اساس تغذیه در افراد دیابتی تفاوت چندانی با دیگران ندارد. افراد مبتلا به دیابت چه نوع۱و چه نوع۲ باید محور تغذیه‌ی خود را بر‌مبنای اعتدال و نوع غذا بگذارند و از خوردن قندهای ساده پرهیز‌کنند.
مواد نشاسته‌ای و قندهای موجود در شیر، میوه‌ها و برخی سبزی‌ها باید بخش مهمی از کالری را تأمین‌کنند که میزان آن می‌تواند از ۴۰تا۶۰ درصد متفاوت باشد.
چهارگروه اصلی غذایی (نان‌و‌غلات، میوه و سبزی، شیر و لبنیات و گوشت و تخم‌مرغ) باید در برنامه‌ی غذایی همه‌ی افراد ازجمله دیابتی‌ها وجود داشته باشد و حذف هیچ‌یک از این چهارگروه غذایی به صلاح نیست.
استفاده از قندهای ساده مثل قندوشکر و شیرینی‌هایی که با قندوشکر تهیه شده‌اند به مصلحت بیماران دیابتی نیست. گاهی ۱تا۲قاشق مرباخوری عسل را می‌توان در برنامه‌ی روزانه گنجاند. در‌بین هریک از گروه‌های چهارگانه، مواد‌غذایی شاخصی هستند که ارزش غذایی بیشتری دارند. مثلاً درگروه نان‌و‌غلات، جو از همه بهتر است ولی نان‌گندم به‌ویژه آنهایی که سبوس بیشتری دارند نیز بسیار مناسب و مفیدند. در گروه لبنیات، شیر ارزش غذایی بالایی دارد ولی ماست نیز جانشین بسیار خوبی است به‌ویژه اینکه بخش مهمی از قند‌شیر نیز به اسید‌لاکتیک تبدیل می‌شود و بنابراین قند ساده‌ی کمتری به بدن می‌رسد.
درگروه میوه‌ها: سیب، هندوانه و میوه‌هایی که رنگ صورتی قرمز و بنفش دارند برای همه‌ی افراد ازجمله دیابتی‌ها بسیار مفیدند و علاوه‌بر ویتامین‌ها ترکیبات مفید دیگری را به بدن می‌رسانند.
در گروه سبزی‌ها: گوجه فرنگی، اسفناج، انواع کلم به‌ویژه کلم‌های قرمز، کلم‌بروکسل و بروکلی، کاهو و سیر بسیار مفید هستند و باید در برنامه‌ی غذایی گنجانده شوند.
از میان گوشت‌ها: ماهی برانواع دیگر برتری دارد و علاوه‌بر آنکه پروتئین لازم را به بدن می‌رساند درتأمین اسیدهای چرب مفیدی که اصطلاحاً اسید‌چرب (امگا۳) نامیده می‌شوند نیز نقش مهمی دارد. علاوه‌بر چهارگروه اصلی فوق: ازآنجاکه روغن‌ها خواه‌ناخواه در برنامه‌ی غذایی ما وجود دارند و بخشی‌از آن نیز به‌واقع برای بدن لازم می‌باشد، بهتر‌است سعی‌کنیم مفیدترین آنها را انتخاب‌کنیم. امروزه ثابت شده‌است که گردو به‌سبب داشتن چربی‌هایی که در بدن به اسیدهای چرب امگا۳ با زنجیره‌ی طولانی‌تر تبدیل می‌شوند، نقش مهمی در تأمین اسیدهای‌چرب لازم برای بدن را دارند. البته بدن به چربی‌های مایع دیگر مثل روغن‌زیتون یا روغن‌های گیاهی مایع دیگر مثل ذرت،پنبه‌دانه، آفتابگردان و سویا نیز نیاز دارد.
| سیب زمینی | ۱۰۰ | برنج | ۶۵-۴۰ |
| نان باگت | ۱۲۰ | نان سنگک | ۴۷ |
| بیسکویت | ۸۰ | کشمش سبز | ۵۷ |
| طالبی | ۹۰ | توت خشک | ۴۷ |
| نان لواش | ۸۰-۷۰ | کشمش قرمز | ۴۹ |
| موز | ۷۶ | نخود | ۳۲ |
| خرمای مضافتی | ۸۴ | ماکارونی | ۶۴ |
| خرمای زرد زاهدی | ۵۰ | عدس | ۴۱ |
| لبو | ۹۰ | هلو | ۴۰ |
| ذرت | ۸۰ | گلابی | ۵۱ |
| انگور | ۶۲ | گیلاس | ۳۲ |
| پرتقال | ۷۰ | شیر | ۳۹ |
| بستنی | ۸۷ |
روغن سویا هم حاوی اسیدهای چرب امگا۳ و هم دارای اسیدهای چرب امگا۶ است. از‌بین نوشیدنی‌ها چای به‌مراتب مفیدتر از نوشابه‌های گازدار است. چای حاوی ترکیباتی است که در پیشگیری از بیماری‌های قلب‌وعروق و سرطان‌ها نقش مهمی دارند.
