بادرنجبویه،یا بادرنگبویه و یا وارنگ‌بو، گیاهی است از تیره‌ی نعناعیان، که با بوی لیمویی خود زنبورعسل را به‌سوی گل‌های کوچک و سفید‌رنگ گیاه می‌کشاند. برهمین‌اساس در زبان انگلیسی نیز بادرنجبویه را با نام‌های: Bee-Balm ;Honey plant; Balm mint; Blue balm Garden balm;Melissa officinalis;Sweet balm,lemon balm می‌شناسند.
اگرچه بادرنجبویه بومی منطقه‌ی اروپاست، اما تقریبا در همه‌ی نواحی دنیا می‌روید. در ایران نیز می‌توان این گیاه را در آذربایجان، کرمانشاه، قزوین،گیلان، مازندران، گلستان، تهران و مناطق دیگر مشاهده‌کرد. ارتفاع بادرنجبویه به حدود40تا80 سانتیمتر می‌رسد و برگهای آن نیز حدود 8سانتیمتر درازا و 4سانتیمتر پهنا دارد.
در برگ بادرنجبویه مقداری تانن، اسانس حاوی سیترال، موادرزینی، فلاونوئیدها و مواد دیگر وجود دارد. از حدود 2000سال پیش در یونان، روم و ایران‌باستان بادرنجبویه را برای درمان برخی‌از بیماری‌ها تجویز میکردند. در روم قدیم بادرنگبویه را برای التیام زخمهای پوستی و بهبود جای گزیدگی حشرات به‌کار می‌بردند. در طب‌سنتی باتوجه به طبیعت گــــرم‌و‌خشک گیـــاه آن را تجویز میکردند.
در شکل1و2 برگهای گیاه مشاهده می‌شود:
بسیاری از پزشکان نامی قرن‌های گذشته ایران، مانند رازی، سید‌اسماعیل جرجانی (مؤلف کتاب ارزشمند ذخیره‌ی خوارزمشاهی) و ابوعلی‌سینا (مؤلف کتاب قانون) از بادرنجبویه برای درمان بیماران استفاده‌کرده و در کتاب‌های پزشکی خود آن را شرح‌داده و باتوجه به ارزش درمانی بادرنجبویه آن را به‌عنوان آرام‌بخش، تقویت‌کننده‌ی قلب و درمان‌کننده‌ی اختلال‌های گوارشی و رفع بوی بد دهان و نفخ تجویز میکردند. در اروپا، از قرون وسطی، برای کاهش استرس و اضطراب و ایجاد خواب راحت بادرنجبویه را تجویز میکردند. در‌حال‌حاضر نیز، برای ایجاد آرامش و رهایی از اضطراب از ترکیب بادرنجبویه و سنبل‌الطیب یا بابونه استفاده می‌شود. برخی‌از کارشناسان برای گیاه خاصیت بهبود حافظه و افزایش قدرت یادگیری قایل هستند و در مواردی برای بیماری آلزایمر نیز از‌آن استفاده کرده‌اند. علاوه‌بر اینها، بادرنجبویه برای درمان التهاب دستگاه گوارش و نیز هیپرتیروییدی تجویز شده‌است. مواد موثر گیاه میزان تیروتیرونین را کاهش می‌دهد و از فعالیت غده‌ی تیروئید می‌کاهد. به‌طور‌کلی این گیاه در کاهش استرس و اضطراب، کولیک، نفخ، سوءهاضمه و اختلال‌های دستگاه گوارش که جنبه‌ی سایکوسوماتیک داشته باشد مؤثر شناخته شده‌است. مواد مؤثر
گیاه اسپاسم‌های گوارشی را بر‌طرف می‌کند و موجب آرامش ماهیچه‌های دستگاه‌گوارش می‌گردد. در مصرف خارجی نیز برای التیام زخمهای ناشی‌از سرماخوردگی، اگزما و جای گزش حشرات کاربرد دارد.
