اعتیاد و سوء‌مصرف مواد در بسیاری از کشورها ازجمله کشور ما گستردگی فراوانی دارد. مهار گسترش اعتیاد بدون دخالت فعالانه‌ی مردم و توانمندسازی آنها ازطریق آموزش، امکان‌پذیر نمی‌باشد. امروزه چهره‌ی اعتیاد در‌حال دگرگونی است و ورود نوجوانان، جوانان و زنان به این عرصه بیشتر به چشم می‌خورد.
وقتی بحث پیشگیری از اعتیاد و سوء‌مصرف مواد مطرح می‌شود باید دوجنبه (عرضه و تقاضا) مورد بررسی قرارگیرد. در راستای کاهش تقاضای مواد راه‌هایی از قبیل افزایش آگاهی عامه‌ی مردم ازطریق رسانه‌های عمومی و آموزش مهارت‌های زندگی به گروه‌های هدف از مهمترین گام‌ها می‌باشد.
از قدیم الایام استفاده از مواد و سوء‌مصرف داروها با اهداف مختلف در جوامع گوناگون دیده شده‌است. مکتوبات تاریخی نشان‌می‌دهندکه مواد مخدر ازطریق عوامل انگلیس به ایران وارد شده‌اند و کشت خشخاش از عصر صفویه رواج یافت و در‌این میان تریاک به‌سرعت در مجالس رسمی و غیررسمی، خانه‌ها و قهوه خانه‌ها جای خود را باز کرد. باور عمومی براین است که معتادان افرادی بی‌اراده و به لحاظ اخلاقی غیرموجه هستند. تاکنون بنابر طرد این افراد از جامعه و به نوعی تنبیه‌شان بود.
اما آیا این رویه حاصلی داشت؟ به نظر می‌رسد، بهتر است به‌جای‌نگاه مجرمانه به معتادان، آنان را بیمار فرض کنیم و سعی براین باشد که اقدامات پیشگیرانه و درمانی به‌طور همزمان انجام شود.
اما به مصداق هردم از این باغ بری می‌رسد، امروزه مواد در مکان‌های لوکس و پُر زرق و برق و توسط افراد با ظاهر موجه و معتمد در قالب شادابی، جوانسازی، لاغری و... با الفاظ جذاب و فریبنده در اختیار مردم قرارمی‌گیرد و آلودگی به مواد با این باورها آغاز می‌شود و اینان به خیال خود مصرف آن را در دست می‌گیرند و تنظیم می‌کنند، اما کم‌کم موادمخدر است که به‌سرعت کنترل زندگی این افراد را دردست خواهد گرفت. چراکه مدتی پس‌از سوء‌مصرف اندک‌اندک احساس لذت ناشی‌از مصرف این مواد کاهش می‌یابد و این افراد برای حفظ حالت معمول خود باید مبادرت به ادامه‌ی مصرف نمایند و اندک‌اندک مقدار مصرف خود را بالا‌ببرند. از طرفی آسیب‌پذیری افراد در‌مقابل وابستگی به مواد از فردی‌به‌فرد دیگر متغیر است و به عوامل فردی، خانوادگی، محیطی و اجتماعی وابسته است.
به‌طور معمول اولین مصرف اختیاری است اما ادامه‌ی مصرف اینچنین نیست. به‌طور عمده مواد اعتیادآور را به چندگروه تقسیم می‌کنند که شامل مواددخانی (سیگار و قلیان)، الکل، موادمخدر (تریاک، هروئین، کراک افغانی) مواد محرک (کوکائین آمفتامین، شیشه و اکس)، مواد توهم‌زا (حشیش، ال‌اس‌دی) و برخی‌از داروهای روانگردان می‌باشند.
در‌این‌بین حشیش، سیگار و الکل را دروازه ورود به اعتیاد می‌نامند. مواد دخانی پُرمصرف‌ترین ماده‌ی اعتیادآور دنیاست که اعتیاد روانی آن بیشتر است. نیکوتین اعتیادآوری بالایی دارد و حتی فقط یک‌بار مصرف تفریحی یا اتفاقی آن ممکن‌است منجر به اعتیاد شود. عوارض زیان‌بار سیگار در زنان 3برابر مردان است که متأسفانه روز به روز تعداد زنان و دختران مصرف‌کننده‌ی سیگار رو به افزایش است، که شاید کاهش وزن به دنبال کاهش اشتها، ناشی‌از نیکوتین و یا ترویج فرهنگ استفاده از سیگار بین زنان جامعه ممکن‌است باعث این افزایش باشد. در‌این بین توجه به افزایش خطر سقط‌جنین و تولد نوزاد با وزن کم و نوزادان با نواقص مادرزادی در زنان سیگاری حائز اهمیت می‌باشد.
