آخرین پژوهش‌ها پیرامون اختلال اوتیسم

پزشکان، اختلال طیف اوتیسم (ASD) را به‌عنوان یکی از بیماری‌های‌زیست-عصب‌شناسی‌تکاملی (neurobiological developmental condition) دسته‌بندی کرده‌اند که می‌تواند بر توانایی برقراری ارتباط، پردازش حسی و واکنش‌های اجتماعی اثرگذار باشد. با وجود اینکه پژوهش‌های اخیر، درک ما را نسبت به مفهوم اوتیسم ارتقا بخشیده‌اند، هم‌چنان نکات بسیاری درباره عوامل موثر بر این نوروتیپ ، ناشناخته باقی مانده‌است.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، در ۲۶ دسامبر ۲۰۲۱ اعلام کرد که از میان هر ۵۴ کودک ۸ ساله، یک نفر دچار اختلال اوتیسم است. این عدد نسبت به آمار پیشین این سازمان که یک نفر از هر ۵۹ کودک بود، افزایش پیدا کرده‌است. با افزایش این نرخ، جامعه پزشکی و پژوهش‌گران، در تلاش برای پرده برداشتن از عوامل مرتبط با این بیماری هستند.
برخی از دانشمندان معتقدند که واریاسیون‌های ژنتیکی سبب بروز اختلال اوتیسم می‌شود، درحالیکه گروهی دیگر براین باور هستند که عوامل محیطی مانند قرارگرفتن در معرض توکسین‌ها، منجر به ایجاد چنین نوروتیپی می‌گردد. با این حال، برخی دیگر نظریه‌ای مبتنی بر اثر عدم توازن میکروبیوم روده در ایجاد این بیماری، ارائه می‌دهند.
پژوهش‌های اخیر در حوزه ‌اختلال طیف اوتیسم، به بررسی عوامل مرتبط با این نوروتیپ و همچنین تنوع‌های ژنتیکی(Gene Variants)، عدم توازن میکروبیوم‌های روده و عوامل نورولوژیکالی پرداخته‌اند که می‌تواند منجر به بروز این اختلال گردند .

▪ جستجوی عوامل دخیل در اختلال اوتیسم :

یک پژوهش چندساله با پشتیبانی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، به منظور آشنایی بیشتر با عوامل احتمالی مرتبط با بروز اختلال اوتیسم، در دست انجام است . طی آن این مطالعه که مراحل ابتدایی تکامل را واکاوی می‌کند، یک همکاری میان شش مرکز تحقیقاتی در ایالات متحده آمریکا است. این مراکز بخشی از شبکه پژوهشی و همه‌گیرشناسی اختلال اوتیسم و ناتوانی‌های تکاملی هستند و روی کودکان ۲ تا ۵ ساله تمرکز دارند.

یکی از اهداف این مطالعه آن است که بیماری‌های را که ممکن‌ است در کودکان مبتلا به اوتیسم و کودکانی با نوروتیپ معمولی (افرادی که به اختلال اوتیسم دچار نیستند.) رخ ‌دهد، شناسایی نموده و عواملی را که شانس ابتلا به طیف اختلال اوتیسم را افزایش می‌دهد، کشف نماید.

از دیگر مقاصد این پژوهش، ایجاد تمایز میان ویژگی‌های جسمانی و رفتاری کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، کودکان مبتلا به سایر بیماری‌های تکاملی و کودکان فاقد این بیماری‌هاست.

پژوهش جاری حاضر، تاکنون با چاپ چندین مطالعه همراه بوده‌است و تازه‌ترین این مطالعات حاکی از ارتباطی میان اختلال اوتیسم و قرارگرفتن مادر در معرض مواد آلاینده‌های اوزونی در سه‌ماه سوم بارداری است.

در ادامه همچنین دریافتند که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا از گونۀ ذرات معلق در طی سال اول زندگی نوزاد نیز احتمال اینکه بعدها منجر به تشخیص اختلال اوتیسم گردد را افزایش می‌دهد.

▪ پژوهش‌های اخیر انجام‌شده روی ژن‌ها :

یکی دیگر از حوزه‌های پژوهشی مربوط به اختلال اوتیسم، جستجوی تنوع‌های ژنتیکی یا همان واریاسیون‌ها است که می‌توانند در ایجاد این اختلال تاثیرگذار باشند.