مواد‌غذایی از‌نظر مقدار قند و سرعت جذب قند نیز در تغذیه‌ی افراد دیابتی مورد‌توجه می‌باشند و سعی شود موادی در برنامه‌ی غذایی قرار‌گیرند که قند و جذب کمتری دارند.
در اینجا به چند ماده‌ی غذایی مهم از‌نظر سرعت جذب قند اشاره می‌شود؛ توجه کنید که اعداد بیشتر از ۷۰ معمولاً مناسب رژیم دیابتی نیستند و باید حتی‌الامکان از مصرف آنها اجتناب‌کرد.
ضمناً باید توجه شود غذاهایی که عدد پائینی هم دارند اگر بیش‌از‌حد مصرف شوند، قند‌خون را بالا می‌برند.
محاسبه‌ی رژیم در دیابت:
۵۰درصد کربوهیدرات،۳۰درصد چربی و ۲۰درصد پروتئین کالری برحسب قد و وزن محاسبه می‌شود.
۳۰ سانتیمتر قد مساوی یک FEET می‌باشد و هر‌پوند وزن ۴۵۳گرم می‌باشد و هر اینچ مساوی ۲/۵سانتیمتر است.
رژیم در مردها با وزن ایده‌آل، ۳۴کالری برحسب هرکیلوگرم وزن می‌باشد.
رژیم در خانمها با وزن ایده‌آل، ۳۲کالری برحسب هر کیلوگرم وزن می‌باشد.
مثال در مرد:
محاسبه‌ی کالری مورد نیاز: کالری پایه ۱۰۶۰= کالری ۱۰×۱۰۶ پوند(وزن)
مونوساکارید بهتر است از میوه‌ها که مینرال هم دارند تأمین شود. اگر این فرد چاق یا لاغر باشد ۳۰۰تا۵۰۰ کالری کمتر یا بیشتر می‌دهیم.
به‌طور‌کلی در رژیم‌غذایی باید نکات زیر را رعایت کرد:
۱ـ وزن بیمار را طبیعی و یا نزدیک به طبیعی نگهداشت.
۲ـ مانع تغییرات شدید قند‌خون شد، یعنی به‌طور‌کلی تا حد امکان از هیپرگلسمی شدید بعد‌از غذا جلوگیری شود و در بیمار تحت‌درمان با انسولین مانع از پیداشدن هیپوگلیسمی گردد.
| وزن در مردها | قد ۱۵۰ سانتی متر (5فیت) وزن ۱۰۶ پوند |
| هر اینچ اضافه قد(۲/۵ سانتیمتر) میبایستی ۵ پوند اضافه وزن داشته باشد. | |
| وزن در خانمها | قد ۱۵۰ سانتیمتر(۵فیت)= وزن ۱۰۰ پوند |
| هر اینچ اضافه قد (۲/۵ سانتیمتر)= باید ۵ پوند اضافه وزن داشته باشد. |
۳ـ از بالا‌رفتن چربی‌های خون بخصوص کلسترول و تری‌گلیسریدها جلوگیری گردد. ارتباط مستقیمی بین شیوع چاقی و شیوع دیابت در بررسی‌های مختلف اپیدمیولوژیک نشان‌داده شده‌است. در بیماران چاق دیابتی، با کاهش و یا بهبود چاقی بیماری نیز بهبود می‌یابد و یا تا حدود قابل‌توجهی تخفیف پیدا‌می‌کند.
مقدار غذا: مقدار غذا (کالری کلی) در بیمار دیابتی بالغ با وزن‌طبیعی بر مبنای احتیاجات متابولیک پایه حساب می‌شود که ۲۲کیلوکالری برای هر‌کیلورم وزن مطلوب در روز می‌باشد که برحسب نوع شغل و فعالیت بدنی بیمار از ۱۵تا۱۰۰درصد به این مقدار اضافه می‌شود.
در بیماران چاق مقدار کالری کلی برحسب شدت چاقی و فعالیت بیمار، سرعت نزول وزن مورد‌نظر از این مقدار ممکن‌است خیلی کمتر باشد.
معمولاً بیشتر افراد چاق با فعالیت متوسط، با ۲۰کالری برای هر‌کیلو وزن مطلوب لاغر می‌شوند.
در اطفال کمتر‌از ۱۲سال راه ساده‌ی محاسبه‌ی کالری مورد نیاز به‌صورت زیر‌است:
۱۰۰۰کالری+ سن بیمار به‌سال × صد= مقدار کل کالری مورد‌احتیاج.