نتایج بررسی‌های متعدد در دانشگاه‌های ایالات متحده‌ی آمریکا نشان داده‌است که بادرنجبویه، به‌ویژه همراه با گیاهانی مانند سنبل‌الطیب، بابونه و رازک اضطراب را کاهش می‌دهد و خواب راحتی ایجاد می‌نماید. نتایج پژوهش‌ها نشان‌می‌دهد بیش‌از80 درصد از کسانی که از اختلال‌های خفیف خواب رنج‌می‌بردند بامصرف عصاره‌ی استاندارد شده‌ی گیاه، خواب بهتری را تجربه کرده‌اند و از آرامش بیشتری نیز برخوردار شده‌اند. نتایج بررسی‌های دانشگاهی تأیید کرده‌است که مصرف موضعی پماد بادرنجبویه زخمهای ناشی‌از سرماخوردگی دور دهان و تبخال را که ناشی‌از ویروس هرپس بوده التیام‌داده و زمان بستری‌شدن را کم‌کرده است.
نتایج پژوهشهایی که در بیمارستانهای آلمان روی پماد بادرنجبویه انجام شده نشان می‌دهد که این پماد در گزیدگی زنبور و سایر حشرات، سوزش و التهاب را کاهش می‌دهد. بررسی‌های انجام‌شده در دانشگاه‌های مریلند و کارولینا درباره‌ی اثر ضد‌استرس و اضطراب ترکیبات بادرنجبویه انجام‌شده نشان‌داده است که ترکیبات شیمیایی گیاه با تأثیر روی اعصاب از شدّت اضطراب می‌کاهد و با ایجاد خواب ملایم در مصرف‌کننده سبب آرامش وی می‌شود. نتایج بررسی‌های متعدد نشان‌داده است که می‌توان به اثر ضد‌ویروسی گیاه به‌ویژه در ویروس مولّدتبخال اطمینان داشت و از این جهت با مصرف کرم‌های حاوی مواد موثّر بادرنجبویه بهبود ضایعات تبخالی را سرعت بخشید. شواهدی وجود دارد که مواد موثّر بادرنجبویه فعالیت ضد‌میکربی نیز داشته باشد و از‌این‌رو در کنترل برخی‌از عفونت‌های استافیلوکوکی نیز مفید واقع می‌شود. پژوهشهایی در‌حال انجام است که ارزش درمانی این گیاه دارویی تأیید شده از سوی سازمان‌های بین‌المللی را بیشتر مشخص سازد.
از بادرنجبویــه به روش‌های مختلف می‌توان استفاده‌کرد:
برای تهیه‌ی چای بادرنجبویه می‌توان 5 برگ تازه یا یک قاشق چایخوری برگ خشک شده‌ی گیاه را داخل یک‌فنجان آب‌جوش ریخت تا برای مدت5تا7دقیقه دم بکشد. سپس درصورت تمایل آن را با عسل شیرین‌کرد و نوشید. در‌عین‌حال برای افزایش خاصیت ضداسپاسمی آن می‌توان یک قاشق چایخوری نعنا فلفلی و همین اندازه بابونه به این چای اضافه‌کرد و روزانه سه تا چهار فنجان از‌آن را نوشید. درصورت استفاده از تنتور بادرنجبویه معمولاً 60 قطره از‌آن در روز تجویز می‌شود. در‌عین‌حال می‌توان مقدار300تا500 میلی‌گرم از برگهای خشک شده‌ی گیاه را به‌شکل کپسول دو تا سه‌بار در روز مصرف‌کرد.
باتوجه به اثر ضدهیستامینی برگهای بادرنجبویه می‌توان برای درمان اگزما نیز از پماد آن استفاده کرد. همچنین در گزش حشرات استفاده از کرم بادرنجبویه سبب تسکین و بهبود موضع آزرده می‌گردد. از پماد یا کرم بادرنجبویه می‌توان سه‌بار در روز به‌صورت موضعی مصرف نمود.
منابع دردفتر نشریه می‌باشد.
ثبت نظر