اختلالات رفتاری در دلیریوم:
مشکلات رفتاری و اختلالات فکری(تفکّر) در سالمندان می‌تواند به‌دلیل دیلیریوم و یا دمانس باشد. چون دیلیریوم در سالمندان خطری بلقوه محسوب‌می‌شود که می‌تواند زندگی بیمار را تهدیدکند، تشخیص‌افتراقی دقیق آن با دمانس اهمیت زیادی دارد و اغلب یکی با دیگری اشتباه می‌شود. شروع دیلیریوم برخلاف شروع تدریجی دمانس، غالباً ناگهانی بوده و بروز آن به‌صورت نوسان در سطح هوشیاری، اغتشاش شعور قابل‌توجه، اختلال در جهت‌یابی و حافظه است. هذیان‌های پارانوئیدی، توهمات دیداری و لمسی نیز در مواردی ممکن‌است دیده شوند. غیرمعمول نیست که سالمندی با دیلیریوم، درحال پاک‌کردن حشرات از پوست خود یا لباس‌هایش دیده شود. رفتارهای ناشی‌از دیلیریوم، عبارتنداز: بیقراری شدید یا آژیتاسیون حرکتی، تحریک‌پذیری و تهاجم که بر استدلال یا اطمینان‌بخشی پاسخی ضعیف می‌دهند. دیلیریوم می‌تواند به‌دنبال شروع حاد یک بیماری طبی جدید یا تشدید یک بیماری مزمن قبلی (واکنشی)، تـداخلات دارویــی، تب و یا تــروما آغـاز گردد.
پـس باید بیـماری‌های مزمـن‌وحاد (Acute Confusional State) مسمومیت‌دارویی (Toxic Confusional state)، عفونت و تب را در مواجهه با هربیمار سالمندی که به‌صورت حاد دچار اغتشاش شعور، آژیتاسیون یا سایکوز می‌شود (به‌عنوان علل سبب‌ساز) مدنظر قرار‌دهیم. بیماری‌های شایع سالمندان آسیب‌پذیری آنها را نسبت به دیلیریوم افزایش می‌دهند. بیمار سالمندی که مثلاً به‌نارسایی احتقانی قلب یا پنومونی دچار می‌گردد، ممکن‌است دچار دیلیریوم شود. سالمندان با عفونت دستگاه ادراری یا عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی که دهیدراته می‌شوند، غالباً نشانه‌های دیلیریوم را نشان‌می‌دهند. پس تمایز بین نشانه‌های رفتاری دلیریوم از دمانس اهمیت زیادی دارد. چونکه در دیلیریوم بیماری زمینه‌ای ممکن‌است به‌صورت مناسبی درمان شود. علل دیلیریوم می‌تواند افزایش حساسیت به دارو با بالارفتن سن، مصرف دوزهای زیاد دارو یا تداخلات دارویی باشد. سالمندان غالباً داروهای متعددی مصرف می‌کنند که بعضی وقت‌ها بدون اطلاع پزشک معالج آنها است و معمولاً قادر به انجام و پیگیری دستورات پزشکی نیستند. پس درمعرض خطر بالای آسیب‌های ناشی‌از تداخلات دارویی قرار‌دارند که می‌تواند منجر به بروز دیلیریوم سمی (Toxic Delirium) در آنها شود.
ازجمله شایع‌ترین علل دیلیریوم ناشی‌از دارو در سالمندان، آثار آنتیکلینرژیک گروهی‌از داروها ازجمله آنتی‌ساکوتیک‌ها، داروهای ضدپارکینسون و ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای است که به سندرم آنتیکلینرژیک دستگاه‌عصبی مرکزی نیز معروف است. نشانه‌های سندرم فوق عبارت است از: اختلال بارز در حافظه‌ی کوتاه‌مدت، اختلال در توجه و جهت‌یابی، اضطراب، توهمات دیداری و شنیداری و اختلال در تفکر. باتوجه به اینکه نشانه‌های کلی‌نرژیک محیطی(خشکی‌دهان، یبوست، Paraytic ،Vertigo ،Ileus، احتباس ادراری، افزایش فشار داخل‌چشمی و آریتمی‌های قلبی) همیشه دیده نمی‌شوند، تشخیص سندرم کولینرژیک در سالمندان ممکن‌است مشکل باشد. تشخیص دلیریوم ناشی‌از دارو در بیماران سالمندی که قبل‌از شروع وضعیت مرتبط با دارو دچار اغتشاش شعور، آژیتاسیون یا سایکوز شده‌اند، مشکل است چون سندرم آنتیکلینرژیک در‌این بیماران غالباً به‌صورت تشدید اختلال‌رفتاری زمینه‌ای بروز می‌کند. این امکان وجود دارد که مسمومیت دارویی جدید، اشتباهاً به رفتار قبلی بیمار نسبت داده شود و از‌نظر دور بماند. باتوجه به‌این‌که داروهای روانپزشکی می‌توانند درمواردی موجب بروز دیلیریوم شوند، درطی معالجه‌ی بیمار مبتلا به دیلیریوم، این ترکیبات معمولاً به‌همراه سایر داروهای غیرضروری قطع می‌شوند.
