شماره ۱۰۵۷
درمان یک جلسه‌ای کانال ریشه (۲)
دکترماندانا پرتوی - دندانپزشک ـ اندودنتیست
گشادسازی آپیکال کانال‌ریشه:
کتب مرجع متعددی معتقدند که گشادسازی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه باید حداقل تا ۳شماره بزرگتر از اولین فایلی که بتواند طول کارکرد را برود و گیر مختصری در ناحیه‌ی تنگه‌ی آپیکالی داشته باشد را دارا باشد.
ولی Wu و همکاران نشان‌دادند که اولین فایلی که دارای گیر در ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه باشد، الزاماً قطر واقعی کانال‌ریشه را در‌طول کارکرد نشان‌نمی‌دهد. زیرا ناحیه‌ی آپیکال سیستم کانال‌ریشه، دارای شکل بیضوی در‌مقایسه با گرد است. لذا آماده‌سازی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه، ۳شماره بزرگتر از اولین فایلی که در ناحیه‌ی آپیکال دارای گیر بوده و طول کارکرد را برود، می‌باشد و الزاماً تمام لایه‌ی داخلی عاج از دیواره‌های ناحیه‌ی آپیکال ریشه و یا نسج آلوده نکروز پالپ را حذف نمی‌کند.
میزان باکتری داخل کانال‌ریشه:
بررسی سیستماتیک مقالات توسط Baugh وWallace نشان داد که هرچه آماده‌سازی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه بزرگتر باشد، درصد باکتری حذف‌شده از کانالهای ریشه‌ی آلوده بیشتر است. از‌طرفی گشادسازی کافی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه، انتقال مقدار مناسب شستشودهنده‌ی ضدمیکروبی به ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه برای کشتن میکروارگانیسم‌ها را تسهیل می‌کند.
تحقیقات دیگری نیز معتقد به گشادسازی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه نبوده و درنهایت آماده‌سازی مکانیکی همراه با شستشوی مکرر با مقادیر مناسب ماده‌ی ضدمیکروبی مؤثرترین راه برای کاهش مقدار باکتری داخل کانال است. دندانپزشکان می‌توانند از وسایل نیکل ـ تیتانیم با انعطاف بیشتر برای گشادسازی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه اقدام کنند.اختلاف‌نظر فراوانی در زمینه‌ی فعالیت ضدمیکروبی غلظت‌های مختلف هیپوکلریت سدیم وجود دارد و آن به‌علت کاربرد روش‌های بررسیinvitro متفاوت است. در یک بررسی جامع در‌مورد شستشودهنده‌های کانال‌ریشه، Zehnder به این نتیجه رسید که لزومی برای کاربرد محلول‌های هیپوکلریت سدیم در غلظت‌های بیش‌از 1درصد وزنی/حجم وجود ندارد. محققان این بررسی، به مطالعه‌ای بر‌مبنای شواهــد evidence-based که با آمار دقیق مزیت کاربرد یک غلظت بر غلظت دیگر هیپوکلریت سدیم را بیان‌کند‌نیافتند.
Disinfection کانال‌ریشه:
به‌علت پیچیده‌بودن آناتومی کانال‌ریشه مانند وجود کانالهای فرعی/جانبی انشعابات آپیکال ایسموس و fin عفونت‌زدایی کامل کانال‌ریشه در دندان‌های دچار پریودنتیت آپیکال به‌رغم تعدد مراجعات دندانپزشکی مقدور نمی‌باشد. دربررسی هیستوباکتریولوژی Nair و همکاران، کانال‌ریشه‌ی مزیو ـ باکال یا مزیو ـ لینگوال مولرهای مندیبل آلوده را معاینه کردند. کانال‌ها را با فایل دستـی K-file یا روتاری (NiTi light speed LSX) تا اندازه‌ی آپیکال40# فایل کردند.
کانال‌ها با محلول ۵/۲۵درصد هیپوکلریت سدیم شسته شده و با ۱۰میلی‌لیتر EDTA برای حذف لایه‌ی اسمیر، مجدداً شسته شدند.کانال‌ها با سمان ZnOE و گوتاپرکا پُر شدند. ۱۴ از ۱۶ کانال (۸۸درصد) بعد‌از یک جلسه‌ی درمان، کانال‌ریشه حاوی باکتری بود.
لذا نتیجه‌ی آنها عدم توانایی در حذف بیوفیلم در نواحی غیر‌قابل دسترس سیستم کانال‌ریشه توسط روش‌های متداول آماده‌سازی و شستشوی کانال‌ریشه طی یک جلسه‌ی درمانی است و آن به‌علت پیچیدگی آناتومی سیستم کانال‌ریشه‌می‌باشد.
