استئوپوروز و چالشهای آن در ایران

حدود 25‌میلیون‌نفر از مردم کشور ما از استئوپنی و 3‌میلیون نفر از استئوپوروز رنج می‌برند و تا سال1400، این رقم به 43‌میلیون نفر می‌رسد. براساس آمار حدود 22/2‌ درصد زنان و 11‌درصد مردان بالای50‌سال به درجات مختلفی از کاهش بافت‌استخوانی و یا پوکی‌استخوان مبتلا هستند. علاوه‌بر ساکنان شهرها،  افراد در جوامع روستایی نیز که به‌نظر می‌رسد باید مصرف لبنیات بالایی داشته باشند، از درجات مختلف کمبود ویتامینD رنج می‌برند.
 نتایج بررسی‌های اخیر نشان داده است به‌ازای هر‌100‌هزار نفر جمعیت بالای 50 سال، حدود 400 شکستگی استئوپوروتیک لگن در کشور ما اتفاق می‌افتد.
این درحالی است که داده‌ها از سراسر جهان نشان می‌دهد که تنها تعداد کمی‌از مبتلایان استئوپوروز شناخته و درنتیجه درمان می‌شوند. براین‌اساس تشخیص پوکی‌استخوان حتی در افراد مبتلا به شکستگی نیز مورد غفلت قرار می‌گیرد. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها 10% از زنان بالای 67 سال که با شکستگی لگن مراجعه می‌نمایند، برای پوکی‌استخوان مورد‌ارزیابی قرار‌گرفته و درمان می‌شوند، از طرف دیگر شکستگی‌های مهره‌ها که شایعترین شکستگی‌های استئوپوروتیک هستند نیز معمولاً به‌ندرت تشخیص و گزارش‌داده می‌شود و به‌این‌ترتیب افراد در‌معرض خطر فرصت درمان را ازدست می‌دهند.
به‌این‌ترتیب در بسیاری‌از کشورهای جهان کلینیک‌های معین استخوان راه‌اندازی شده‌اند. هدف از راه‌اندازی این کلینیک‌ها شناسایی موارد شکستگی و بررسی مبتلایان از لحاظ پوکی‌استخوان زمینه‌ای است. نتایج بررسی‌ها نشان‌می‌دهند که این کلینیک‌ها مقرون به‌صرفه بوده و توانسته‌اند بروز شکستگی‌های بعدی را کم و در‌نتیجه بار این بیماری را کاهش دهند.
باتوجه به شیوع بالای این بیماری و عوارض آن لازم است در همه‌ی کشورها متناسب با مسایل بومی آن کشورها، سیاستگذاری روشنی در زمینه‌ی مدیریت بیماری استئوپوروز انجام شود. در‌این چهارچوب باید رویکردهای مبتنی‌بر جامعه در پیشگیری از این بیماری در‌سطح سیاستگذاری، مدل مراقبت مزمن و رویکرد شبکه علیتی در چهارچوب نقشه راه استئوپوروز قرار‌گیرد.
طراحی نقشه‌ی راه، روشی مناسب برای رویکرد مبتنی‌بر شواهد به کنترل بیماری استئوپوروز است که به‌وسیله‌ی آن می‌توان نقاط کور داده‌ها را شناسایی و اطلاعات لازم را دریافت و جمع‌آوری نموده و به کمک نقشه‌ی راه همچنین می‌توان علاوه‌بر برنامه‌ریزی، راه تحقق آن را برای مجریان کشوری ترسیم کرد و همچنین علاوه‌بر تقویت نوآوری، از انجام کارهای تکراری پیشگیری نمود.
در ایران نیز طراحی نقشه‌ی راه ابزار مناسبی برای مدیریت استئوپوروز می‌باشد که با نگاه جامعتر به‌این بیماری می‌توان به شناخت عمیقتر این بیماری، عوامل خطر آن و عوارض و مشکلات ناشی‌از آن و همچنین کاهش هزینه دست یافت.
در‌این راستا مرکز تحقیقات استئوپوروز پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم باهمکاری شبکه‌ی تحقیقات استئوپوروز کشور و وزارت‌بهداشت همزمان با اجرای پروژه‌ها و برنامه‌های پیشگیری و درمان در سطح ملی با‌هدف شناسایی افراد در‌معرض خطر و به‌منظور پیشگیری از ایجاد این بیماری در وهله‌ی اول و درمان هرچه بهتر افراد مبتلا و ارائه‌ی خدمات مراقبتی مناسب به‌این افراد برای جلوگیری از شکستگی‌ها در مراحل بعدی، پایه‌های لازم برای اجرای مراحل مختلف این مدل و مدیریت بیماری را فراهم نموده است.
راه‌اندازی کلینیک‌های معین استخوان در کشور  به‌همراه اجرای نظام ثبت شکستگی‌های استئوپوروتیک نیز در نقشه‌ی راه استئوپوروز کشور و دستور کار مرکز ORC قرارگرفته و امید است درآینده‌ی نزدیک با شناسایی افراد درمعرض خطر و درمان آنها کاهش بار ناشی‌از استئوپوروز حاصل می‌آید. باتوجه به اهمیت کودکی و نوجوانی در حصول اوج تراکم‌استخوان و در‌نتیجه استخوان‌های قویتر و خطر پایین‌تر بروز استئوپوروز درآینده طراحی مداخلاتی برای این گروه‌های سنی نیز در‌این نقشه‌ی راه تعبیه شده است.