شکست درمان کانال ریشه

ضایعه‌ی اطراف ریشه‌ نتیجه‌ی‌ عفونت پالپ درون سیستم کانال ریشه است. مطالعه‌ی کلاسیک Kakehahi وهمکاران نشان داد که التهاب پری‌آپیکال درrat آزمایشگاهی درمقایـسه بـا ratهای germ-free که دارای پالپ اکسیوز بودند، رخ داد، درrat‌های آزمایشگاهی میکروارگانیسم‌های دهانی وارد حفره‌ی پالپ شده و باعث التهاب ونکروز و به دنبال آن تخریب نسج اطراف ریشه شدند. در ratهای germ-free حتی هنگامی که کانالها از دبری غذایی استریل پر شده بودند، نکروز پالپ یا التهابی صورت نگرفت. دریک بررسی بالینی Sunqvist نشان داد که باکتریها را ازکانال دندانهای نکروز تحت تروما که دارای تاج دست نخورده هستند همراه با ضایعه‌ی پری‌آپیکال می‌توان کشت داد ولی ازدندانهای نکروزه‌ی فاقد ضایعه‌ی پری‌آپیکال دارای تاج دست‌نخورده نمی‌توان کشت داد. نتایج بسیاری از بررسی‌ها نشان‌داده که فاکتورهایی مانند وضعیت پالپ و پری آپیکال، کوتاه پرکردن، بلند کردن، پرفوراسیون ریشه، وسایل شکسته و ایجاد پله ledge پیش آگهی درمان اندو را تحت تأثیر قرارمی‌دهند. ولی نشان داده شده که فقط دو فاکتور عفونت کانال ریشه در زمان پرکردن آن و ضایعه‌ی اطراف ریشه اثر مستــقیــمی با نتــیجه‌ی‌ درمــان اندو دارند.
دندانپزشکان معتقدند که خطاهای حین کار مانند پرکردن کوتاه یا بلند کانال ریشه، وسایل شکسته، پرفوراسیون ریشه و ایجاد پله عامل اصلی شکست درمان آندو است. ولی خطاهای حین کار به تنهایی روی نتیجه‌ی‌ درمان تأثیر ندارند مگر عفونتی به‌طور همزمان موجود باشد. خطاهای حین کار اغلب درمان را ناممکن یا با مشکل مواجه می‌کنند مانند مانع دبریدمان کامل مکانیکی یا کسب seal کامل از نفوذ باکتری به‌سیستم کانال ریشه می‌شوند. بیشترین خطر شکست درمان حین وقوع خطای حین کارطی آماده‌سازی دندانهای آلوده است. هدف از این مقاله، مروری براثرات خطاهای حین کار روی نتیجه‌ی‌ درمان اندو است.
کوتاه پرکردن یا پرکردن ناقص کانالهای ریشه:
 کوتاه پرکردن یا پرکردن ناقص کانالهای ریشه درحد 2 میلی‌متر بیشتر (کوتاه‌تر) از آپکس رادیوگرافی نتیجه‌ی آماده‌سازی ناقص یا تولید پله درکانال طی آماده‌سازی مکانیکی آن است. آماده‌سازی ناقص به علت اندازه‌گیری نادرست طول کارکرد یا شستشوی ناکافی و recapitulation (بازگشت به فایلهای شماره پایین‌تر. مترجم) وحفظ patency درطول کارکرد طی آماده‌سازی با وسایل است که باعث تجمع براده‌های عاجی و مسدود شدن کانال می‌شود. (گاهی شماره‌ی ماسترگوتاپرکا با اندازه‌ی ناحیه‌ی آپیکالی آماده شده مطابقت نمی‌کند و کوتاه‌تر از طول کارکرد قرار می‌گیرد. مترجم)
ایجاد پله توسط عوامل زیر صورت می‌گیرد:
• عدم کسب دسترسی بدون مانع به ناحیه‌ی آپیکال کانال
• شستشو و روان‌نشدن کافی مسیرکانال
• گشادسازی بیش‌ازحد کانال انحنا‌دار با فایلهای بزرگ
• تجمع دبری درناحیه‌ی آپیکال کانال
• عدم کاربرد فایلها به ترتیب شماره
 درنهایت دندانپزشک نسج نکروز عفونی باقی مانده درناحیه‌ی آپیکال‌کانال ریشه را به علت آماده‌سازی ناقص یا ایجاد پله حذف نمی‌کند. دردندانهای با پالپ نکروزه و ضایعه‌ی اطراف ریشه، باکتریها نه‌تنها درچند میلی‌متری انتهای کانال ریشه بلکه درفورآمن آپیکال نیز کولونیزه می‌شوند. درمان آندو بر اساس حذف باکتریها از سیستم کانال ریشه است. لذا در صورت عدم توجه به این اصل، عفونت پابرجا درکانال ریشه ممکن‌است باعث آغاز یا تشدید عفـونت اطراف ریشه بعد از درمان کانال ریشه شود.
بررسی‌های متعددی پیش‌آگهی  ضعیفی برای دندانهای با پرکردگی کوتاه (درصد موفقیت 68٪) به ویژه انواع با پالپ نکروز و ضایعه‌ی اطراف ریشه درمقایسه با دندانهای دارای پــرکردگیflush filling (94٪ موفقیت) و پرکردگی بلند‌تر از طول (76٪میزان موفقیت) اعلام کرده‌اند.