نتایج کشت در کانال‌ریشه:
بعضی محققان دریافته‌اند که داشتن پاسخ منفی در کشت قبل‌از پُرکردن کانال‌ریشه، باعث بهبود درمان کانال‌ریشه در دندان‌های با پریودنتیت آپیکال می‌شود. کشت منفی الزاماً دلیل بر سیستم کانال‌ریشه عاری‌از باکتری نمی‌باشد. زیرا باکتری‌ها می‌توانند در نواحی پیچیده‌ای از سیستم در دسترس باقی‌مانده یا داخل بیوفیلم قرارداشته باشند و در دسترس روش‌های نمونه‌برداری از باکتری قرار‌نگیرند.
Card و همکاران، طی یک ارزیابی نشان‌دادند که نتایج منفی کشت از کانال‌های‌ریشه‌ی عفونی با افزایش اندازه‌ی گشادسازی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه و شستشوی مداوم با مواد ضدمیکروبی به‌دست می‌آید. ولی باتوجه به متغیربودن آناتومی کانال‌ریشه و ضخامت‌های مختلف دیواره‌ی عاجی، نمی‌توان تمام کانال‌ها را تا فایل60# یا80# K-file گشاد‌نمود. برداشت زیاد از‌حد عاج توسط فایل‌کردن، می‌تواند باعث تضعیف ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه شده و باعث شکستگی ریشه یا سوراخ‌شدگی در آن شود. هیچگونه توافقی بین محققان در‌مورد آخرین اندازه‌ی فایل برای آماده‌سازی ناحیه‌ی آپیکال کانال‌ریشه وجود ندارد. لذا انتخاب آخرین اندازه‌ی فایل برای هر‌کانال‌ریشه باتوجه به مورفولوژی آن و وضعیت ناحیه‌ی اطراف ریشه است.
نتایج مثبت یا منفی کشت، مبین حضور یا عدم‌حضور باکتری‌های قابل‌کشت در سیستم کانال‌ریشه است. لذا کشت نشانگر شمارش واقعی باکتری و یا عوامل ویرولانس موجود که مهم‌تر از نتایج کشت میکروبی در ایجاد پریودنتیت‌آپیکال است، نمی‌باشد.
همینطور کشت بی‌هوازی در محیط مطب غیر‌عملی است زیرا گران و زمان‌بر است. آزمایش PCR-Protein chain reaction، که روشی مولکولی است، حساس‌تر از روش کشت در ردیابی باکتری‌های داخل کانال است. PCR قادر به تعیین این مسأله که DNA از باکتری زنده یا مرده است، نمی‌باشد.
نتایج بعضی بررسی‌ها نشان‌می‌دهد disinfection کانال‌ریشه را می‌توان طی یک جلسه‌ی درمان برای دندان‌های دچار پریودنتیت آپیکال انجام داد.زیرا اختلاف معناداری درنتایج به‌دست‌آمده از درمان یک‌جلسه یا چند‌جلسه‌ای در کانال‌ریشه‌ی دارای کشت مثبت قبل‌از پُرکردن یا کشت منفی قبل‌از پُرکردن کانال‌ریشه، نیست. ولی نتایج بررسی‌های دیگری نیز نشان دادند که کسب disinfection قابل‌قبول طی یک جلسه‌ی درمان مقدور نبوده و کاربرد داروهای داخل کانال مانند هیدروکسید کلسیم برای کشتن باکتری‌های باقی‌مانده در کانال‌ریشه الزامی است. بررسی‌های مختلف به نتایج مختلفی در زمینه‌ی کشت میکروبی، کاربرد داروهای داخل کانال بین جلسات درمانی و اهمیت تعداد دفعات مراجعه برای انجام درمان کانال‌ریشه رسیده‌اند. اختلاف در یافته‌ها مربوط به تفاوت در روش تحقیق، اندازه‌ی کوچک نمونه‌های مورد‌بررسی و نبودن جلسات پیگیری منظم بوده. ولی آنچه مسلم است حضور باکتری‌ها در سیستم کانال‌ریشه به‌ویژه در‌نوع با پُرکردگی ناقص است که از عوامل اصلی تعیین‌کننده‌ی پیش‌آگاهی درمان می‌تواند باشد.
سیستم کانال ریشه‌ی پیچیده:
متأسفانه روش‌های آماده‌سازی و شستشوی کانال‌ریشه و داروهای داخل کانال، قادر به حذف کامل باکتری‌های موجود در سیستم کانال‌ریشه‌ی پیچیده را به‌رغم تعداد مختلف جلسات درمانی ندارند. از آنجایی که عفونت کانال‌ریشه، عامل اولیه‌ی پریودنتیت آپیکال است و بعضی‌از باکتری‌های داخل کانال درمعرض دفاع اکتسابی و ذاتی میزبان قرار‌نمی‌گیرند و از‌طرفی دیگر مواد ضدمیکروبی شاید قادر به دستیابی به باکتری‌ها در کانالهای فرعی/ جانبی، ایسموس‌ها و توبول‌های عاجی نباشند.
لذا پیشرفت‌های مداوم در روش disinfection کانال‌ریشه برای کسب حداکثر کاهش میکروارگانیسم‌های داخل کانال قبل‌از پُرکردن آن الزامی است.
ثبت نظر