بی‌حسی کامل در درمان کانال‌ریشه

غالب تأکید مقالات در‌مورد آماده‌سازی، شکل‌دهی و پُرکردن کانال‌ریشه است. ولی هرگز نباید جنبه‌ی اخلاقی درمان بدون درد  کانال‌ریشه را فراموش کرد.

سوگندنامه‌ی بقراط، ما را متوجه به این نکته می‌کند که «آسیب و زیان نرسان». با بیان لغت عصب‌کشی در‌بین مردم، بدون استثناء با انواع واکنش‌های مختلف مواجه می‌شویم.در‌طی‌۲۰ ‌سال گذشته، همیشه تجربه‌ی درمان کانال‌ریشه با دفع سنگ‌کلیه برابر دانسته شده‌است!

حتی مردم در صحبت‌های محاوره‌ای هم می‌گویند...

ترجیح می‌دهند عصب‌کشی کرده تا مثلاً مجبور به انجام کاری شوند... در بسیاری از تبلیغات و مجله‌های مختلف از لفظ «درمان‌ریشه» به‌عنوان نکته‌ی طنز استفاده می‌شود.

سؤالی که مطرح می‌شود این است که درد حین درمان، آیا الزامی است یا ناشی‌از عدم‌مهارت در ایجاد آن است. آیا کسب بی‌حسی کامل، یک انتظار خارج از‌حد است؟ در‌این‌مقاله به علل احتمالی شکست بی‌حسی موضعی در بیماران تحت‌درمان کانال‌ریشه پرداخته و پیام این مقاله در‌این است که تمام درمان‌های کانال‌ریشه باید بدون درد انجام شود.

درمان کانال‌ریشه در پالپ زنده، نیازمند کسب بهتر بی‌حسی است.به‌علت دستکاری مستقیم اعصاب حسی میلیـندار A‌δ و بــدون میلینC طی پالپکتومی، امکان ایجاد درد شدید و تیز در‌صورت عدم کسب بی‌حسی مناسب، حتمی است. درمان کانال‌ریشه در دندان با پالپیت غیر‌قابل برگشت التهابی، بی‌حسی بیشتری می‌خواهد و بیشتر در‌معرض شکست است.

اعتقاد بعضی دندانپزشکان بر‌این است که درد خفیف طی درمان کانال‌ریشه در بعضی دندان‌ها ممکن‌است و آن براساس دو فرضیه است. ابتدا بی‌حسی موضعی کامل تمام دندان‌ها به‌علت فاکتورهای متعدد موضعی و سیستمیک مانند PH پایین، حضور التهاب، اضطراب بیمار و غیره امکان ندارد. علت دوم در واقع پیرو دلیل اول است. یعنی اگر دندانی را نتوان بدون درد درمان نمود، پس باید انتظار درد حین درمان را داشت. این فرضیه‌ها نادرست بوده و منتهی به درمان دردناک بیماران می‌شود و متعاقب آن انتقال تجربه‌ی دردناک توسط بیمار به دوستان و آشنایان!

عوامل تأثیرگذار در موفقیت یا شکست بی‌حسی موضعی فکین، فقط محدود به عواملی چون آنومالی در آناتومی، التهاب‌PH پائین، محل تزریق و فاکتورهای روانی مانند اضطراب بیمار نمی‌شود و باید به فاکتورهای متعدد دیگر نیز توجه کرد. مطالعه‌ای گزارش‌کرده که میزان شکست بی‌حسی در پالپ دچار التهاب تا ۸۰درصد نیز می‌رسد. ولی این مسأله دلیل بر عدم توانایی در بی‌حس نمودن این دندان‌ها نیست. غالب بررسی‌ها میزان عدم‌موفقیت بی‌حسی در دندان‌ها را بعد‌از یک‌بار تزریق بی‌حسی بیان می‌کنند. ولی مسلماً تکرار بی‌حسی یا تغییر در روش تزریق یا وسایل کمکی دیگر برای تزریق، می‌تواند دندان را بی‌حس کند. لذا شکست واقعی بی‌حسی پالپ دندان وجود ندارد. بنابراین احتمال شکست در اولین مرحله‌ی تزریق برای درمان کانال‌ریشه وجود دارد، ولی این مسأله مجوزی برای کار روی دندان، بدون بی‌حسی کامل نمی‌باشد.

