بیماریهای التهابی گوارشی IBD شامل بیماریهای کرون(CD)، کولیت اولسراتیو (UC) و گروهی از مواردی است که تحت‌عنوان کولیت نامشخص(indeterminate colitis)، نام‌گذاری شده‌اند.
ویژگی همه‌ی آنها شامل التهاب مزمن و راجعه قسمتهای مختلف مسیر دستگاه گوارش است. درCD التهاب مزمن ممکن‌است هربخشی از مسیر دستگاه گوارشی را درگیر کند، ولی در UC التهاب مخاطی فقط محدود به کولون می‌شود. اصطلاح کولیت نامشخص مربوط به مواردی است که به‌دنبال کولکتومی، پاتولوژیست‌ها قادر به تشخیص دقیقCDیاUC بعداز معاینه‌ی کامل نبوده و اصــطلاح unclassified type IBD برای بیمار پیشنهاد می‌شود، علائم کلینیکی و آندوسکوپی IBD مزمن با تأثیر روی کولون را بدون درگیری روده کوچک داشته و بدون علامت بافت‌شناسی مشخص یا شواهد دیگر که به‌نفع CDیاUC باشد.
علت‌شناسیIBD هنوز ناشناخته است. اینکه علت و معلولی با یک عامل که باعث بیماری شود یا فرضاً تغییراتی ارثی مولکولی مسئول بیماری باشد، به‌طور دقیق مشخص نیست.
پذیرفته‌ترین اتیوپاتولوژی بیماری، تئوری است که التهاب‌روده نتیجه‌ی عملکرد غیر‌عادی لنفوسیتهایT در‌برابر فلور باکتریایی روده در افراد مستعد از لحاظ ژنتیکی است.
بروز بیماری در دهه‌ی دوم یا سوم زندگی است و یک نقطه اوج در‌دهه‌ی60 و برتری خاصی از لحاظ جنس مبتلا نمی‌باشد. وقوع و شیوعIBD اخیراً افزایش یافته.شیوعIBD ۱/۱۰۰۰۰نفر در کشورهای غربی است که در سال‌های اخیر رو‌به کاهش داشته ولی متأسفانه در کشور ما رو‌به افزایش دارد (تغییر عادات تغذیه‌ای).
برای دندانپزشک آشنایی با شرایط ایجاد شده در دهان فرد مبتلا به IBD ضروری است. چنین تظاهراتی ممکن‌است قبل‌از بروز ضایعات قابل‌تشخیص در رادیوگرافی روده، یک یا چند‌سال جلوتر باشد. درمان به‌کار رفته برای درمانIBD ممکن‌است روی طریقه‌ی درمان دندانپزشکی این بیماران تأثیر بگذارد.
هدف از این مقاله مروری بر مقالات درمورد IBD و بررسی آخرین تحقیقات در‌صورت تظاهرات دهان و درمان دندانپزشکی بیماران دچار این شرایط می‌باشد.
کولیت اولسراتیو ـ UC:
UC بیماری التهابی روده است که مخاط سطحی رکتوم و روده‌ی‌بزرگ را درگیر می‌کند.بیماری غالباً از رکتوم آغاز شده و در طول روده‌ی‌بزرگ گسترش‌یافته با درگیری ناچیز لایه‌های عمقی دیواره‌ی روده، روده‌ی‌کوچک به‌ندرت درگیر می‌شود. بیماران دچارUC دارای مخاط‌روده شکننده، اریتم، زخم و پسودوپولیپ می‌باشند. نمونه‌های بافت‌شناسی نشان‌دهنده‌ی ارتشاح قابل‌توجه لنفوسیـتی در لامیــنا پروپریا، fine granularity، التهاب کریپتی و آبسه است.
براساس وسعت درگیری کولون، UC را می‌توان به انواع زیر تقسیم نمود:
ـ ulcerative proctitis هنگامی‌که ضایعه محدود به رکتوم باشد.
ـ UC ناحیه‌ی چپ (left sided U.C) که درگیری محدود به بخشی‌از رکتوم و کولون دیستال به splenic flexure باشد.
ـ UC پیشرفته هنگامی است‌که درگیــری به (پروکسیمال) splenic flexure می‌رسد و حتی تاسکوم را فرا‌می‌گیرد.
علائم و نشانه‌ها با غذا‌خوردن بدتر می‌شود و شامل درد شکمی و نفخ اسهال مزمن همراه با خون یا موکوس و از‌دست‌دادن وزن و خستگی است. مرگ‌و‌میر ناشی‌از UC قابل‌توجه نمی‌باشد ولی مزمن‌بودن و تشدید هر‌از‌گاه دوره‌ای آن، عوارض بیماری، هزینه‌ی‌سنگین و عوارض درمان وضعیت نامناسبی در افراد درگیر ایجاد می‌کند. قطع کولون گاهی باعث درمان تمام علائم و نشانه‌ها می‌شود که مبین محدود‌بودن بیماری به ناحیه‌ی کولون است تا کل سیستم ایمنی.
بیماری کرون:
CD بیماری التهابی مزمن گوارشی است که ممکن‌است هربخشی از سیستم گوارش حتی حفره‌ی دهان را درگیر کند. برخلاف کولیت اولسراتیو گسترش قطعه‌ای تا یکنواخت در‌طول مسیر گوارشی دارد و به‌صورت transmural است یعنی التهاب کل ضخامت دیواره‌ی روده را شامل می‌شود. به‌دنبال معاینه‌ی آندوسکوپی بیماران دچارCD مخاط آزرده روده ممکن‌است دچار ادم مخاطی، افزایش ضخامت، زخم مشخص، حالت سنگفرشی و پسودوپولیپ باشد.تظاهرات بافت‌شناسیCD شامل ارتشاح مخاط‌روده با نوتروفیل، لنفوسیت و سلولهای تک‌هسته‌ای است. تجمع سلولهای ژآنت یا گرانولومای غیر‌پنیری (non caseating) تا 60٪ موارد دیده می‌شود. باتوجه به بخش درگیر روده CD به انواع زیر تقسیم می‌شود:
L1 ileitis (درگیری ایلئوم)
L2 کولیت کرونی (درگیری‌کولون)
L3 ileocolic با (درگیری ایلئوم و کولون)
L4 کرون گوارش فوقانی (بیماری مجزای فوقانی)
علائم و نشانه‌های CD متفاوت است و شامل کرامپ‌شکمی، اسهال، melena، خونروی رکتال، استفراغ، کم‌اشتهایی، خستگی و از‌دست‌دادن وزن. پیشرفت درازمدت CD غیرقابل پیش‌بینی است. در بعضی بیماران فقط جزء التهابی بیماری تظاهر می‌کند. در سایرین عوارض دیگر نیز ممکن‌است بروز کند.
درمان پزشکی IBD شامل موارد زیر است:
ـ ترکیب ضد‌اسهال و ضداسپاسم مانند دی‌فنوکسیلات و آتروپین
ـ ترکیبات ضدالتهابی (سولفاسالازین یا 5-aminosalicylate)
ـ آنتی‌بیوتیک‌ها (مترونیدازول)
ـ کورتیکواستروئید (موضعی ازطریق تنقیه و یا سیستمیک)
ـ سرکوب‌کننده‌های ایمنی (azothiaprine , 6-mercaptopurine) و درسال‌های اخیر استفاده از درمان‌های بیولوژیک(TNF).
ـ جراحی یا کولکتومی برای موارد مقاوم به درمان UC همــراه با خونـــروی شـدید، toxic megacolon و پرفوراسیون حفظ می‌شود و اغلب باعث بهبودی کامل و درمان می‌شود.
ثبت نظر