دود سیگار علاوه‌بر فرد مصرف‌کننده سیگار (دود دست‌اول) سایر افراد جامعه را در اطراف فرد سیگاری تحت‌تأثیر قرار‌می‌دهد. (دودی که همراه بازدم شخص سیگاری به محیط وارد می‌شود (دود دست‌دوم) و دود باقیمانده در محیط (دود دست‌سوم).
مردم جامعه تاحد زیادی عوارض دخانیات و موادمخدر را می‌شناسند.
الکل نیز خطرات خاص خود ازجمله حوادث رانندگی، بزهکاری، افزایش جرم و خشونت و افت تحصیلی را به‌همراه دارد. مصرف الکل عوارض جسمی خاص خود ازجمله آسیب کبد، قلب، مغز و... را نیز به همراه دارد و ذکر این نکته ضروری است که درصورت استفاده همزمان الکل با داروهای آرامبخش و سایر داروهای مضعف سیستم عصبی آثار سوء الکل افزایش می‌یابد.
باتوجه به افزایش مصرف مواد محرک بین زنان جامعه باید اطلاع‌رسانی لازم انجام شود و مردم بدانند تأثیر این مواد بر تناسب اندام، تولید انرژی بیشتر و رفع ضعف جسمانی و افزایش قوای جنسی جز تبلیغات دروغین چیزی نیست.
شیشه یکی‌از انواع نسبتاً پرمصرف گروه مواد محرک است و با نام‌های آیس، یخ، کریستال و... عرضه می‌شود. این ماده براساس میزان خلوص آن با قیمت‌های مختلف عرضه می‌شود. شیشه معمولاً به‌صورت تدخینی (با وسیله‌ای به‌نام پایپ که با فندک اتمی حرارت داده می‌شود) مصرف می‌شود اما عده‌ای آن را تزریق می‌کنند و برخی آن را به‌صورت محلول می‌نوشند یا انواع جویدنی آن را مثل آدامس استفاده می‌کنند. این ماده تلخ مزه است و از شیرین‌کننده‌های مختلف برای شیرین‌کردن محلول‌های آن استفاده می‌شود. شروع اثر شیشه از چند دقیقه پس‌از مصرف آغاز و تا چند ساعت باقی می‌ماند. شیشه علاوه‌بر بالا‌بردن ضربان قلب، فشارخون، تعداد تنفس باعث گشادی مردمک چشم‌ها، خشکی‌دهان، کاهش خواب و اشتها، افزایش تمرکز و ایجاد نشاط کاذب و انرژی و میل جنسی و... نیز می‌شود و می‌تواند برای مصرف‌کنندگان جذابیت خاص خود را به‌همراه داشته باشد. پس‌گروه‌های هدف باید در‌جریان عوارض درازمدت آن قرار‌بگیرند و بدانند صدمات مغزی غیرقابل جبران، کاهش قدرت تفکر و تصمیم گیری در دراز مدت، تخریب شدید دندانها، عوارض قلبی و کبدی و... ره‌آورد مصرف شیشه می‌باشد.
ماده‌ی محرک دیگر اکس می‌باشد که در‌بین جوانان در باشگاه‌های ورزشی، بعضاً در آرایشگاه‌های زنانه و خوابگاه‌ها رواج یافته است. معمولاً به شکل قرص و به اشکال و با مارک‌های مختلف دیده می‌شود.
اکستازی معمولاً به‌عنوان محرک هیجان‌آور و آرامبخش استفاده می‌شود و با ایجاد تحمل(Tolerance) نسبت به آن اندک‌اندک مقدار مصرف بالا می‌رود. افزایش توان بدنی از آثار آنی آن می‌باشد که یکی‌از علل سوء‌مصرف آن می‌باشد. رفتارهای بی‌پروا، بی‌پروایی جنسی، افزایش توان جسمی و... به دنبال مصرف آن دیده می‌شود و پس‌از استفاده از آن در پارتی‌های شبانه و رقصیدن‌های درازمدت، دهیدراتاسیون، استفراغ و توهم ایجاد می‌شود و گاهاً منجر به مرگ می‌شود.
با آموزش، اطلاع‌رسانی و پرهیز از انکار و فرار از واقعیات با افزایش آمار معتادان مقابله کنیم.
ثبت نظر