کنگر فرنگی یا آرتیشو (Artichok)، یکی‌از گیاهان دارویی بسیار با ارزش است که کارخانه‌های داروسازی جهان با استفاده از عصاره‌ی برگ‌های آن، انواع فرآورده‌های دارویی را عرضه می‌کنند.
دامنه‌ی خواص‌درمانی این گیاه بسیار وسیع است، صفراآور است، کبد را در‌برابر سموم حفاظت می‌کند، از جمع‌شدن چربی در کبد جلوگیری می‌کند، دفع ادرار را افزایش می‌دهد، اختلالات گوارشی را برطرف می‌سازد، در بیماری‌های پوستی کاربرد دارد و علاوه‌بر ده‌ها خاصیت مهم دیگر کلسترول و تری‌گلیسریدخون را نیز کاهش می‌دهد.
آرتیشو گیاهی است خوراکی، که از تیره‌ی کاسنی می‌باشد. این گیاه بومی مناطق مرکزی مدیترانه است. در رُم قدیم آرتیشو را کشت و پرورش می‌دادند و به‌عنوان سبزی در سالاد استفاده می‌کردند. اکنون این گیاه در بیشتر مناطق جهان کشت و پرورش می‌یابد.
آرتیشو گیاهی است چند ساله، که ارتفاع ساقه‌ی راست آن به‌حدود یک‌متر می‌رسد. برگ‌های آن، مانند برگ‌های کاهو پهن و دراز است و رنگ سبز تیره دارد. میوه‌ی آن، که به شکل میوه‌ی کاج است، در انتهای ساقه قرار‌دارد. گلبرگ‌های گیاه ضخیم و گوشتی می‌باشد و انتهای گلبرگ‌ها و قسمت تنه که حامل برگ‌های خوراکی و غیرخوراکی است مصرف خوراکی دارد. البته با ارزش‌ترین قسمت دارویی گیاه، که بسیار تلخ مزه است، بخش‌های غیرخوراکی آرتیشو می‌باشد.
برخی‌از ترکیبات شیمیایی قسمت غیرخوراکی کنگرفرنگی، محرّک اعمال کبد و صفراآور است و کار کبد، کیسه‌ی‌صفرا و کلیه‌ها را فعال می‌سازد و برای درمان بسیاری از بیماری‌ها تجویز می‌شود.اما برگ‌های خوراکی کنگرفرنگی نیز به‌دلیل داشتن اینولین، اینولاز و ماده‌ای تلخ به‌نام سینارین ارزش درمانی دارد.
در صد‌گرم آرتیشو ۸۶گرم آب، ۱۲گرم کربوهیدرات، 46کیلوکالری انرژی، ۱۳۳۰ واحد بین‌المللی بتاکاروتن (ویتامینA)، یک میلی‌گرم سدیم،۱۶۰میلی‌گرم پتاسیم، ۹میلی‌گرم کلسیم،۴۰میلی‌گرم منیزیوم،۱/۱میلی‌گرم آهن، 54میلی‌گرم فسفر، ۱۹میلی‌گرم سولفور، ۳۷میلی‌گرم کلراید و مقداری ویتامین‌های گروهB و نیز ویتامینC و مواد دیگر وجود دارد.
در ترکیب شیمیایی گیاه می‌توان اینولین، سینا‌روپکتین، سینارین، لوتیولین، گلوکوزید، آنزیم‌ها، اسید‌کافئیک، اوژنول و مواد متعدد دیگر را ملاحظه کرد.
آرتیشو از‌نظر طب‌سنتی گرم و کمی خشک است و از این رو برای افراد سوداوی با احتیاط تجویز شده است.
خواص درمانی کنگرفرنگی را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
۱ـ ترشح صفرا را افزایش می‌دهد و اعمال کبد را تقویت و متعادل می‌کند.
۲ـ کلسترول،تری‌گلیسرید و لیپوپروتئین‌های خون را کاهش می‌دهد.
