذاخوری، ماتیک یا مسواک مشترک استفاده کرد. به کودکان و نوجوانان خود نیز باید آموخت وسایل خود را به کسی قرض ندهند.
ماندن در سلامتی. با استفاده از استراحت کافی، نرمش منظم وغذای سالم ومقدار زیادی میوه و سبزی تازه و غلات کامل، سلامتی دستگاه ایمنی حفظ می‌شود.
پوشاندن دهان. در زمان نیاز به سرفه یا عطسه باید دهان و بینی را پوشاند.
مراقب غذا بودن در دوران بارداری. با پختن گوشت و فرآورده‌های گوشتی ازجمله هات‌داگ و سوسیس تا حد74 درجه سانتی‌گراد و پرهیز از مصرف پنیرهای نرم که ازشیر غیرپاستوریزه تهیه شده‌اند ازجمله پنیر فتا، کوئزوQueso، بری Brie و کاممبرت Camembert باید ازاحتمال بروز لیستریوز در دوران بارداری کاست. نباید از این نوع پنیرها استفاده شود مگر آنکه روی برچسب‌شان به وضوح نوشته شده باشد ازشیر پاستوریزه تهیه شده‌اند.
ایمن‌سازی
بعضی انواع مننژیت‌باکتریایی با واکسیناسیون‌های زیر قابل پیشگیری هستند:
واکسن همــوفیلوس آنفلوانزا تیپHib)b). در ایالات متحده به طور معمول و به عنوان بخشی از برنامه‌ی توصیه شده‌ی مایه‌کوبی از این واکسن ازحدود سن 2 ماهگی استفاده می‌شود. از این واکسن برای بعضی از بزرگسالان ازجمله افراد مبتلا به بیماری سیکل سل یا ایدز و افراد بدون طحال نیز استفاده می‌شود.
واکسن کنژوگه پنوموکوکی (PCV7). استفاده از این واکسن بخشی از برنامه‌ی ‌معمولی ایمن‌سازی درکودکان کمتر از 2سال سن درایالات متحده به شمارمی‌آید. این واکسن برای کودکان سنین2تا5 سال توصیه می‌شود که درمعرض خطر بالای بیماری پنوموکوکی قراردارند مثل کودکان دچار بیماری‌های مزمن قلب و ریه یا سرطان.
واکسن هموفیلـوس انفلـوانــزه نوعb وسروگروپC وY نیسریامننژیتیدیس(Hib-Mency). این واکسن برای کودکانی توصیه می‌شود که کمتر از 19 ماه داشته ولی کمتر از 6 هفته سن ندارند و ازنظر بیماری مننگوکوکی پرخطر تلقی می‌شوند. این دسته شامل کودکانی که عملکرد طحال شان نامناسب است ودچار کم خونی داسی ‌شکل می‌باشند نیز مورد استفاده است. این واکسن‌4 بار درسن2 ماهگی، 4 ماهگی و 6 ماهگی و در فاصله‌ی سن12تا 15ماهگی تجویز می‌شود.
واکسن پلی‌ساکاریدی پنوموکوکی (PPSV). کودکان بزرگتر و بزرگسالانی که نیاز به حفاظت در برابر باکتری‌پنوموکوکی دارند می‌توانند ازاین واکسن استفاده کنند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده استفاده از واکسنPPSV را برای تمامی بزرگسالان بالای 65 سال، بزرگسالان جوان‌تر و کودکانی که دچار ضعف دستگاه ایمنی یا کسالت‌های مزمن مانند بیماری قلب، دیابت یا کم خونی داسی‌شکل هستند و برای افراد بدون طحال توصیه کرده است.
واکسن کنژوگه مننگوکوکی (MCV4). مراکز کنترل بیماری‌ها وپیشگیری استفاده از یک دوز منحصر به فرد MCV4 را درکودکان سنین11و12سالگی توصیه کرده  و یک شات یادآور نیز در سن16سالگی تجویز می‌شود. اگر این واکسن برای نخستین بار در فاصله‌ی13و 15سسالگی تجویز گردد، شات یادآور در فاصله‌ی‌16 و 18سالگی تجویز می‌گردد. درصورتی که شات اول در16 سالگی یا بالاتر تجویز شده باشد، استفاده از یادآور ضروری نیست.
این واکسن برای کودکان خردسال‌تری هم توصیه می‌شود که ازنظر مننژیت میکربی پرخطر تلقی می‌شوند یا با شخص دچار بیماری تماس داشته‌اند. استفاده از این واکسن درکودکان کمتر از 5 ماه سن نیز مورد تأیید واقع شده‌است. همچنین از این واکسن در افراد سالمی استفاده می‌شود که با موارد شیوع بیماری تماس داشته ولی قبلاً واکسن نزده‌اند.