مطالعه‌ای به تازه‌گی، (DNA) بیش از ٣٥٥٨٣ نفر را در سراسر دنیا، بررسی نموده‌است؛ در میان این افراد ١١٩٨٦ نفر مبتلا به اوتیسم نیز حضور داشتند. دانشمندان توانستند ١٠٢ متغیر ژنتیکی را در ارتباط با خطر افزایش‌یافته ابتلا به این اختلال شناسایی کنند. پژوهشگران همچنین دریافتند، ٥٣ عدد از ژن‌های شناسایی‌شده، بیشتر با اوتیسم در ارتباط هستند و ارتباطی با سایر بیماری‌های تکاملی (developmental conditions ) ندارند.

اما نکته‌ای قابل توجه در پژوهش‌ها ، وجود ژنی خاص در افراد مبتلا به اختلال اوتیسم است که سبب بروز عملکردهای هوشمندانه در این گروه در مقایسه با کودکانی که این ژن را نداشتند شده است. این متغیر‌های ژنی شناسایی‌شده توسط پژوهشگران، به طور عمده در قشر مغز (cerebral cortex) که مسئول بروز رفتارهای پیچیده است، حضور دارند.

این متغیرها به احتمال زیاد، در شیوۀ اتصال نورون‌های مغزی و همچنین در خاموش یا روشن کردن بیان سایر ژن‌ها، که به نظر می‌رسد عامل موثری در ایجاد اختلال اوتیسم باشد، نقش موثری ایفا می‌کنند.

▪ جستجوی عوامل عصب‌شناسانه :

مطالعات بیولوژیکی، یافته‌های جالبی را در زمینه ارتباط میان اختلالات عملکردی مشخصی در سلول‌ها و ایجاد اختلال اوتیسم، آشکار کرده‌اند. پژوهشگران موسسه Lieber در مرکز مطالعات تکامل مغزی در بالتیمور، (Johns Hopkins University)، دریافتند که یکپارچگی میِلین یا غلاف محافظ اطراف سلول‌های عصبی در مغز، در موش‌های مبتلا به گونۀ سندرمی اختلال اوتیسم کاهش پیدا کرده‌است.
مطالعه مذکور در مجله علمی «Nature Neuroscience» به چاپ رسیده و نشان می‌دهد که الیگودندروسیت‌ها (oligodendrocyte) یا سلول‌های سازنده میِلین، به دلیل وجود یک متغیر ژنی خاص، دچار اختلال عملکرد گشته‌اند. این اختلال عملکرد می‌تواند منجر به تولید ناکافی میلین در سلول‌های عصبی شده و ارتباط میان این سلول‌ها را درون مغز با اختلال مواجه کرده و تکامل مغز را معیوب نماید. پژوهشگران اکنون با استفاده از الگوهای آزمایشگاهی، در حال بررسی روش‌های درمانی موجود برای افزایش میلین‌سازی در مغز هستند تا از این طریق بتوانند اثرگذاری این داروها را در بهبود رفتارهای مرتبط با اختلال اوتیسم که برای افراد مبتلا چالش‌برانگیز هستند، بررسی نمایند.

▪ ارتباط اختلال اوتیسم و میکروبیوم‌های روده :

میکروبیوم‌های دستگاه گوارشی یا میکروبیوم‌های روده، یکی دیگر از زمینه‌هایی است که پژوهشگران آن را از عوامل موثر در بروز اختلال اوتیسم می‌دانند . مطالعات بسیاری تاکنون ارتباط میان عدم توازن میکروبیوم‌های روده و ایجاد اختلال اوتیسم را تصدیق نموده‌اند. مدارک روزافزونی نیز نشان داده‌اند که برقراری مجدد تعادل در جمعیت میکروبیوم‌های روده، می‌تواند به رفع این اختلافات و بهبود نشانه‌ها و رفتارهای ناخواسته ناشی از اوتیسم، کمک نماید.

مطالعه‌ای که در سال ٢٠١٧، در مجله علمی Microbiome چاپ شد، به بررسی این مسئله پرداخته‌است که آیا روش درمانی انتقال میکروبیوم‌ها (microbiota transfer therapy: MTT) به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، می‌تواند تنوع میکروبیوم‌های رودۀ آن‌ها و نشانه‌های مرتبط به اوتیسم را بهبود ببخشد یا خیر.
MTT نوعی روش درمانی است که در آن میکروبیوم‌های یک فرد سالم به شخص بیمار منتقل می‌شود.

محققان دریافتند که به دنبال انجام روش درمانی انتقال میکروبیوم‌ها (MTT)، تنوع میکروبیوم‌های موجود در روده شرکت‌کنندگان افزایش پیدا می‌کند. یافته دیگری که در شرکت‌کنندگان درمان‌شده با روش درمانی MTT آشکار شد که نشانه‌های گوارشی (GI) در این افراد کاهش یافته و همچنین مهارت‌های زبانی، واکنش‌های اجتماعی و نشانه‌های رفتاری آنان بهبود یافت.

