نگاهی اجمالی به عوارض تزریق خون

تزریق خون و فرآورده‌های آن که در مواردی تنها داروی‌حیاتی و شفابخش برای بیماران می‌باشند، با عوارض و اثرات سویی نیز همراه است که گاهی غیر‌قابل ‌اجتناب هستند، قسمت اعظم خون اهداشده مورد فرآوری قرارمی‌گیرد و به گلبول‌های ‌قرمز متراکم ‌خون (PRBC)، پلاکت و پلاسمای تازه منجمد‌شده (FFP) یا کرایوپرسیپیتات تبدیل می‌شود:

خون کامل (Whole Blood):

حجم آن ۴۵۰‌سی‌سی است و در دمای ۱۶‌درجه سانتی‌گراد  نگهداری می‌شود که به‌مدت۳ تا ۵ هفته قابل ‌استفاده است، هرواحد آن یک گرم هموگلوبین و سه درصد هماتوکریت را زیاد می‌کند. در مواردی که نیاز به یک ‌حجم  کامل ‌خون (4تا5 لیتر) در24‌ساعت باشد اندیکاسیون دارد و در موارد کم‌خونی مزمن و نارسایی احتقانی قلب توصیه نمی‌شود و باید حتماً ازنظر ABO و Rh چک‌شده ‌و سازگار باشد.

گلبول قرمز فشرده (PRBC):

حجم ‌آن ۱۸۰ تا ۲۰۰ سی‌سی و محتوی گلبول قرمز، مقدار متغیری لکوسیت و کمی پلاسما بوده و در عرض یک ساعت قابل تزریق است (۲تا۵ سی‌سی/کیلوگرم وزن بدن در روز).
اندیکاسیون مصرف آن‌کم خونی علامت‌دار، خونروی‌حاد بیش‌از ۱۵٪ و در کل بیشتر برای استفاده از آن علایم ‌بالینی مهم است تا عدد مطلق هموگلوبین. درصورت نیاز اورژانسی می‌توان با Blood Warmer گرم و تزریق شود.

پلاسمای تازه منجمد(FFP):

حجم آن ۲۰۰ تا ۲۵۰ سی‌سی است و در دمای ۳۰- تا ۱۸- درجه تا سه‌ماه می‌ماند و در دمای ۳۷درجه ذوب می‌شود و حداکثر تا ۴‌ساعت باید تزریق شود و در یخچال تا ۲۴‌ساعت می‌ماند، در‌عرض یک ساعت تزریق می‌شود.(۱۰تا۲۰سی‌سی/ کیلوگرم وزن بدن) محتوی فیبرینوژن، آلبومین، آنتی‌ترومبین، پروتئین Cو Sمی‌باشد. اندیکاسیون مصرف آن کمبود چند فاکتـور انعقــادی، dilution coagulopathy،‌ برطرف‌کردن اثر وارفارین برای جراحی یا حین خونروی TTP،DICو کنتراندیکاسیون‌های مصرف ‌آن: افزایش حجم، کمبود IgA می‌باشد. چون سلول ندارد عوامل داخل سلولی مثل CMV را منتقل نمی‌کند. برای تزریق Cross Match نمی‌خواهد ولی سازگاری ABO نیاز است و پلاسمای گروه خونی AB به همه سازگار است.

Cryoprecipitate:

حجم ،۱۵۰سی‌سی بوده و شرایط نگهداری آن مانند FFP است، دوراژ آن یک واحد به‌ازای هر5تا10کیلوگرم و محتوی فاکتور8، فیبرینوژن، VWFمی‌باشدو موارد استفاده آن کمبود فاکتور8 (هرواحد80 واحد فاکتور هشت دارد)، بیـماری وون‌ویلبراند ‌II‌ وI، هیپوفیبرینوژنمی،خونروی اورمیک(H.V.S)که دراین مورد desmopressin)DDAVP) ارجح ‌است. جهت تزریق نیاز به سازگاری ABO و Rh نمی‌باشد.

Cryo Precipitate reduced یا (Cryo Poor Plasma(CPP:

حجم آن200 سی‌سی ‌است و محتوی فاکتورهای پلاسمایی به‌جز فیبرینوژن، فاکتور‌هشت، VWF می‌باشد و بیشتر در درمان TTP کاربرد دارد.

