بزاق و محافظت از دندان در برابر پوسیدگی

موکوس (بخش نیم ‌درصدی بزاق که آبکی نیست) حاوی موسین‌های بزاقی است؛ ترکیباتی که فعالانه از دندان‌ها در‌مقابل آسیب ناشی‌از باکتری پوسیدگی دندان (Streptococcus Mutans) حفاظت می‌کنند.

پیشتر تصور می‌شد که این موسین‌ها (گلیکوپروتئین‌های بزرگ) وظیفه‌ای بیش‌از حفظ لغزندگی(Slippery) و کش‌دار ساختن بزاق ندارند و در ایجاد خواص ژل مانند آن مشارکت می‌کنند.

اما اکنون به‌نظر می‌رسد که آنها در دفاع علیه پاتوژن‌ها و حفظ سلامت میکروبیوم انسان نیز نقش فعالی دارند.

یافته‌های محققان نشان‌می‌دهد که به‌جای اتکا بر عوامل خارجی مانند پر‌کننده‌ها (Sealants) و فلوراید‌، تقویت دفاع طبیعی بدن می‌تواند بهترین راه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان باشد. موسین‌های بزاقی، نه سطح S.‌mutans را تغییر‌داده و نه باکتری را طی ۲۴ساعت شبانه‌روز از‌بین می‌برند ولی درعوض باکتری را در یک محیط مایع معلق نگه می‌دارند و این کار سبب کاهش توانایی آنها (باکتری‌ها) جهت تشکیل زیست لایه یا بیوفیلم (رویکردی است که برخی‌از میکرو ارگانیسم‌ها از آن بهره می‌جویند تا بتوانند خود را از اثر و نیروهای زیانباری که در محیط طبیعی و بدن میزبان وجود دارد حفظ‌کنند و در حقیقت اجتماع بسیار متراکمی از میکروب‌هاست که روی سطوح رشد‌کرده و خودشان را با پلیمرهای چسبنده‌ی ترشحی‌شان احاطه می‌کنند) روی دندان‌ها می‌گردد و این فرایند به‌ویژه برای S.mutans ارزشمند است زیرا هنگامی‌که به‌دندان متصل‌شود و یا در‌یک بیوفیلم روی سطح دندان می‌نشیند، تنها عامل پوسیدگی محسوب می‌شود.

میکروبیوم‌های دهانی (مجموعه‌ای از باکتری‌های بی‌ضرر دهان) با زنده‌ماندن باکتری‌های طبیعی موجود در دهان، بهتر حفظ می‌شوند و بهترین کار، تضعیف ویرولانس باکتری‌ها است (Attenuate Bacterial Virulence).

موسین‌های بزاقی از تشکیل بیوفیلم توسط باکتری‌های مسبب پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کنند.

باکتری‌S.‌mutans با اولین اتصال خود به دندان با تشکیل یک بیوفیلم از پلیمرهای چسبنده‌ای که تولید می‌کند، سبب پوسیدگی دندان می‌شود. وقتی باکتری تحت حفاظت بیوفیلم رشد‌کرد، محصولات جانبی آنها یعنی اسیدهای آلی حاصل از متابولیسم آنها به مینای دندان حمله‌کرده و سبب پوسیدگی دندان می‌شوند.

هدف محققان از‌این بررسی تمرکز بر چگونگی اثرگذاری موسین بزاقی MUC5B بر توانایی S.‌mutans جهت اتصال به دندان‌ها و تشکیل بیوفیلم بوده‌است و  این دو، عامل اساسی(Key Steps) در به‌وجود‌آمدن پوسیدگی می‌باشند.

این بررسی نتیجه‌ی کارآزمایی‌های پیشین روی موسین‌های معده در خوک‌ها است که علیه پاتوژن‌های ریه از آنها حفاظت‌می‌کرد. محققان با شگفتی دریافتند که موسین‌های بزاقی می‌توانند نقش محافظتی بیشتری در معده داشته باشند از جمله در بیماری‌های رایجی مانند سیستیک فیبروزیس، کولیت اولسراتیو و آسم که با مشکلات مربوط به تولید موسین ارتباط دارند.

شواهد رو‌به افزایشی وجود دارد که موسین‌ها فقط بخشی‌از موکوس به‌عنوان ساختار یا برای حفاظت فیزیکی نیستند بلکه درحفاظت میزبان در‌برابر پاتوژن‌ها و حفظ سلامت محیط میکروبی بدن نیز نقش فعالی بازی می‌کنند‌.