ضرب‌آهنگ‌های زندگی در انسان:
انسان از ضرب آهنگ‌های بسیار متعدد و پیچیده‌ای سود می‌برد. عملکرد این ضرب‌آهنگ‌ها ممکن‌است کوتاه‌مدت (Ultradian) باشدکه دوره‌ی آن بسیار کوتاه و حداکثر 2ساعت است یا متوسط مدت (Circadian) که دوره‌ی آن تقریباً 24ساعت است و یا بلندمدت (Inpradian) که دوره‌ی آن ممکن‌است چندین روز و حتی یک‌سال و بیشتر باشد.
کارکرد بعضی از دستگاه‌های بدن یا اجزا ممکن‌است دارای هرسه ضرب‌آهنگ زیستی (ریتم زیستی) باشد. برای‌مثال، فعالیت ترشحی غدد فوق‌کلیه دارای یک ضرب‌آهنگ (ریتم) کوتاه‌مدت است که دوره‌ی آن 45تا90دقیقه است. و یک ضرب‌آهنگ متوسط‌مدت که دوره‌ی آن 24ساعت است و یک ضرب‌آهنگ بلندمدت که دوره‌ی آن به‌طور تقریب یک‌ساله است. تغییر حرارت بدن انسان همیشه در بخش‌های کوتاه‌مدت، متوسط‌مدت و بلندمدت مشهود است.
بررسی‌های انجام‌شده روی مردان‌جوان نشان‌داده که فعالیت غدد‌تناسلی در فصل پاییز بیش‌از سایر فصل‌هاست.
نتایج بررسی‌های دیگر نشان‌داده که میانگین ضرب‌آهنگ میان‌مدت(Circadian) تستوسترون پلاسمای مردان جوان و سالم پاریسی، در ماه اکتبر (مهر‌ماه) است.
بررسی‌های دیگر نشان‌داده که ترشح پتاسیم و سدیم و آب موجود در ادرار انسان، دارای یک ضرب‌آهنگ سالانه است. تحقیقات دیگر نشان‌داده است که تغییر سالانه درصد تولد و یا پیدایش اولین عادات‌ماهانه دختران‌جوان هرکدام دارای ضرب‌آهنگ‌های مخصوص خود هستند.
یکی‌از ضرب‌آهنگ های متوسط مدت شناخته‌شده در انسان درجه حرارت بدن است. درست است که متوسط حرارت بدن در ۲۴ساعت معادل ۳۷درجه است، اما این حرارت در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز به‌طور مرتب در تغییر است. به‌طوری‌که ساعت 6صبح به حداقل ۳۵/۸ درجه و عصر به حداکثر ۳۷/۲ درجه می‌رسد. این ضرب‌آهنگ یکی‌از دقیق‌ترین ساعت‌های بیولوژیکی شناخته‌شده است.
یکی دیگر از ضرب‌آهنگ‌های بسیار شناخته‌شده در انسان عادت ماهانه در زنان بالغ است که دوره‌ای ۲۸ تا ۳۰ روزه دارد. بررسی‌های انجام‌شده در‌این مورد نشان‌داده که موارد رگل، با قوه‌ی جاذبه ماه ارتباط دارد و شاید این جاذبه در تنظیم رگل زنان بی‌تأثیر نباشد و به‌همین‌علت است که مهتاب‌درمانی برای زنانی که دارای رگل نامنظم هستند، به‌وسیله‌ی پزشکان جغرافی تجویز می‌شود.
ضرب‌آهنگ دیگری که برای ماماها و پزشکان متخصص زنان کاملاً شناخته شده‌است، وقوع بیشترین موارد دردهای زایمان و بالاخره انجام زایمان طی‌شب است.
بررسی‌های متعدد نشان‌داده است که تعداد موارد مرگ‌و‌میر و دفعات بیماری در‌طول زمستان بیشتر‌از فصول دیگر است.
آیا مقایسه‌ی ارقام مرگ‌و‌میر و دفعات بیماری در طول ماه‌های سال، نمی‌تواند نشان‌دهنده‌ی ضرب آهنگین بودن حیات باشد؟
بررسی‌های دیگر نشان‌داده است که قدرت ماهیچه‌ها و بازبودن برونش‌ها در نیمروز بیش‌از هر‌زمان دیگر است.
از این شواهد و مثال‌ها که نشان‌می‌دهد انسان دارای زندگی آهنگین می‌باشد، بسیار است که به‌علت پرهیز از اطاله کلام، به این مقدار بسنده می‌شود.
