معافیت از اهدای خون(۲) (بخش پایانی)

1ـ مصرف داروها:
دیلانتین ـ دیژیتال ـ  داروهای شیمی‌درمانی دردرمان‌سرطان ـ هورمون‌های هیپوفیز مانند هورمون‌رشد با منشاء‌انسانی ـ  مصرف انسولین دردیابت ـ  آدیسون   
2ـ ابتلا به‌بیماریها:
دربیماریهای‌تنفسی ازجمله آمفیزم، برونشیت‌مزمن پیشرفته، آسم‌ریوی شدید ـ دربیماریهای‌قلبی ازجمله آنژین‌صدری ، کورپولمونال، سابقه‌ی جراحی بای‌پس‌کرونری، بیماری دریچه‌ی‌قلب(AS)ـ دربیماریهای هماتولوژیک ازجمله هموگلوبینوپاتی، آنمی‌آپلاستیک، بیماری‌های هموراژیک‌ارثی، پلی‌سیتمی‌ورا ـ دربیماری‌های‌ گوارشی ازجمله IBD، اختلالات دژنراتیو کبدی ـ بیماریهای کلیه مانند گلومرولونفریت مزمن و سایر اختلالات مزمن‌کلیه ، نفروکتومی یک طرفه (به‌غیراز مواردی‌که ناشی‌از تروما بـوده‌است)ـ  بیماریهای عصبی و روانی از جمله CVA، سوابق مکررTIA، عقب‌ماندگی‌ذهنی، حملات عود‌کننده‌ی سنکوپ، بیماریهای ‌مغزی پیشرونده ، صرع و تشنج حتی اگر با دارو کنترل گردیده‌است (داوطلبی که سابقه‌ی تشنج داشته ولی 3سال از قطع دارو گذشته و هیچ حمله و علامتی ازتشنج در 3سال گذشته نداشته‌است منعی برای اهدای‌خون نخواهد داشت) ـ بیماریهای متابولیک ازجمله دیابت وابسته به انسولین، هیپوتیروئیدی اتوایمون، هیپرتیروئیدی‌ـ بیماریهای بدخیم (به‌غیراز سرطانهای پوستی، SCC ،BCC، سرطان‌پاپیلری تهاجم نیافته تیروئید و سرطانInSitue گردن‌رحم که تا درمان و بهبود کامل معافیت موقت دارند) ـ جراحی‌های سرطان و قلب باز، دریافت‌کنندگان پیوند آلوژنیک قرنیه، دورامتر و مغزاستخوان ـ بیماریهای ایمنی از جمله بیماریهای کلاژن و عروقی با یا بدون درمان‌ـ بیماریهای‌عفونی ازجمله کالاآزار، ناقلان ویروسهای هپاتیت و HIV وHTLV1 (و سایر عوامل منتقله ازطریق‌خون) و نیز ابتلا به‌هپاتیت نامشخص پس‌از سن11سالگی و همچنین ابتلا به هپاتیت پس‌از انتقال‌خون، بابزیوس، شاگاس، تب‌کیو، کروتسفلدجاکوب، لپروز، ابتلا و یا سابقه‌ی ابتلا به‌مالاریا، سابقه‌ی ابتلا به‌سیروزکبدی.
3ـ رفتارها و شرایط خاص:
سوء‌مصرف مواد ازجمله الکلیسم‌مزمن، مصرف هروئین و کراک (به‌هرروش)، سوءاستفاده از مواد و داروهای تزریقی (حتی یک‌بار)ـ دریافت پول و یا مواد‌مخدر به‌ازای تماس‌جنسی(روابط‌جنسی بااهداف اقتصادی)ـ همسر ناقل هپاتیت‌های ویروسی ـ افرادی‌که باتشخیص مراجع ذی‌صلاح به‌عنوان جانباز شیمیایی شناخته شده‌اندـ آقایان هموسکسوالـ افرادی که ازسال 1359تاکنون به‌مدت 5سال و یا بیشتر دراروپا بوده و نیز افرادی که از سال1359 تا 1375به‌مدت 3ماه و یا بیشتر درانگلستان بوده‌اند.