دفعات غذا:
در بیمار دیابتی تحت‌درمان با انسولین، مقدار غذای مصرفی در هروعده غذا باید کمتر‌از غذای مصرفی افراد سالم باشد و این کمبود با زیاد کردن دفعات غذا باید جبران شود. به‌این‌ترتیب اضافه بر صبحانه و نهار و شام، چاشت کوکی بین صبحانه و نهار و نهار و شام (عصرانه) و آخر شب ضرورت پیدا می‌کند. تقسیم غذا به سه وعده‌ی اصلی که به‌ترتیب ۲۰تا۳۰، ۲۶درصد و سه چاشت فرعی که هرکدام ۸درصد کل غذای روزانه باشد، راهنمای ساده‌ای برای این تقسیم است.
در‌مورد این بیماران باید تا‌حدامکان ساعات و مقادیر مصرفی هروعده غذا، یکنواخت نگهداری شود و برای ساعات و ورزش و فعالیت بدنی خارج از برنامه‌ی معمول روزانه غذای اضافی تجویز گردد. برای بیمارانی‌که احتیاج به انسولین ندارند اصول تقسیم دفعات غذا مفید است. ولی به‌طور‌کلی و بخصوص در دیابت‌های خفیف‌تر، از اهمیت کمتری برخوردار می‌باشد.
ترکیب غذا:
تحقیقات اخیر نشان‌می‌دهد که در‌میان اقوام و اجتماعاتی که مصرف چربی‌های اشباع‌شده کمتر است، شیوع آترواسکلروز نیز کمتر می‌باشد. همچنین به‌نظر می‌رسد که مصرف مواد‌گیاهی در کنترل هیپرگلیسمی و چاقی مؤثر است و احتمالاً احتیاج به انسولین را نیز کم می‌کند. نگرانی زیادی که درگذشته نسبت به مصرف بیشتر مواد نشاسته‌ای در بیماران دیابتی وجود داشت، در بررسی‌های بالینی و اپیدمیولوژیک تأیید نشده‌است. در‌نتیجه در سال‌های اخیر تغییرات اساسی در ترکیب غذایی که برای دیابتی‌ها توصیه‌می‌شود، به‌وجود آمده‌است. غذایی که امروزه برای دیابتی‌ها تجویز می‌شود از غذای مصرفی افراد سالم، چربی کمتر و نشاسته‌ی بیشتری دارد. در ترکیب چربی باید از چربی‌های اشباع نشده (چربی‌های‌گیاهی) بیشتر استفاده شود و دو‌سوم یا بیشتر چربی مصرفی، از چربی‌های گیاهی باشد.
کربوهیدرات‌ها تقریباً به‌طور‌کلی محدود به پولی ساکاریدها می‌باشند و مقدار قندهای ساده (مونوساکاریدها و دی‌ساکاریدها) به‌علت جذب سریعتر و هیپرگلیسمی ناشی‌‌از آن، به حداقل ممکن باید کاهش‌یابد و از ۵درصد کل کربوهیدرات‌ها نباید تجاوز‌کند.
حداقل مقدار پروتئین مورد احتیاج شخص بالغ، ۰/۹گرم برای هرکیلوگرم وزن است که در برنامه‌ی غذایی در‌نظر گرفته می‌شود. در‌مورد اطفال دیابتی این مقدار برحسب رشد تا ۲/۵گرم برای هرکیلوگرم اضافه‌می‌شود و بقیه‌ی کالری‌ها به نسبت ۳به۱ بین موادکربوهیدراتی و چرب تقسیم می‌گردد.
به‌این‌ترتیب ۶۰تا۷۰درصد کالری این‌رژیم از مواد کربوهیدراتی، ۲۰تا۲۵درصد از مواد‌چربی و ۱۰تا۲۰ درصد از مواد پروتئینی می‌باشد. لازم است که مقدار کافی مواد گیاهی در رژیم منظور شود (روزانه حدود ۲۰گرم فیبر گیاهی یا بیشتر). به‌طور‌کلی عمل توصیه‌های اساسی و لازم غذایی به بیمار دیابتی عباتند‌از:
۱ـ کم‌کردن غذا در بیمار چاق مثلاً به دو سوم یا نصف غذای مصرفی قبل
۲ـ تقسیم وعده‌های غذا
۳ـ کم‌کردن چربی‌های حیوانی (روغن، کره، گوشت‌چرب، زرده‌ی تخم‌مرغ)
۴ـ کم‌کردن و حذف قندهای ساده (موادشیرین) و اغلب حذف تنقلاتی که بدون توجه در‌بین غذاها مصرف می‌شود.
در اغلب موارد تغییر بیشتری لازم نیست و باید توجه‌کرد که در بیماران لاغر دیابتیک، رژیم کالری با کربوهیدرات کم توصیه نمی‌شود بلکه باید رژیمی به بیمار داد که وزن او را به حدود طبیعی برساند.
ثبت نظر