مطالعه درباره‌ی آهنگین‌بودن حیات، هر پژوهشگر زیستی را به این فکر فرو می‌برد که رابطه‌ای بین حرکات زمین و این آهنگ‌های حیاتی وجود دارد. به نظر می‌رسد که ضرب آهنگ‌های شبانه‌روزی به‌طور‌کلی با گردش زمین به‌دور‌خود ارتباط دارد (حرکت‌وضعی) که موجب پیدایش شب و روز می‌شود و این جابه‌جایی موجب تحرک بسیاری‌از حیوانات شب و یا روز‌خواب شده و به‌این‌طریق تجدید قوا و رفع‌خستگی می‌کنند. فعال‌شدن موجودات‌زنده در شب یا روز، ارتباط چندانی با روشن‌شدن و یا تاریک‌شدن هوا ندارد. در‌واقع حس‌بینایی، عامل دیدن نور و تحریک جانور به انجام فعالیت نیست بلکه عامل اصلی نظم‌درونی و تبعیت از ساعت‌بیولوژیکی است. زیرا حیوانات کور که روز را با چشم تشخیص نمی‌دهند همچنان دارای این ضرب‌آهنگ هستند. برای مثال موش‌کور که در حفره‌ها و سوراخ‌های تنگ‌و‌تاریک زندگی می‌کند، دارای قدرت تشخیص روز از شب است و یا خفاش که پرنده‌ای خونگرم و پستاندار است با فرارسیدن شب و تاریکی هوا به شکار حشرات شب‌پرواز می‌پردازد و با روشن‌شدن هوا استراحت می‌کند.
در ضرب‌آهنگ‌های سالانه تأثیرات گردش‌زمین به‌دور‌خورشید (حرکت انتقالی) مطرح است. اینگونه ضرب‌آهنگ‌ها بقای فرد و گونه را تضمین می‌کند. برای مثال اگر تولید‌مثل نشخوارکنندگان بزرگ و یا نخستین‌های نیمکره‌ی شمالی در پاییز انجام می‌شود، به‌طور احتمال به‌علت وجود شرایطی برای بقای‌گونه است. ماده‌ها در پاییز بارور می‌شوند و دوران حاملگی در زمستان سپری می‌شود و نوزادان در بهار به‌دنیا می‌آیند. یعنی زمانی‌که غذا به‌مقدار زیاد در دسترس و آسیب‌پذیری ارگانیسم، کمتراز فصول دیگر است.
کاربردهای‌ضرب‌آهنگ‌های زندگی (ساعت‌های بیولوژیکی):
در حال‌حاضر دانش زمان زیست‌شناختی با سرعتی بسیار درحال پیشرفت و تکامل است و درسراسر جهان محققان بسیار دراین‌زمینه به تحقیق و تفحص اشتغال دارند.
زیرا امروزه مسلم‌شده که شناخت ساعت‌های بیولوژیکی در پزشکی ـ کشاورزی، دامپزشکی ـ آموزش و پرورش، بیولوژی و... کاربری فراوان دارند.
می‌توان گفت برای انجام هرکار زمان مناسبی وجود دارد. اما آن زمان مناسب برای انجام کار مشخص کدام است؟
به‌طورمثال برای انجام کارهای دقیق و ظریــف، بــرای فراگیـــری و درس‌خـــواندن، ورزش، خوردن غذا و یا آشامیــدن و یا مصرف دارو کدام زمان‌ها مناسب‌تر اســت؟ دانش‌زمان زیست‌شناختی عهده‌دار پاسخگویی به این سؤالات است.
دانش‌پژوهان این رشته بُعد زمان را با عوامل متعددی یک‌جا مورد ارزیابی قرار‌داده و دانش‌های زمان و سم‌شناسیChronotoxicology، زمـان و بیــماری‌شـناسی Chronopathology ،زمان و داروشناسی Chronopharmacology و زمان و تغذیه Chrononutrition را پایه‌ریزی کرده‌اند. گرچه شاخــه‌های علـوم‌زیستی بســیــار نوپا و جوانند، اما آینده‌ی درخشانی درپیــش دارنــد. زیــرا ما انسان‌ها برای درک بهتر زندگی و سلامتی و طول‌عمر بیشتــر و جابه‌جایی رکوردهای ورزشی و فراگیری بیشتر به آنها نیاز داریم.
ثبت نظر