مهمتریـن علـــل معافیتهای موقت از اهدای‌خون:
1ـ مصرف داروها:
درصورتیکه داوطلب اهدای‌خون از نام داروی مصرفی اطلاع نداشته باشد تا مشخص‌شدن مشخصات داروی مصرفی از اهدای‌خون موقتاً معاف می‌گردد. درسازمان انتقال‌خون جداولی از داروها و مدت‌زمان معافیت ناشی‌از مصرف آنها تدوین گردیده که به‌‌روز شده و ملاک ارزیابی پزشکان آن سازمان در این خصوص خواهند بود. معافیت با مصرف برخی از داروهای شایع به شرح زیر است :
ـ مصرف استامینوفن، ویتامین‌ها و قرص‌های لاغری معافیت‌از اهدای‌خون ندارند. بامصرف داروهای ضدفشارخون و نیز داروهای هیپوگلیسمیک خوراکی درصورتی‌که داوطلب مربوط دچار عوارض بیماری نبوده، مبتلا به‌بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی نباشد، محدوده‌ی فشارخون و یا قندخون دراندازه‌ی نرمال بوده و بیماری کنترل شده باشد ، معمولا معافیت از اهدای‌خون اعمال نمی‌شود ولی تصمیــم‌نــهایــــی درایــن خصوص باپزشکان سازمان انتقال‌خون می‌باشد .
ـ دسته داروهای آسپیرین: مصرف اغلب داروهای آسپیرینی به‌دلیل ایجاد اختلال درعملکرد پلاکتها معافیت 48ساعته از زمان آخرین‌مصرف تا اهدای پلاکت دارند . این افراد می‌توانند خون کامل اهدا نمایند به‌شرط آنکه از خون کامل اهدایی آنان پلاکت تهیه و مصرف نشود. موارد استثناء دراین گروه شامل پلاویکس و تیکلوپیدین  (معافیت 14روزه)، ایبو بروفن و پیروکسیکام (معافیت3روزه)، تریامینیک ( معافیت 7روزه ) است.
ـ مصرف موضعی سالیسیلاتها منع اهدای‌خون ندارند .
ـ مصرف خوراکی آنتی‌بیوتیکها موجب 48ساعت معافیت پس‌از آخرین مصرف می‌گردد (درصورتی‌که تب نداشته باشد).  مصرف تزریقی آنتی‌بیوتیک‌ها موجب معافیت از اهدای‌خون به‌مـدت یک‌ماه از آخــریـــن مصرف می‌گردد.
ـ مصرف رتینA  و کورتیزون معافیت7 روزه از اهدای‌خون دارند. مصرف آکوتان و فیناستراید موجب معافیت یک‌ماهه می‌شوند. کلومیفن معافیت 3ماهه از انتقال‌خون دارد. مصرف داروهای ضدانعقاد تا زمان طبیعی‌شدن کلیه‌ی آزمایش‌های انعقادی منع اهدای‌خون دارند. مصرف دیورتیکها و آرام‌بخش‌ها براساس ارزیابی و نظر پزشک  الزاماً منع اهدای‌خون ندارند .
2ـ رفتارها و شرایط خاص:
ـ در زمان بارداری و تا 6ماه پس‌از زایمان معافیت موقت از اهدای‌خون اعمال می‌شود. داوطلبی که سابقه‌ی سقط‌جنین دارد تا یک‌سال از انجام سقط از اهدای‌خون معاف می‌گردد. بانوان تا پایان دوران شیردهی از اهدای‌خون معاف خواهند بود. افرادی که دارای شغل و یا فعالیتهایی هستند که نیاز به هوشیاری کامل دارد مانند (خلبانان، آتش‌نشانان، غواصان، رانندگان وسایل‌نقلیه‌ی‌سنگین، ورزشکاران‌حرفه‌ای، رانندگان‌قطار، کوهنوردان و کار در ارتفاعات) باید فاصله‌ی زمانی 24تا48ساعت از اهدای‌خون تا برگشت به‌شغل یافعالیت مربوطه را رعایت نمایند. انجام آنژیوگرافی درصورتی‌که نتایج آن سالم باشد موجب معافیت یک‌ساله از اهدای‌خون می‌شود. برای سفر به‌مناطق آندمیک مالاریا معافیت یک‌ساله اعمال خواهد شد و درصورتی‌که داروی پروفیلاکسی مالاریا مصرف شده باشد و یا مدت اقامت بیشتر از 3‌ماه بوده باشد و یا افراد از مهاجران، پناهندگان و یا ساکنان مناطق آندمیک مالاریا بوده باشند معافیت سه ساله