Chugal و همکاران اعلام کردند که از دست‌دادن 1‌میلی‌متر درطول کارکرد، شانس شکست درمان را 14٪ در دندانهای دچار پریودنتیت آپیکال افزایش می‌دهد. اگر کانال پرنشده فاقد محرکهایی مانند باکتریها یا نسج نکروز آلوده باشد. کوتاه پرکردن به تنهایی باعث التهاب اطراف ریشه نمی‌شود.
 از1930 تا اوایل1960 دندانپزشکان براین باور بودند که نشت آپیکالی و قرار‌گیری مایع بافتی یا اجزای خون درفضای کانال پرنشده ممکن‌است باعث التهاب پایای اطراف ریشه شود. این اصل به نام hollow tube رد شده است. نتایج بررسی روی لوله‌ی پلی‌اتیلن قرارگرفته درحیوانات نشان‌داد که اجزای خون یا مایع بافتی باقی مانده در دیواره‌ی لوله‌ی التهابی درنسج طرفین لوله ایجاد نکرد. ولی اگر لوله‌های پلی‌اتیلن حاوی باکتری از محیط‌دهان حیوان آزمایشی بودند، التهاب متوسط تا شدید درطرفین لوله دیده می‌شد.
Davis و همکاران نشان‌دادند، هنگامی کانالهای دندانهای زنده درحیوانات با فایل80# تا1 میلی‌متر آپکس رادیوگرافی و یا 3 میلی‌متر کوتاه‌تر پر می‌شود فضای خالی بعضی کانالهای کوتاه پرشده با بافت همبند زنده پرمی‌شود که بعدازگذشت یک‌سال از درمان کانال ریشه با پریودنشیم در امتداد بود.
Benatti وهمکاران گزارش دادند که وقتی کانالهای دندانهای زنده در سگها 2 میلی‌متر فراتر از فورامن آپیکال با فایلهای شماره #40، #60 یا #80 و یا 1 تا3 میلی‌متر کوتاه‌تر از آپکس آماده شوند، فضاهای کانال پرنشده، بافت همبند پریــــودنتال را 120 روز بعــد از درمـــــان اندو نشان می‌دهند.
Filho de Souza وهمکاران نشان دادند هنگامی که کانالهای  دندان سگها دارای ضایعه‌ی اطراف ریشه تا 2 میلی‌متر فراتر از فورامن آپیکال با فایل 60# فایل شده و 2 تا 3 میلی‌متر کوتاه‌تر پر شوند، ترمیم و رویش بافت همبند به داخل کانال ریشه در ۶۷/۸٪ حیوانات۹۰روز بعداز درمان آندو دیده می‌شود.  علت این رویش حذف باکتریهای داخل کانال بود. محققان معتقدند؛ درمواردی که ترمیم اطراف ریشه صورت نگرفته، علت عفونت پابرجای کانال ریشه ناشی از حذف ناقص باکتریها ضمن آماده‌سازی کانال ریشه است.
Horsted و Nygaard-Ostby دندانهای وایتالی را که باید کشیده می شدند درمان کردند. آنها دریافتند هنگامی که پالپها تا ناحیه‌ی فورامن‌ آپیکال خارج شده بود وکانالها تا 2تا4میلی‌متر آپکس رادیوگرافی گشاد شده بودند، فضای کانال بین پرکردگی و فورامن آپیکال از بافت همبند طی 6 تا10 ماه بعداز درمان اندو پرشده بود، نتایج بررسی‌های متعدد دیگری نیز نشان داده‌اند که اگر کانالهای ریشه به‌طور کامل از نسج نکروز و میکروارگانیسم‌ها دبریدمان شود ضایعه‌ی اطراف ریشه قابلیت ترمیم حتی بدون پرکردن کانال ریشه را دارد ولی به شرط کسب سیل تاجی که مانع از ورود میکروارگانیسم‌های دهانی به داخل کانال شود. لذا عفونت کانال ریشه و نه فضای پرنشده‌ی کانال ریشه عامل التهاب اطراف‌ریشه است.
نتایج بررسی‌ها نشان‌داده که کیفیت سیل کانال ریشه روی پیش‌آگهی درمان آندو تأثیر دارد. پرکردن کامل کانال ریشه با موفقیت بالاتر در مقایسه با پرکردگی ناقص بوده. Sjogreen و همکاران گزارش کردند در موارد درمان مجدد کانال ریشه، پرکردن کامل کانال باعث میزان موفقیت بالاتر 67٪ تا سیل ناکافی 31٪ می‌شود. Chugal و همکاران گزارش کردند که دردندانهای با ضایعه‌ی اطراف ریشه که پرکردگی کانال ریشه قابل قبول با تعدادی حباب void بود یا پرکردگی ضعیف با مقدار حباب بیشتر، 20٪ شکست درمان درمقایسه با پرکردگی متراکم و بدون حباب ایجاد شد. لذا پرکردن کوتاه کانال ریشه به تنهایی اثر مستقیمی روی نتیجه‌ی درمان اندو ندارد بلکه بافت نکروز باقی‌مانده در ناحیه است که باعث تحریک مدام بافت اطراف ریشه می‌شود (شکل1).