«اهدای‌خون، اهدای‌زندگی» سالها شعار سازمان انتقال‌خون برای جلب‌توجه و ترغیب عمومی به‌ضرورت مشارکت درامر حیاتی اهدای‌خون به‌عنوان تنها راه تامین فرآورده‌های خونی بوده‌است. باگسترش فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی‌های مربوط که موجب تهیه‌ی خون مورد نیاز از صرفاً داوطلبان اهدای‌خون درکشور شد، شعــار«اهدای‌خــون‌‌سالم، اهـدای‌زندگی»بیش‌از‌پیش برسلامت داوطلبان اهدای‌خون و محصولات‌خونی تاکید دارد. تهیه‌ی کافی فرآورده‌های سالم خونی از وظایف عمده‌ی سازمان انتقال‌خون است. اگرچه داوطلبان اهدای‌خون، هم درکفایت و هم درسلامت محصولات خونی تأثیر انکارناپذیری دارند ولی زمانی که به‌درستی هدایت گردند می‌توانند این نقش مهم را به‌خوبی ایفا نمایند.
اطلاع‌رسانی عمومی مبنی‌برآنکه خون جانشینی نداشته و انسانهای سالم و نیکوکار تنها منبع تهیه‌ی خون هستند، تشریح علل پزشکی که درآنها مصرف فرآورده‌های خونی لازم‌است، توضیح علل و موقعیتهایی که موجب نیاز روزافزون به فرآورده‌های‌خونی گردیده‌اند، توصیف مراحل مختلف تهیه‌ی فرآورده‌های‌خونی که باصرف زمانی که هرلحظه‌ی آن برای بیماران نیازمند ممکن‌است حیاتی باشد و شرح شرایط ویژه‌ی نگهداری محدود انواع فرآورده‌های‌خونی، موجب آگاهی و ترغیـب همگانی به اهدای مستمر خون و تأمین کافی فرآورده‌های‌خونی خواهد شد. اهداکنندگان خون درصورت آگاهی از شرایط اهدای‌خون، اطلاع و پرهیز از رفتارها و اقداماتی که ممکن‌است سلامت آنها و درنتیجه خون اهدایی آنان را به خطر اندازد و همچنین ضرورت رعایت صداقت درمراحل مختلف اهدای‌خون، می‌توانند سهم بسزایی در تأمین سلامت فرآورده‌های‌خونی داشته و درغیراین‌صورت تهدیدی درسیستم تهیه و توزیع فرآورده‌های سالم خونی تلقی گردند.
درسازمان انتقال‌خون برای افزایش سلامت فرآورده‌های‌خونی اقدامات مختلفی طراحی شده که بادقت و تحت‌نظارت مستمر اجرا می‌شوند. از مهمترین این اقدامات ارائه‌ی آموزشها و اطلاع‌رسانی‌های مرتبط به اقشار مختلف جامعه، غربالگری پزشکی داوطلبان پیش‌از اهدای‌خون، اجرای فرآیند خودحذفی محرمانه‌ی اهداکنندگان، غربالگری آزمایشگاهی خون‌های اهدایی، دریافت و بررسی گزارش‌های اهداکنندگان پس‌از اهدای‌خون (CALL BACK)، ارائه‌ی مشاوره‌های پزشکی پس‌از اهدای‌خون به اهداکنندگان و همچنین فصدخون (خونگیری درسیستمی جداگانه از بیماران و افرادی که واجد شرایط اهدای‌خون نیستند) می‌باشند . مصاحبه و معاینه‌ی پزشکی پیش‌از اهدای‌خون از ارکان مهم حفظ و ارتقای سلامت محصولات‌خونی است که بامشارکت صادقانه و صبورانه‌ی داوطلبان صورت می‌گیرد. دراین مرحله پزشکان سازمان انتقال‌خون ضمن معاینه‌ی‌عمومی، با انجام مصاحبه‌ای محرمانه به‌مرور و ارزیابی سوابق مختلف‌پزشکی، اهدای‌خون و به‌ویژه رفتارها و عادات داوطلبان می‌پردازند. آگاهی داوطلبان از اینکه نحوه‌ی پاسخ به‌سوالات طرح‌شده، نقش تعیین‌کننده‌ای درحفظ سلامت آنان و همچنین دریافت‌کنندگان خون آنها خواهدداشت، موجب مشارکت صادقانــه‌ی آنها دراین فرآینــد مهم می‌شود.