است. مصرف فرآورده‌های‌خونی  و دریافت فاکتورهای انعقادی  موجب معافیت یک‌ساله‌ی داوطلبان از اهدای‌خون می‌گردد. داوطلبی که همسر وی هموفیل است اززمان دریافت فاکتور انعقادی توسط همسر،  تا یک‌سال معاف از اهدای‌خون است. رفتارهای پرخطر و غیربهداشتی که طی آن خون و یا مخاط داوطلب به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم باخون و ترشحات افراد دیگر درتماس قرارمی‌گیرد ازجمله تماس جلدی و یا مخاطی با وسایل تیز، برنده و سوزن و همچنین پاشیده‌شدن خون و ترشحات‌خونی به‌چشم، معافیت یک‌ساله اززمان انجام رفتار تا اهدای‌خون دارند از نمونه‌ی این رفتارها می‌توان به تاتوکردن، حجامت، خالکوبی،  سوراخ کردن بدن مانند(گوش و بینی و لب و ... به‌منظور استفاده‌از زیورآلات) ، طب‌سوزنی اشاره نمود. تزریق ماده‌ی حاجب جهت عکسبرداری موجب معافیت 24‌ساعته از اهدای‌خون است. درصورت بیوپسی، براساس نتایج بررسی‌های پاتولوژیک تصمیم‌گیری خواهد شد. افرادی که با فرد ناقل هپاتیتB (و یا مشکوک به هپاتیت)  هم‌خانه بوده و یا تماس داشته‌اند به‌مدت یک‌سال از جداشدن و یا آخرین تماس از اهدای‌خون معاف می‌گردند. افرادی که سوابق مشکوکی از ابتلا به‌هپاتیت و یا زردی و یا بیماریهای نامشخص داشته‌اند تا انجام بررسی‌های تکمیلی معاف خواهند بود. تماس با فرد مبتلا به هپاتیت A  موجب معافیت یک‌ماهه از آخرین تماس می‌گردد . اهدای مغزاستخوان و نیز  اهدای‌خون کامل موجب معافیت 8 هفته‌ای از اهدای مجدد خون و سایر اجزای خونی شده و اهدای اختصاصی پلاسما و یا پلاکت به‌روش آفرزیس معافیت 48ساعته از اهدای خون کامل دارند . هرگونه تماس‌جنسی خارج از چهارچوب خانواده اعم از دهانی، واژینال و یا مقعدی با و یا بدون استفاده‌از وسایل حفاظتی مانند کاندوم، موجب معافیت یک‌‌ساله از اهدای‌خون می‌گردد. تماس‌جنسی در چهارچوب خانواده به‌شرطی‌که همسر، شرکای‌جنسی دیگری نداشته باشد و نیز  مبتلا به هپاتیت و یا ایدز نبوده و یا برای این بیماریها پرخطر محسوب نشود (مثلا معتاد تزریقی نباشد) و همچنین مصرف فاکتورهای انعقادی نداشته باشد منعی برای اهدای‌خون ندارد. شرکای‌جنسی افراد مبتلا و یا درمعرض خطر ابتلا به‌بیماریهای منتقله ازطریق خون (مانند هپاتیتB) ، معافیت یک‌ساله دارند. پرداخت پول و یا موادمخدر به‌ازای تماس‌جنسی معافیت یک‌ساله از اهدای‌خون دارد. تماس‌جنسی خانم با مرد هموسکسوال منع اهدای‌خون به‌مدت یک‌سال از آخرین  تماس‌جنسی دارد. مصرف استنشاقی موادمخدر مانند کوکائین (حتی یک‌بار) موجب معافیت یک‌ساله از اهدای‌خون می‌گردد. اغلب واکسن‌ها منع اهدای‌خون ندارد به‌جز واکسنهای ضدحساسیت که برای 72ساعت، واکسن‌های اوریون و تب‌زرد و سرخک و فلج‌اطفال و نوع خوراکی حصبه برای 2هفته، واکسن‌های سرخجه و واریسلا زوستر(آبله‌مرغان) و تست‌پوستیTB (اگر برای بررسی روتین و یا استخدام و مدرسه بوده) برای 4هفته، واکسن‌های بدون پروانه‌ی وزارت‌بهداشت و واکسن ضدهاری (در ایمن‌سازی پس‌از تماس) و ایمونوگلوبولین هپاتیتB برای 4هفته معافیت از اهدای‌خون اعمال می‌گردد . وضعیت تادیبی و بازداشت به‌مدت 72ساعت مداوم و یا بیشتر موجب معافیت یک‌ساله از اهدای‌خون می‌شود.