۳ـ خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و از تجمع چربی در یاخته‌های کبد جلوگیری می‌کندو کبد را در‌مقابل سموم محافظت می‌نماید.
۴ـ اختلال‌های گوارشی را برطرف می‌سازد و به عمل هضم کمک می‌کند.
۵ـ دفع ادرار را افزایش می‌دهد و در بهبود کولیک‌های کلیوی و درمان سنگ‌کلیه مؤثر واقع می‌شود.
۶ـ در بهبود بیماری‌های پوستی مانند اگزما و کهیر مؤثر است.
۷ـ برای درمان نقرس و روماتیسم تجویز می‌شود.
همان‌طور که اشاره‌شد، کارخانه‌های داروسازی داخل و خارج از کشور فرآورده‌های دارویی متعددی از عصاره‌ی آرتیشو تولید و عرضه کرده‌اند. در معرفی یکی‌از این محصولات، که هرکپسول آن دارای ۴۰۰میلی‌گرم عصاره‌ی گیاه کنگرفرنگی است، به خاصیت بهبود عملکرد دستگاه‌گوارش و کبد و کمک به هضم چربی‌های موجود در غذا اشاره شده‌است. در معرفی محصول مشابهی که به‌صورت قطره عرضه می‌شود و دارای عصاره‌ی استاندارد‌شده‌ی برگ‌های کنگرفرنگی است، ملاحظه می‌گردد که مصرف دارو سبب کاهش تهوع، درد‌شکم، یبوست و نفخ در۷۰درصد از بیماران مورد‌مطالعه شده‌است. همچنین ادعا شده‌است که مصرف عصاره‌ی کنگرفرنگی سبب کاهش قندخون ناشتا و قندخون بعد‌از خوردن غذا شده و نیز کلسترول تام و تری‌گلیسرید و LDL کاهش یافته و مقدارHDL خون افزایش یافته‌است. نتایج مطالعات نشان‌داده است که عصاره‌ی آرتیشو با داشتن سینارین و اسید‌کافئیک اثر آنتی‌اکسیدانی داشته و یاخته‌های کبد را محافظت می‌کند.
به‌طور‌کلی بر‌اساس گزارش کارخانه‌ی تولید‌کننده‌ی داروی «تیشوک» وجود مواد مؤثر در دارو مانند:«اسیدهای فنولیک تا ۲درصد، اسیـد‌کافئیـک، مشتقات اسید دی‌کافیویل‌کینیک مانند سینارین، اسیدکلروژنیک، فلاونوئیــدها، ۰/۱درصـــد گلیکوزیدهای‌فلاون، لوتیولین‌ـ ۷بتازوتینوزید (اسکولیموزید)، لوتیولین، ۷بتاد ـ‌گلوکوزید و لوتیولین‌ـ ۴بتاد‌ـ‌گلوکوزید، روغن‌های‌فرّار، سزکویی‌ترپن‌ها، بتاسلینن و کاریو‌فیلن، اوژنول و فنیل‌استالدئید...در عصاره‌ی خشک برگ‌های گیاه کنگر فرنگی خواص فارماکولوژیک متعدد وجود دارند.
علاوه‌بر مصرف قسمت‌های خوراکی برگ‌های کنگرفرنگی به‌صورت سالاد، می‌توان از دم‌کرده‌ی برگ‌های گیاه نیز استفاده کرد. البته باید توجه داشت که دم‌کرده‌ی برگ‌ها بسیار تلخ است و بهتر است با عسل آن‌را شیرین کرد و نوشید. در‌این روش، ۱تا۲گرم برگ گیاه را در یک لیوان آب‌جوش به‌مدت 5تا10دقیقه دم‌کرده و می‌نوشند. معمولاً روزانه ۲تا۳ لیوان از این دم‌کرده توصیه می‌شود.
ثبت نظر