پژوهشگران با یک پی‌گیری دو ساله وضعیت شرکت‌کنندگان دریافتند، آن دسته از شرکت‌کنندگانی که درمان با روش MTT را دریافت کرده بودند، پس از دوسال همچنان مشکلات گوارشی کمتری را تجربه کرده و نشانه‌ها مربوط به اوتیسم نیز در آن‌ها همچنان رو به بهبود بود. دانشمندان به تازگی توانسته‌اند پیوندی محتمل میان ژن‌های فرد و میکروبیوم‌های رودۀ‌ او کشف کنند.
مطالعه‌ای که در اوایل ماه (April2021) به چاپ رسید، نشان می‌دهد که موش‌های فاقد ژن CNTNAP2(ژنی که ارتباط آن با اختلال اوتیسم مشخص شده است) جمعیتی غیرمعمول از میکروبیوم‌ها را در روده خود داشتند. این موش‌ها همچنین نشانه‌هایی مشابه آنچه در برخی از افراد مبتلا به اوتیسم دیده می‌شود، از خود بروز می‌دادند.
رفتارهای اجتماعی این موش‌ها، به دنبال درمان شدن با لاکتوباسیلوس روتِری(Lactobacillus reuteri)، گونه‌ای میکروبیوم رایج که در روده آن‌ها حضور نداشت، و سویه‌ای از باکتری‌های روده‌ای که به طور رایج در موش‌های طبیعی یافت می‌شوند، بهبود پیدا کرد.

▪ افقی تازه در روش‌های تشخیصی و معاینات :

تشخیص اختلال اوتیسم به ویژه در کودکان کم سن و سال ،همواره به عنوان موضوعی چالش برانگیز ، می‌تواند بسیار دشوار باشد؛ واضح و مبرهن است که تشخیص و انجام مداخلات درمانی زودهنگام، می‌تواند در درازمدت پیامدهای بهتری برای مبتلایان اختلال اوتیسم به ارمغان آورد.از این رو، جامعه دانشمندان در تکاپوی یافتن روش‌های تشخیصی نوآورانه‌ای است که بتوانند این نوروتیپ را هرچه زودتر شناسایی نمایند.

معاینات شنوایی می‌تواند یکی از این روش‌های تشخیصی باشد. پژوهشگران دانشکده پزشکی هاروارد (Harvard Medical School)، ماساچوست، و دانشگاه میامی، داده‌های به دست‌آمده از آزمون‌های شنوایی مبتنی بر پاسخ ساقه مغزی به صوت (Auditory Brainstem Response : ABR) را که به طور رایج بلافاصله پس از تولد از کودکان زاده‌شده در ایالت فلوریدا جمع‌آوری می‌شد، مورد بررسی قرار دادند. ABR روشی است که در آن، پتانسیل‌های الکتریکی ایجاد شده در مغز و ساقه مغزی را در برابر شنیدن صوت مشخصی ثبت و ارزیابی می‌کنند.

این گروه پژوهشی سپس سوابق همان کودکانی را که بعدها مبتلا به نوعی بیماری تکاملی تشخیص داده شدند، از سازمان آموزشی فلوریدا دریافت کرده و با داده‌های بدست‌آمده تطبیق دادند. نتایج نشان داد کودکانی که بعدها مبتلا به اختلال اوتیسم تشخیص داده‌شدند، هنگام اجرای آزمون ABR پس از تولدشان، پاسخ‌های مغزی کندتری نسبت به صدا نشان می‌دادند.(November 2020)

پژوهشگران در تلاش هستند که بتوانند مطالعات بیشتری در زمینه قابلیت آزمون ABR برای تشخیص اختلال اوتیسم در سن پایین انجام دهند. اما پیشرفت‌های دیگری که در حوزه تشخیص اختلال اوتیسم بدست‌ آمده‌است شامل پژوهش‌های نوین روی نقش نشانگرهای زیستی (biomarkers )است.

گروهی از پژوهشگران پس از تحلیل داده‌های بدست‌آمده از پروژه ساختمان سوخت‌و‌سازی کودکان مبتلا به اوتیسم (Children’s Autism Metabolome Project:CAMP)، توانستند متابولوتیپ‌های(متابولوتیپ‌ها، گروه‌های مشخصی از افراد هستند که از نظر ساختمان سوخت‌وسازی بدنشان به یکدیگر شباهت دارند-metabotypes )خاصی را در ارتباط با اختلال اوتیسم در ٣٥٧ کودک ١٨ تا ٢٤ ماهه پیدا کنند.

