شماره ۹۸۰

قرابـادیـن

دکتر کامران سلطانی‌نژاد

قرابادین از ریشه سریانی grafidin به معنای رساله مختصر گرفته شده است و به کتبی که درباره‌ی داروها و ترکیب‌ آنها نوشته شده است اطلاق می‌گردد.

 

 یکی ازمنابع پزشکان مسلمان درعلم گیاه‌شناسی و داروسازی مأخذ طب یونانی به ویژه آثار جالینوس بوده، اینک شرح ومعرفی چند جلد کتاب به نام قرابادین ذکر می‌گردد:
1ـ‌ قرابادین تألیف شاپوربن‌سهل گندیشاپوری: نخستین‌اثری که به قرابادین مشهور شد، دارای24 باب بود و تا قرن هشتم هجری که کتاب معروف ابن‌تلمیذ تألیف شد. مرجع و مورد استناد بود.
2ـ قرابادین تألیف امین الدوله ابن‌تلمیذ: که درقرن ششم هجری تألیف شده بود و کتاب مشهور شاپور بن‌سهل را از رونق انداخت.
3ـ قرابادین تألیف ماسویه که به لاتین ترجمه شد.
 4ـ قرابادین شفائی: تألیف مظفر‌محمد‌الحسین معروف به حکیم شفائی (متوفی963قمری)، آنژودوسن ژوزف این کتاب را به نام «فارماکونیا پرسیکا» درسال 1681میلادی به لاتین ترجمه نمود و در تولوز منتشر نمود.
5ـ قرابادین صالحی: تألیف محمد صالح بن هروه‌ی قاینی که به نام «تحفه‌ الصالحین» مشهور است و درسال 1284 قمری درتهران منتشر شد.
6ـ قرابادین قادری: ازحکیم محمد اکبر حاجی محمد مقیم معروف به «شاه‌ارزانی» این کتاب درسال1126قمری تألیف شد. وداروهای ترکیبی برای هر بیماری توصیف شده است(چاپ لکهنو 1914میلادی).
7ـ قرابادین کبیریا «مجمع الجوامع و ذخائر الترکیب»: تألیف محمدحسین خان عقیلی علوی خراسانی (چاپ کلکته1275قمری)
8ـ قرابادین فی علم طب الخیل: نویسنده یا نویسندگان نامشخص می‌باشد و درقرن هفتم هجری درمورد بیماری‌های لب و درمان  آنها صحبت شده است.
9ـ قرابادین کبیر: که تألیف محمد‌بن زکریای رازی که مشتمل بر 62 باب بود و میراث عظیمی از طب‌اسلامی است.
10ـ کتاب «ترکیب‌الادویه»: اثر جالینوس که توسط حنین ابن‌اسحاق به سریانی ترجمه شد و توسط حبیش ابن‌حسن اعسم به عربی ترجمه شد.
11ـ«جامع‌‌الجامع» اثرکمال‌الدین گیلانی: ازپزشکان دوران شاه عباس صفوی که درمورد ادویه‌ی مفرده و مرکب وروش استفاده از ادویه را ذکر کرده است.
12ـ «التریاق»: مؤلف آن ابن سرابیون است که درآن انواع معجون‌ها ذکر شده است وترجمه‌ی لاتین به نام «معجون‌های بروزیه» است.
13ـ درکتاب«مفاتیح‌العلوم»: خوارزمی از تریاق جهت پادزهر سموم نام برده شده است.
14ـ «طب الملکی»: تألیف علی‌بن‌عباس مجوس اهوازی،که مقاله‌ی دهم آن مرجع طب سنتی درباره‌ی داروسازی وانواع ادویه است.
15ـ «قانون فی الطب»: اثر حکیم ابوعلی سینا، کتاب پنجم آن در مورد ادویه‌ی گیاهی است که حکیم ابن‌سینا درآن خطرات ناشی از مصرف بی‌جای داروها را تذکر داده است.
ابن‌سینا به انواع داروها درکتاب پنجم قانون اشاره می‌نماید. او معجون فلاسفه (معجون زندگی) ومعجون جالینوس را ذکر می‌نماید و انواع شربت‌ها مانند شربت گلابی، جلاب، شربت غوره، شربت انار، سکنجبین ابتکار بوعلی را بیان می‌فرماید. حکیم فرزانه به انواع قرص‌ها چون: قرص کافور، قرص زرشک، قرص گلنار، قرص گل و قرص دهگانه اشاره می‌کند.

 

 

تعداد بازدید : 2866

ثبت نظر

ارسال