3ـ بیماریها:
در سازمان‌ انتقال‌خون جداولی از بیماری‌ها و مدت‌زمان معافیت ناشی‌از ابتلا به آنها تدوین گردیده که به‌روز شده و ملاک ارزیابی پزشکان آن سازمان در این‌خصوص  خواهد بود. در اغلب بیماریها تا زمان بهبودی کامل و یا به‌دست‌آمدن شرایط مربوط، معافیت از اهدای‌خون درنظر گرفته می‌شود از جمله ابتلا به‌مننژیت، تالاسمی مینور، انمی فقرآهن، سنگهای کلیه، عفونتهای ادراری، فیشر و فیستول، سینوس‌پایلوئیدال، گاستروآنتریت،اولسرپپتیک باخونروی، اختلالات‌آزمایشگاهی عملکرد کبد، آلرژی‌های‌فصلی، حساسیت‌های شغلی، تب‌خال با زخم فعال ، اغلب بیماریهای مرتبط با پوست و مو و ...
معافیت با ابتــلا به‌بـرخی ‌از بیماری‌های شایع:
ابتلا به‌بروسلوز، سل، استئو‌میلیت معافیت دو‌ساله پس‌از بهبودی کامل دارند. ابتلا به‌تیفوئید و منونوکلئوز عفونی  معافیت6 ماهه و ابتلا به‌هپاتیتA (با ‌ارائه‌ی شواهد آزمایشگاهی مربوطه) معافیت یک‌ماه دارند. درابتلا به تب‌روماتیسمی بدون عارضه دوسال معافیت پس‌از بهبودی در نظرگرفته شده‌است. ابتلا به‌سرماخوردگی معافیت یک هفته‌ای و ابتلا به‌آنفلوانزا معافیت دو هفته‌ای دارند. ضربه به‌سر با شکستگی و یا ضرورت جراحی جمجمه موجب معافیت 6‌ماهه از اهدای‌خون می‌شود. سوابق اعمال‌جراحی کوچک مانند (آپاندکتومی، جراحی هموروئید و  فتق و لوزه و واریس، جااندازی شکستگی‌های کوچک و...) معافیت از 6تا8هفته و اعمال جراحی بزرگ مانند (لاپاراتومی، کرانیوتومی، هیسترکتومی، نفروکتومی ناشی‌از تروما یا اهدا و...) معافیت 6ماهه از اهدای‌خون دارند. واکنش‌های افزایش حساسیت به‌ویژه با تزریق پنی‌سیلین موجب معافیت یک‌ساله می‌گردند. ابتلا به گونوره و سیفیلیس یک‌سال از بهبودی معافیت از اهدای‌خون دارند ولی ابتلا به‌کلامیدیا ویا زگیل تناسلی مانع اهدای‌خون نمی‌شود. دریافت‌کنندگان پیوند غیراتولوگ  (غیراز موارد یاد شده درمعافیتهای دائم) معافیت یک‌ساله دارند. اقدامات دندانپزشکی بدون نفوذ به ‌بافت‌نرم مانند (پرکردن دندان و جرم‌گیری و...)72ساعت و درصورت نفوذ به ‌بافت ‌نرم مانند (کشیدن‌دندان و عصب‌کشی و...) به‌مدت 3تا 7روز موجب معافیت از اهدای‌خون می‌گردند.
پزشکان مراکز درمانی با اطلاع و اقدام مسوولانه در به‌کارگیری دستورالعمل‌های  نحوه‌ی درخواست فرآورده‌های‌خونی، درمصرف بهینه و بهره‌وری مطلوب از ذخایرخونی نیز نقش بسیار موثری داشته که این مهم ، اهمیت حیاتی  درمدیریت ذخایرخونی هرمنطقه خواهد داشت.