پلاکت:

حجم آن 50تا70‌سی‌سی می‌باشد و در دمای اتاق 22‌درجه سانتی‌گراد نگهداری و با تکان خفیف تا 3 روز قابل استفاده است. موارد استفاده آن ترومبوسیتوپنی ناشی‌از کاهش تولید و خونروی است، موارد منع استفاده از پلاکت شامل: ITP با  خونروی، HIT ,TTP (ترومبوسیتوپنی ناشی‌از هپارین) می‌باشد، هر‌واحد ‌پلاکت‌ راندوم ۱۰،۰۰۰ و نوع آفرزیس (SDAP)

(۶برابر بیشتر پلاکت خون را بالا می‌برد).(نمودار ۱)

عوارض حاد تزریق‌خون:

1ـ با واسطه ایمنی:

شامل واکنش‌های همولیتیک‌ حاد ناشی‌از انتقال‌خون (AHTR)، واکنش‌های غیرهمولیتیک تب‌زای مرتبط با انتقال‌خون (FNHTR)، آسیب حاد ریوی مرتبط با انتقال‌خون (TRALI) بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD)، آلرژی، آنافیلاکسی، پوپورا و آلوایمونیزاسیون.

2ـ بدون واسطه ایمنی:

شامل افزایش بیش‌از‌حد مایعات (Over Load)، افت فشار‌خون، اختلال الکترولیتی، هیپوترمی.

AHTR:

بعد‌از تزریق چند سی‌سی تا 12ساعت پس‌از تزریق خون یا پلاسمای ناسازگار و اکثر موارد ABO رخ می‌دهد، مکانیسم آن تخریب RBC اهداء شده توسط آنتی بادی‌های گیرنده که علایم آن به‌صورت تب، لرز، تهوع، استفراغ، اسهال، هیپوتانسیون، درد قفسه‌صدری، درد پشت نارسایی کلیه و خونروی منتشر که درمان آن حفظ برون‌ده ادراری، درمان افت فشارخون، مسکن و بررسی‌های آزمایشگاهی انعقادی و درمان‌های حمایتی است. (جدول ۱)

آلرژی:

این‌ عارضه خفیف در اثر پروتئین‌های پلاسما و آنتی‌ژن‌های محلول ایجاد می‌شود و به‌این ترتیب سیستم هیستامین و IgE فعال می‌شود که خود را با کهیر، خارش و راش نشان می‌دهد و درمان آن تنها دادن آنتی‌هیستامین و ادامه ترانسفیوژن می‌باشد.

FNHTR:

افزایش بیش‌از یک درجه حرارت بدن در 12‌ساعت اول تزریق خون که مکانیسم آن پیدایش آنتی‌بادی علیه سیستم HLA گلبول‌های سفید دهنده در بدن گیرنده و تولید سیتوکاین‌ها می‌باشد و باید علل دیگر کنار گذاشته شود. درافرادی‌که چندبار تحت ترانسفیوژن قرارگرفته‌اند و یا آنهایی که زایمان‌های متعدد دارند رخ‌می‌دهد، درمان آن ضد‌تب ‌(استامینوفن ولی نباید از آسپیرین استفاده شود)‌ و استفاده از فرآورده Leukoreduced بوده‌ و بقیه خون تزریق نمی‌شود.

TRALI:

سیانوز، هیپوکسی ناگهانی تا 6ساعت پس‌از تزریق فرآورده خونی، FFP، PRBC، کرایو که همگی از علل آن هستند و تزریق 15‌سی‌سی فرآورده برای بروز آن کافی است. در گرافی قفسه‌ی‌صدری انفیلتراسیون دوطرفه ریوی داریم، علت آنتی‌بادی علیه HLA است و درمان آن اکسیژن، استفاده از ونتیلاتور ولی کورتون اثر اثبات شده‌ای ندارد. مرگ‌و‌میر آن ۵تا۱۰درصد است، اگر فرآورده‌ای یک‌بار این عارضه را داد باید از مخزن حذف شود و خانم‌های چندزا نباید دهنده باشند.

GVHD:

علت لنفوسیت‌های زنده مغز استخوان دهنده است که ۸‌ تا ۱۰ روز بعد علائم شروع و ۳ تا ۴ هفته بعد باعث مرگ می‌شود و تاباندن اشعه از آن جلوگیری می‌کند.

Anaphylaxis:

علایم آن تنگی‌ نفس، برونکواسپاسم، افت فشار خون، استریدور و شوک می‌باشد و در بیماران کمبود IgA مادرزادی دیده می‌‌شود، درمان آن اپی‌نفرین، آنتی‌هیستامین و کورتیکوستروئید می‌باشد و جهت پیشگیری فرآورده شـستــه ‌شــده (Washed Cell) می‌دهیم.