شماره ۹۷۱ (ویژه پوکی‌استخوان)
توانبخشی پوکی استخوان
دکتر مسعود ارزاقی- معاون پژوهشی مرکز تحقیقات دیابت، پژوهشگاه علوم غدد متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران
هدف از توانبخشی، بازگشت فرد به‌سطح قبلی عملکرد می‌باشد. درمان شکستگیهای استئوپوروتیک تنها ترمیم استخوان شکسته نیست بلکه یک فرآیند مداوم برای کسب مجدد قدرت عضلانی، توان حرکتی و از سرگیری فعالیت‌های روزانه می‌باشد.
علاوه براین درطی دوره‌ی بهبودی باید اقداماتی جهت پیشگیری از‌کاهش بیشتر توده‌ی‌استخوانی و اجتناب از شکستگی مجدد استخوان مدنظر قرار‌گیرد. دراین میان وضعیت‌روانی یکی‌از معتبرترین موارد پیشگویی‌کننده‌ی میزان موفقیت برنامه‌های بازتوانی می‌باشد. درواقع در‌بیماران مبتلا به استئوپوروز که به‌نحوی دچار شکستگی شده‌اند باید علاوه بر توجه به وضعیت‌جسمانی، وضعیت‌روحی و روانی نیز مدنظر قرار‌گیرد. به گفته‌ی ابوعلی‌سینا سلامتی در احساس سالم بودن است و نه تنها منکر تاثیر پذیری متقابل نفس و بدن روی یکدیگر نیست بلکه تاکید دارد هرکدام از این دو از دیگری اثر می‌پذیرد. درواقع می‌توان گفت بهداشت‌روان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که باید در بیماری‌هایی که فرد در درازمدت با آن رو‌به‌رو است، مورد‌توجه قرار‌گیرد.
به‌علت عواقب و در‌بستر بودن درازمدت مسأله‌ای که مورد‌توجه است توانبخشی می‌باشد. در‌ابتدا باید شرح‌حالی از حمایت‌های اجتماعی در‌دسترس، شرایط بالینی فعلی و وضعیت‌روانی از بیمار گرفته شود. بیمارانی که همزمان به بیماری‌های دیگر مبتلا هستند و توان عملکردی ضعیف 
یا مشکلات ذهنی دارند، باید در‌یک مرکز توانبخشی، بستری و تحت برنامه‌های بازتوانی قرارگیرند. متخصص طب‌فیزیکی، فیزیوتراپیست و کاردرمانگر، روشهای مختلفی را برای کمک به‌بیمار استئوپوروتیک جهت شروع مجدد فعالیت‌های روزانه بعد‌از یک شکستگی به‌کار می‌برند. فیزیوتراپیست درد و ناراحتی بیمار را با استفاده از روش‌هایی مانند ماساژ و حرکت‌دادن مفصل و استفاده از یخ و کمپرس گرما برطرف می‌سازد. این روش‌ها در برطرف کردن اسپاسم عضلانی و درد ناشی‌از شکستگی مهره‌ای نیز مؤثر هستند. یک برنامه‌ی ورزشی منظم ممکن‌است با‌تقویت عضلات‌پشت در کاهش‌درد و بهبود عملکرد افراد سودمند باشد. کاردرمانگر به فرد کمک می‌کند طرز صحیح حرکت را در فعالیت‌های روزانه یاد بگیرد. پذیرش روانی این بیماری و سازگار‌شدن با درد ناشی‌از شکستگی و توانبخشی نیز ممکن است برای بیمار سخت باشد. در این صورت، بیمار باید در مورد ماهیت بیماری استئوپوروز، تغییرات سبک‌زندگی و فعالیت‌هایی که می‌تواند به‌حفظ سلامت‌استخوان کمک‌کند، آموزش ببیند. درواقع دراین گروه باید آموزش‌های لازم جهت جلوگیری از پیشرفت بیماری استئوپوروز و همینطور پیشگیری‌از شکستگیهای مجدد مدنظر قرار‌گیرد. آموزش‌های لازم حرکتی، فعالیت‌فیزیکی و تغذیه برای این افراد باید داده شود. حمایت‌های فیزیکی و عاطفی از جانب خانواده، دوستان، مشاوران و سایر بیمارانی که در‌شرایط مشابه به سر می‌برند، ممکن‌است در سازگار‌شدن بیمار بامشکلات ناشی‌از یک بیماری مزمن، کمک‌کننده باشد.
توانبخشی در شکستگی 
شکستگی مچ دست از شایعترین شکستگیهای استئوپوروتیک است که معمولاً به‌دنبال افتادن رخ می‌دهد. بعد از بازکردن گچ، باید حمایت‌از استخوان‌شکسته درهنگام انجام فعالیت مورد‌توجه قرار‌گیرد. حرکات آرام و درست انگشتان باید بعد‌از بازکردن گچ انجام شود و اما شکستگی لگن که یکی‌از مهم‌ترین موارد می‌باشد و با مرگ‌و‌میر و ناتوانی بالایی همراه‌است و همینطور طول‌مدت نقاهت این شکستگی نسبت به‌موارد دیگر بسیار بیشتر است. قابل ذکر‌است معمولاً شکستگی لگن، به ترمیم جراحی و جانشین مفصل نیز نیاز پیدا می‌کند. بعد‌از جراحی سعی براین است که حرکت مفصل به‌حالت اولیه‌ی خود بازگردد و درمرحله‌ی بعد باید از ایجاد شکستگی مجدد جلوگیری شود. به‌تدریج با‌کاهش‌درد و افزایش توان‌حرکت، فیزیوتراپی و برنامه‌های ورزشی ممکن‌است طرز راه‌رفتن، قدرت‌پاها، انعطاف‌پذیری و حفظ‌تعادل بیمار را بهبود‌بخشد. دراین میان حضور یک بهیار یا پرستار می‌تواند به‌شدت کمک‌کننده باشد. ورزش‌های تقویت‌کننده‌ی لگن نیز باید مدنظر باشد و در‌انتها در‌مورد شکستگیهای مهره‌ای معمولاً بدون علامت است. که دراین دسته باید استراحت‌نسبی، استفاده از بی‌حس‌کننده‌ها، پیشگیری‌از یبوست به‌ویژه دربیمارانی که از داروهای مخدر استفاده می‌کنند، وضعیت‌دهی صحیح به‌بیمار، آموزش اصول صحیح فعالیت و اجتناب از کشیده‌شدن بیش‌ازحد عضلات‌پشت درطی فعالیت‌های روزمره و حین ورزش، انجام فیزیوتراپی و کاردرمانی، اجتناب از ورزش‌های استقامتی و کششی درطی 2ماه نخست پس‌از شکستگی و ... مدنظر قرار‌گیرد.
ثبت نظر