بینش جدید در تشخیص و درمان کم‌خونی فقر آهن (۳) (بخش پایانی)

درمان:

آهن‌خوراکی اولین قدم در درمان کم‌خونی فقرآهن است. فرآورده‌های متعددی در بازار وجود دارند ولی دارویی که روزانه ۱۰۰تا ۲۰۰‌میلی‌گرم اِلِمان آهن دارد مناسب است.
کودکان معمولاً محلول (شربت) آهن ۳تا۶ میلی‌گرم به‌ازای  هرکیلوگرم وزن بدن را احتیاج دارند. آهن خوراکی Gold standard سولفـات‌آهــن است.

اشکال دیگر مـؤثر آهن عبارت‌‌از: آهن Carbony Iron, Gluconate, Fumarate وکمپلکسPolysaccharide Iron می‌باشند. از تجویز فرآورده‌هایی که به‌کندی آزاد‌می‌شوند، باید اجتناب‌کرد زیرا آنها بعداز دوازدهه آزادمی‌شوند در‌حالی‌که دوازدهه بهترین محل جذب آهن است. البته در بعضی‌از افراد آهن خوراکی تحمل نمی‌شود چون باعث دیس‌پپسی، تهوع، استفراغ، دردشکم و یبوست و یا اسهال به علت Oxidative Properties of iron و اثر تحریکی آن بر مخاط دستگاه‌گوارش می‌گردد، بخصوص اگر ناشتا مصرف شود. تجویز آهن با لقمه‌های آخر غذا و یا کم‌کردن مقدار آن، تحمل بیمار را افزایش ‌می‌دهد. داروهایی چون آنتی‌اسید، H2blockers و Proton pump inhibitors اثر آهن خوراکی را کاهش‌می‌دهند.

فرآورده‌ی آهن در کودکان فقیر کم‌خونی را ترمیم‌می‌کند ولی Randomized Large meta analysis ‌آن را در اصلاح اختلال هوش‌و‌حواس و رشد این افراد تأیید نکرده است.
دوز پایین‌(37.5mg) آهن خوراکی در دهنده‌های‌خون که کم‌خون نیستند، در زمان کمتری نسبت به آنها که این دارو را نگرفته بودند سبب‌شد تا افزایش هموگلوبین داشته‌ باشند. همینطور این مقدار دارو روزانه در خانم‌های در سن باروری که با آهن خوراکی از کم‌خونی فقر‌آهن نجات‌یافته‌اند بهتر‌است تا ۵‌تا‌۶‌ماه بعد‌از آغاز یائسگی مصرف شود (نظریه‌ی شخصی در تجربه‌ی بالینی). از‌بین‌بردن عفونت Helicobacter pylori و رژیم فاقد گلوتن(Gluten free diet) در بیماران بدون نشانه‌ی بیماری Celiac ممکن‌است جذب آهن را طبیعی‌کند.

فرآورده‌ی‌ تزریق داخل وریدی آهن:

تنها چاره‌ی دیگر در موارد عدم‌تحمل آهن یا اختلال در جذب آهن از دستگاه‌گوارش، تجویز آهن وریدی است.

از تزریق آهن در عضله باید پرهیز‌کرد چون باعث درد، تغییررنگ Discoloration و سارکوم در محل تزریق می‌شود.

اندیکاسیون آهن وریدی: در افرادی‌که آهن از راه روده جذب نمی‌شود، افزایش سریع هموگلوبین ضروری است چون کم‌خونی شدید در ۳‌ماهـه‌ی آخر بارداری، خونـروی مـزمن ارثی مثل Hereditary Hemorrhagic Telangiectasiaبه‌همراه دارد. در‌این موارد مقدار آهن مورد نیاز برای رفع کم‌خونی و ترمیم ذخیره‌ی آهن باید محاسبه شود.

یکی‌از اشکالات این طریق درمان، استفاده‌ی مکرر از آن است که تا‌حدی با افزایش مقدار دارو تاحد۱۰۰۰میلی‌گرم، دفعات مراجعه به طبیب کم می‌شود.

آهن تزریقی داخل ورید بیش  از آهن خوراکی در زمانی که Erythropoietin stimulating در نارسایی کلیه مصرف‌می‌شود تأثیردارد (در بیمارانی‌که دیالیز می‌شوند). تأثیر تزریق این دارو در کم‌خونی بیمارانی‌که شیمی‌درمانی می‌شوند به اثبات نرسیده است.

گرچه پارامترهای آهن در نارسایی قلب دلالت‌بر Maldistribution آهن دارد نه وجود کمبود آهن حقیقی ولی تجویز آهن از راه ورید در افرادی‌که کم‌خون نیـستند Physical Performance آنها را (آزمایش ۶دقیقه راه‌رفتن) درمقایسه با افرادی‌که این دارو را نگرفته بودند بهبودی ‌بخشده‌است.

تزریق داخل ورید آهن در زمان عفونت، ۳‌ماهه‌ی اول بارداری و فردی‌که سابقه‌ی حساسیت دارد کنتراندیکه است.

عوارض فوری آهن تزریقی عبارتند‌از: تهوع، استفراغ، سرخ‌شدن صورت‌(Flushing) درد‌عضلانی، خارش، درد‌مفصلی، دردپشت و ققسه‌ی سینه و راکسیون Hypersensitivity. شوک آنافیلاکیتیک درموادی‌که آهن دکستران(Iron Dextran) با وزن مولکولی بالا تزریق شده‌است گزارش‌شده که امروزه دیگر مصرف‌نمی‌گردد.

توصیه‌ی ساده عبارت است از تزریق باسرعت آهسته، مونیتور دقیق بیمار در زمان تزریق و بعداز اتمام آن توسط افراد آموزش‌دیده و پرهیز از تجویز آنتی‌هیستامین قبل‌از تزریق.

نتیجه:

تجویز آهن خوراکی بخش عمده‌ی درمان بیماران مبتلا به کمبود آهن در بیشتر افراد می‌باشد. ولی استفاده‌از بهترین فرآورده‌ی آهن بستگی به عوامل متعدد هم در انتخاب نوع دارو و هم خود بیمار دارد که این عوامل شامل پاتولوژی زیربنایی علت کم‌خونی، درجه‌ی کم‌خونی، نیاز به‌سرعت بالا‌رفتن هموگلوبین، تحمل بیمار یا مقاومت قبلی بیمار به مصرف آن، سابقه‌ی آلرژی، قیمت دارو و عوارض احتمالی می‌باشند.

Ref: Hematology, Ash Education Program: Iron deficiency new insight into diagnosis and treatment ORLANDO, FLORIDA, DECEMBER 2015