بی‌حسی کامل را بعد‌از یک‌بار شکست تزریق، با حوصله، انتقال با مهارت بی‌حس‌کننده و فهم علت شکست می‌توان به‌دست آورد.

در زیر به معرفی بعضی عوامل مؤثر در شکست بی‌حسی پرداخته و چگونگی رفع مشکل بیان خواهد را بیان خواهیم کرد.

فاکتورهای آناتومی:

هدف از بی‌حسی موضعی در درمان کانال‌ریشه، بی‌حسی اعصاب پالپ و ناحیه‌ی اطراف آن است و این‌کار از‌طریق انتقال ماده‌ی بی‌حسی به ناحیه‌ی انتهای آپکس صورت می‌گیرد. البته استخوان کورتیکال تنه‌ی مندیبل می‌تواند مانع بی‌حسی حتی انفیلتراسیون موضعی در ناحیه‌ی آپکس ریشه شود. استخوان کورتیکال ماگزیلا، نازکتر است و انتشار بی‌حسی از‌طریق این استخوان، راحت‌تر انجام می‌شود.برای فک پائین بی‌حسی تنه‌ای توصیه می‌شود ولی نیاز به درک بهتر آناتومی فک است و روشی Technique Sensitive می‌باشد و این از دلایل شیوع شکست بی‌حسی فک پائین است.

در هر‌دو فک در‌صورت شکست بی‌حسی، تزریق دوم نباید در همان محل تزریق اول انجام شود.نشان‌داده شده که دربلوک، بی‌حسی هنگامی که سطح بیشتری از آکسون در تماس با همان حجم بی‌حسی باشد، بهتـر انـجـام می‌شود و به‌صورت اثر ترکیبی (Cummulative Effect) از کاهش درسرعت انتقال عصبی در‌طول مسیرمورد نظرعمل می‌کند. لذا در صورت شکست بی‌حسی، تزریق دوم در محل دیگری در مجاورت یا خلفی‌تر از محل تزریق اولیه صورت گیرد تا اجازه‌ی اثر ترکیبی ماده‌ی بی‌حسی برای انسداد پیام درد، به‌طور مؤثرتری انجام شود.

ماگزیلا:

در ماگزیلا،بی‌حسی انفیلتراسیون دارای میزان موفقیت بالایی است. شکست تزریق معمولاً در دندان‌های با ریشه‌های دارای انحنای شدید پالاتال، مانند پرمولر اول و ریشه‌ی پالاتال مولرها است که در آن ریشه به‌طور متوسط ۱۰/۶۹ میلی‌متر لینگوالی از دیواره‌ی باکالی استخوان است.

برای بی‌حسی مؤثر ریشه‌ی پالاتال مولرها، نیاز به بلوک (Posterior Superior Alveolar (PSA علاوه‌بر تزریق ۱ کارتریج انفیلتراسیون باکال می‌باشد.تزریق چند قطره بی‌حسی در ناحیه‌ی پالاتال برای جلوگیری‌از ناراحتی بیمار از قرار دادن رابردم و کلمپ برای پرمولر اول ماگزیلا تزریق انفیلتراسیون باکال، باضافه انفیلتراسیون پالاتال برای ریشه‌ی پالاتال. دندانهای قدامی ماگزیلا  دارای ریشه‌هایی هستند که به کف حفره‌ی بینی نزدیک است یا لاترال که دارای ریشه با انحنای شدید به‌سمت پالاتال می‌‌باشد، نیاز به بلوک پالاتال مانند P-ASA ( باعث بی‌حسی پالپ شش دندان قدامی، کانین کانین، همراه با نسوج پریودنتال باکال و پالاتال مربوط به این دندان‌ها) و AMSA (بی‌حسی پالپ قدامی‌ها، کانین و پرمولرهای یک سمت، لثه‌ی چسبنده باکال و نسج پالاتال از Midline تا لثه‌ی آزاد مارژینال دندان‌ها) یا تزریق‌های مکمل مانند PDL یا Intraosseous  است. برای سایر دندانهای ماگزیلا، تزریق یک کارتریج بی‌حسی به‌صورت انفیلتراسیون کافی است.