شماره ۱۰۸۵

کوتاهی قد و درمان‌های آن

دکتر ایرج ایرانزاد - آندوکرینولوژیست کودکان

کوتاهی قد:

درمان کوتاهی قد مرتبط با تشخیص آن است و باید علل کوتاهی قد که در رأس آن کوتاهی قد ارثی است، در نظر گرفته شود.رشد طولی یک اندکس از سالم بودن کودک است. بیماری‌ها حتی آنهایی که روی هورمون‌های تنظیم‌کننده‌ی رشد تاثیری ندارند، اغلب با رشد طولی تداخل ایجاد می‌کنند.

تعریف کوتاه قدی:

قد زیر صدک ۳ تا ۵درصد برای سن و جنس اغلب برای افتراق کودکان کوتاه از دیگران به کار برده شده است. همچنین کودکی که بیش از  ۲ یا ۲/۵ انحراف معیار زیر متوسط برای سنش قرار می‌گیرد، ممکن است به عنوان کوتاه‌قد در نظر گرفته شود.

فاکتورهایی که بر رشد طولی تاثیر می‌گذارند عبارتند از: فاکتورهای خانوادگی و ژنتیک ـ اندازه‌ی زمان تولدـ وضعیت تغذیه‌ای کودک ـ فاکتورهای روحی و عاطفی ـ تأثیرات آندوکرین (هورمون رشدـ هورمون تیروئیدـ گلوکوکورتیکوئیدها و استروئیدی‌های جنسی).

در ارزیابی هر کودک با  قد کوتاه علاوه بر گرفتن تاریخچه‌ی دقیق  پزشکی به نکاتی مانند تاریخچه‌ی فامیلی، تاریخچه‌ی بارداری، زمان تولد و الگوی رشد کودک نیز  دقت  می‌شود و معاینه‌ی فیزیکی دقیق نیز باید  براساس این پارامترها انجام گیرد.

سن تقویمی، سرعت و آهنگ رشد، سن قدی، سن وزنی و سن استخوانی باید در نظر گرفته شوند.

مثلاً در کودکی که علت کوتاه قدی وی کوتاهی سرشتی است، سن استخوانی وی عقب‌تر از سن تقویمی است ولی معادل سن قدی وی می‌باشد. اما در کودک با کوتاهی فامیلیال یا ژنتیک، سن استخوانی وی متناسب با سن تقویمی است و در نهایت تست‌های غربالگری برای ارزیابی این کودکان انجام می‌شود.

تعریف رشد:

رشد عبارت از پدیده‌ای است که به وسیله‌ی آن با اضافه شدن منظم بافت جدید، اندازه‌ی بدن افزایش می‌یابد (پدیده‌های هیپرتروفی (افزایش اندازه سلول) و هیپرپلازی (ازدیاد سلول‌ها) و چنانچه در نمودار زیر مشخص است، رشد عصبی و مغزی در سال‌های اول زندگی بسیار سریع بوده و بعداً به تدریج کم می‌شود و بالعکس رشد دستگاه‌های تناسلی که تا حوالی بلوغ تقریباً متوقف است، هنگام بلوغ سریعاً تکامل می‌یابد.

رشد طولی (قد):

از زمان تقسیم سلول تخم شروع شده و تا بلوغ ادامه می‌یابد. رشد و نمو در مسیر خود از مراحل مختلفی می‌گذرد؛ در ابتدا مرحله‌ی جنینی قرار دارد که در این مرحله سلول‌ها ازدیاد یافته  و طول جنین اضافه  می‌شود.

در مرحله‌ی بعد از تولد که تا دوسالگی ادامه دارد، رشدی که از دوره‌ی جنینی آغاز شده بود به سیر خود ادامه می‌دهد ولی بعداً از سرعت آن کاسته می‌شود تا دوباره در سنین بلوغ تسریع فاحش یابد. بعد از مرحله‌ی بلوغ با جوش خوردن صفحه‌ی رشد، قدکشیدن متوقف می‌شود.

برای به ثمر رسیدن رشد در مراحل مختلف، عوامل متعددی دخالت دارند که می‌توان آنها را به دو گروه برونی و درونی تقسیم کرد.

عوامل بیرونی:

عبارتند از جذب و حمل و مصرف اسیدهای آمینه، املاح معدنی، ویتامین‌ها و اکسیژن.

عوامل درونی:

عوامل درونی، گنجینه‌ی میراث گذشتگان یعنی ژن‌ها هستند.

ژن‌ها به طور مستقیم روی سلول و سیستم‌های آنزیمی آن اثر گذاشته و رشد را کنترل می‌کنند و همچنین از طریق اعصاب و غدد مترشحه‌ی داخلی بر رشد بافت‌ها نظارت دارند.

در حقیقت مکانیسم اثر ژن‌ها از طریق اثر در جذب و مصرف مواد غذایی حیاتی و تبدیل آنها به پرتوپلاسم سلولی است. به هر حال اختلال هر یک از عوامل فوق می‌تواند سبب اختلال رشد گردد.

برای تنظیم رشد متناسب، بدن انسان احتیاج به یک سیستم رابط و تنظیم‌کننده دارد.

دستگاه عصبی عضو تند اثر این سیستم و غدد داخلی اعضاء کند اثر ولی دیرپای آن هستند. اعصاب و غدد بین خود نیز ارتباط بسیار نزدیکی دارند که دستگاه هیپوتالاموس ـ هیپوفیز شاهد گویای آن است. ثابت ماندن شرایط بیولوژیک، زمینه را برای فعالیت آنزیم‌ها آماده کرده و بدین ترتیب در رشد و نمو تأثیر فراوان دارد. خلاصه آن که ژن با تأثیر بر سیستم آنزیمی سلول و نظارت بر سیستم غددی و اعصاب و ارتباط بین آنها روی رشد اثر دارد.


تعداد بازدید : 2202

ثبت نظر

ارسال