درمجموعه‌ی انتقال‌خون دستورالعمل‌های مدون و جامعی برای ارزیابی پاسخ داوطلبان به‌سوالات مورد نظر وجود دارد که ملاک تصمیم‌گیری پزشکان سازمان برای اهدای‌خون و یا عدم اهدای‌خون داوطلبان می‌باشد. این دستورالعمل‌ها که باتوجه به‌دانش روز و تجربیات حاصله به‌طور منظم بازنگری و به روز می‌شوند ، باهدف حفظ سلامت اهداکنندگان‌خون و دریافت‌کنندگان خون تدوین شده و مورد استفاده قرارمی‌گیرند. نتیجه‌ی غربالگری پزشکی منجر به اهدای‌خون و یا معافیت از اهدای‌خون داوطلبان می‌گردد. معافیت از اهدای خون ممکن‌است موقت و یا دائم باشد. معافیت موقت از اهدای‌خون موجب ممانعت از پذیرش داوطلبان در مدت‌زمان مشخصی شده و پس‌از طی این زمان، فرد مجدداً واجد شرایط مراجعه و بررسی خواهد بود. معافیت دائم موجب ممانعت دائمی شده و تا آخر عمر داوطلب از پذیرش و اهدای مجدد خون معاف است. نکته‌ی مهم در معافیتهای اهدای‌خون آن است که افراد معاف شده تحت هرشرایطی نباید در زمان معافیت اقدام به مراجعه و اهدای‌خون نمایند چرا که در این صورت اهدای‌خون ممکن‌است تهدید جدی برای سلامت آنان و یا دریافت‌کنندگان خون آنها باشد. از این رو در زمان معافیت ، اهدای‌خون اهدای‌زندگی نیست و تهدید زندگی به‌شمار می‌رود. درزمان معافیت، عدم اهدای خون کمک به سلامت دیگران است. معاف‌شدگان از اهدای‌خون با پرهیز از اهدای مجدد خون و همچنین ترغیب دیگران به‌این اقدام حیاتی می‌توانند نقش مؤثر خویش را درنجات جان هم‌نوعان ایفا نمایند.
از زمان ورود هرمیکروب به‌بدن تاتشخیص آلودگی، مدت‌زمانی طول می‌کشد که به آن دوره‌ی پنجره می‌گویند. دراین محدوده‌ی زمانی، تشخیص آلودگی به‌میکروب باهیچ فناوری آزمایشگاهی ممکن‌نیست. رفتارهای پرخطر وغیربهداشتی بااحتمال انتقال‌آلودگی‌های میکروبی به‌بدن همراه هستند و لذا درصورتی‌که افراد از زمان انجام این رفتارها تا بررسی آزمایشگاهی دردوره‌ی پنجره آلودگی داشته باشند، تشخیص آلودگی به‌میکروب میسر نبوده و ممکن‌است درعین‌حالی که افراد ازنظر آزمایشگاهی به‌طور کاذب سالم تشخیص داده می‌شوند، آلوده به‌میکروب بوده و با اهدای‌خون و مصرف فرآورده‌های آن موجب انتقال این آلودگی به دیگران شوند.
مدت‌زمان دوره‌ی پنجره برای میکروب‌ها متفاوت و بستگی به‌عوامل مختلفی چون نوع میکروب، راه انتقال، سیستم ایمنی افراد، فناوری‌آزمایشگاهی و...دارد. باتوجه به بررسی‌های صورت گرفته و استفاده از پیشرفته‌ترین فناوریهای آزمایشگاهی در انتقال‌خون، درحال‌حاضر مدت‌زمان دوره‌ی پنجره برای عوامل میکروبی منتقله ازطریق خون به‌طور متوسط یک‌سال درنظر گرفته شده‌است. از آنجا که در بررسی‌های انتقال‌خون مهمترین مسأله، حفظ و ارتقای سلامت فرآورده‌های‌خونی می‌باشد، منطقی است که مدت‌زمان مرحله‌ی پنجره طولانی‌تر درنظر گرفته شود. تنها راه تشخیص آنکه ممکن‌است داوطلبی دردوره‌ی پنجره آلودگی باشد، بررسی احتمال انجام اخیر رفتارهای پرخطر و تعیین مدت‌زمان از انجام آنها است که این مهم درمرحله‌ی مصاحبه و معاینه‌ی پیش‌از اهدای‌خون توسط پزشکان و با مشارکت آگاهانه‌ی و صادقانه داوطلبان صورت می‌گیرد.