به دنبال بهینه‌سازی این متابولوتیپ‌ها و آن دسته‌ای که در گذشته یافت شده‌بودند و به‌کاربردن آن‌ها در آزمون‌های غربالگری، گروه پژوهشی توانست در ٥٣ درصد از شرکت‌کنندگان حاضر در مطالعه CAMP، اختلال اوتیسم را تشخیص دهد.
رویکرد پژوهشگران در جهت فهم بیولوژیکی اختلال اوتیسم، شیوۀ تشخیص و درمان آن را تحت تاثیر فراوان قرار خواهد داد.در حال حاضر، اختلال اوتیسم با آزمون‌های رفتاری تشخیص داده می‌شود؛ اما دلایل بیولوژیکی در پس اختلالات تکاملی عصبی که منجر به ایجاد رفتارهای اوتیستیک می‌گردد، نهفته است. رویکرد پژوهشگران در جهت فهم بیولوژیکی اختلال اوتیسم، شیوۀ تشخیص و درمان آن را تحت تاثیر فراوان قرار خواهد داد .
تفاوت‌هایی که پژوهشگران در سوخت‌وساز (متابولیسم) کودکان اوتیسم یافته‌اند، می‌تواند آگاهی بیشتری را در زمینه ایجاد روش‌های درمانی اختصاصی‌تر به هنگام نیاز، فراهم سازد.
نخستین زیرگونه سوخت‌وسازی (metabolic subtypes) که محققان در طی مطالعه بالینی خویش (مطالعه CAMP) به چاپ رساندند، با کمک یک مکمل تغذیه‌ای قابل شناسایی است. ویژگی بیولوژیکی سایر زیرگونه‌ها نیز می‌تواند به عنوان اهداف دارویی و یا به عنوان اندیکاسیون‌های جدید داروهای موجود مورد استفاده قرار گیرد.
رویکرد اتخاذی پژوهشگران می‌تواند محل ایجاد اختلال را در سیستم بیولوژیکی کودک شناسایی کرده و بدین ترتیب به روش‌هایی درمانی که چنین اختلالات بیولوژیکی را هدف قرار می‌دهند کمک کند تا به جای امتحان کردن همه یا هیچ بدون هیچ دقتی، به صورت اولویت‌بندی شده عمل نمایند.

این گروه پژوهشی تابحال به سه تا از پنج پنل تشخیصی برنامه‌ریزی شده، که قادر هستند زیرگونه‌های سوخت‌وسازی مرتبط با اختلال اوتیسم را شناسایی نمایند، اعتبار بخشیده‌است. آن‌ها پیش‌بینی نموده‌اند که تا پایان امسال، سایر پنل‌ها را نیز اعتبارسنجی کرده و نخستین مطالعه بالینی مبتنی بر درمان را آغاز نمایند.
با افزایش روزافزون شیوع اختلال اوتیسم، دانشمندان همچنان برای آشکار ساختن عوامل مرتبط با این نوروتیپ عزم خود را جزم نگه‌داشته‌اند. آن‌ها امیدوارند با کشف عوامل دخیل در این بیماری، سایر پژوهشگران بتوانند بلافاصله آزمون‌های غربالگری را جهت تشخیص زودهنگام و روش‌های درمانی هدفمندتر را برای درمان نشانه‌ها و مشکلات مبتلایان به اختلال اوتیسم، طراحی نمایند.
هر روش درمانی باید به افراد اوتیستیک کمک کند تا آنچه را که می‌خواهند و نیاز دارند، به دست آورند نه آنچه را که دیگران فکر می‌کنند آن‌ها بدان نیازمندند.

▪ منابع :

1. CDC
2. Nature Journal
3. NIH:National Institutes of Health
4. Epidemiology Journal
5. Transl. Psychiatry
6. Dialogues Clin. Neuroscience
7.Cell Journal. Feb 2020
8. Lieber Institute for Brain Development in Baltimore-Johns Hopkins University
9. Nature Neuroscience volume 23,Feb2020
10. Int J Mol Sci. 2020 Jun
11. journal Microbiome
12. Therap Adv Gastroenterol. 2016 Mar
13. Cell Journal/ APRIL 01, 2021
14. Harvard Medical School in Boston
15. Autism Research Journal-November 2020
16.Nutr Res Rev . June2020