از مهمترین عوامل دیگری که درکفایت و سلامت فرآورده‌های‌خونی و داوطلبان اهدای‌خون نقش مهمی دارد، آگاهی و عملکرد جامعه‌ی‌پزشکی و به‌ویژه پزشکان شاغل درمراکز مختلف درمانی دراین خصوص است. پزشکان باید بدانند که فعالیت مجموعه‌ی انتقال‌خون الزاماً برای غربالگری ناقلان به ویروس‌های منتقله ازطریق خون نیست بلکه در روند تهیه‌ی کافی از فرآورده‌های سالم خونی بررسی‌هایی صورت می‌گیرد که در طی آن ممکن‌است ناقلان به‌برخی از آلودگی‌های منتقله ازطریق خون هم شناسایی شوند. درمجموعه‌ی انتقال‌خون برای تهیه‌ی فرآورده‌های‌خونی، مقررات گسترده‌ای تدوین شده‌است که تحت‌نظارتهای مستمر داخلی و بین‌المللی اجرا می‌شوند و لذا برای تأمین فرآورده‌های‌خونی، هرداوطلب غنیمت نیست و بدون شرایط مربوط اجازه‌ی اهدای‌خون نخواهد داشت. تأکید شده و می‌شود که جهت کاهش میزان خطا و تردید، افرادی که حتی احتمال خطر و بیماری دارند نباید برای ارزیابی شرایط مربوط، به‌مراکز انتقال‌خون راهنمایی گردند. براین اساس باید پزشکان جهت کمک به تأمین کافی ذخایر سالم خونی، فقط افراد سالم و واجد شرایط را به پایگاههای اهدای‌خون ترغیب و راهنمایی نموده و به‌هیچ‌وجه افراد ناقل، خانواده و نزدیکان افراد ناقل، افرادی که اخیراً رفتارهای پرخطر و غیربهداشتی داشته و همچنین بیمارانی که نیاز به‌کاهش حجم خون دارند، نباید برای اهداف تشخیصی، پیگیری و درمان به‌مراکز انتقال‌خون ارجاع گردند. اگرچه مراکز انتقال‌خون وظیفه‌ی درمانی ندارند ولی برای حفظ و ارتقای سلامت فرآورده‌های‌خونی، درمراکز انتقال‌خون بخش فصدخون (خونگیری‌درمانی ـ خونگیری غیراهدایی) طراحی و فعالیت می‌نماید که وظیفه‌ی آن خونگیری ازبیماران و افرادی است که واجدشرایط اهدای‌خون نبوده ولی بنا‌به صلاحدید و دستورکتبی پزشک‌معالج نیاز به‌کاهش حجم‌خون دارند. دراین بخش، خونگیری به‌روش استاندارد و استریل و تحت‌نظر پزشک انجام می‌شود ولی خون اخذ‌شده به‌شیوه‌ی کاملاً ایمن معدوم گردیده و هرگز وارد چرخه‌ی بررسی‌های آزمایشگاهی و مصرف نخواهد شد.
جامعه‌ی‌پزشکی باید بداند که شرایط عمومی اهدای‌خون شامل وزن حداقل50کیلوگرم، سن بین 18تا60سال، رعایت فواصل مجاز اهدای‌خون به‌مدت حداقل 8هفته، رعایت تعداد نوبتهای مجاز اهدای‌خون(آقایان 4نوبت و بانوان 3نوبت درسال) ، پرهیز از رفتارهای پرخطر و غیربهداشتی و همچنین دارابودن سلامت عمومی جسمانی و روانی است . توضیح آنکه کلیه داوطلبان اهدای‌خون باید در4تا6ساعت قبل‌از اهدای‌خون غذای سبکی میل نموده و ناشتا نباشند.
جامعه‌ی‌پزشکی باید درخصوص مهمترین علل و زمان معافیتهای اهدای‌خون اطلاع داشته باشند تا بتواند نقش حرفه‌ای و حیاتی درتأمین کافی از فرآورده‌های سالم‌خونی ایفا نماید. اعمال معافیتها و تعیین زمان معافیتها درموارد بسیاری از مصرف داروها، ابتلا به‌بیماری‌ها، انجام رفتارها و... باشواهد شناخته شده‌ی اثرات آنها درافراد اهداکننده، کیفیت فرآورده‌های‌خونـی و یا اثرات آنها در دریافت‌کنندگان محصولات‌خونی صورت‌گرفته و درمواردی نیز به‌دلیل آنکه اگرچه ممکن‌است شواهدی مبنی‌بر وجود این اثرات نباشد ولی چون مدارکی دال بر بی‌خطر بودن آنها نیز ارائه نشــده، معافیتـــها درجهت افزایش ضریب‌ایمنی و سلامتی فرآورده‌های خونی اعمال می‌گردند.
ثبت نظر