اختلالات رفتاری ناشی‌از اختلال هذیانی:
شیوع اختلال هذیانی در سالمندان ۴درصد گزارش شده است. حداقل میزان بروز ۵/۱۵در صدهزار سالمند در‌سال برآورد شده است. هذیان همراه با اختلالات رفتاری است و ممکن‌است عاملی برای آژیتاسیون و رفتارهای مهارگسیخته‌ی بیمار باشد. در بعضی‌از بیماران سالمند، عقاید هذیانی ممکن‌است تداخلی جدی با عملکرد فرد نداشته و نیاز به درمان نداشته باشند. هذیان‌ها بخصوص در بیماران مقیم خانه‌ی سالمندان شایع است و معمولاً تشخیص غلط داده شده و معالجه نمی‌شوند. در گروهی‌از سالمندان بیمار، هذیان‌ها منجر به بحث و مشاجره با دست‌‌اندرکاران امور اجتماعی و یا اعضای خانواده شده و واکنش بیماران نسبت به این افکار هذیانی وضعیتی را بوجود می‌آورد که نیاز به مداخله‌‌ی روانپزشکی دارد. یکی‌از موضوعات شایع هذیانی، متهم‌کردن همسر به داشتن رابطه‌ی نامشروع است. هذیان‌های پارانوئید معمولاً با استدلال دیگران تغییر‌نکرده و هرگونه تلاش در‌این راستا ممکن‌است منجر به بروز آژیتاسیون و خشم در بیمار گردد. اگر موقعیتی ایجاد‌شود که امنیت بیمار و یا دیگران به‌خطر افتد، معالجه‌ی دارویی ممکن‌است مدنظر قرارگیرد. سندرم‌های مهمی که در تشخیص افتراقی اختلالات هذیانی قرارمی‌گیرند عبارتنداز: سندرم‌های روانی ـ عضوی و اختلالات‌خُلقی.
نشانه‌های پارانوئیدی مربوط به اختلال هذیان سالمندی معمولاً در شکل و محتوا با آنچه که در اختلالات‌روانی‌ـ عضوی بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنی مزمن پارانوئیدی دیده‌می‌شود، متفاوت است. در بیماری‌های روانی ـ عضوی (Organic Mental Disorder) نشانه‌های پارانوئیدی با اختلال شناختی همراه است و پیشینه‌ای از یک اُفت عقلانی پیشرونده دیده می‌شود. برعکس بیماران با اختلال هذیانی، نظام حسی (Sensorium) دست‌نخورده‌ای دارند. در سالمندان مبتلا به اختلالات خلقی اولیه چه تک قطبی و چه دو قطبی، هذیان‌های ثانویه علاوه‌بر بیماری زمینه‌ای می‌باشند و عقاید پارانوئیدی ممکن‌است فقط در خلال وضعیت‌های شدید خلقی دیده شود.
در نقطه‌ی مقابل، بیماران با هذیان‌های پارانوئیدی اولیه، معمولاً عاری از یک اختلال خلقی اساسی باقی می‌مانند. در نهایت بیماران سالمند مبتلا به اسکیزوفرنی مزمن با نشانه‌های پارانوئیدی، برخلاف بیماران با اختلال خلقی و هذیان‌های پارانوئید، عموماً سابقه‌ی ناتوانی شدید اجتماعی و عملکردی، توهمات بارز و اختلال تفکر صوری (Formal Thought) دارند (وقتی اختلال در شکل و ساختمان تفکر است نه محتوای آن، از اصطلاح اختلال تفکر صوری استفاده می‌شود). در زمینه‌ی سیر و عاقبت اختلال‌هذیانی در سالمندان، اطلاعات کمی وجود دارد. سیر اختلال در جمعیت بزرگسالان متغیر است. در دسته‌‌ای دوره‌های کامل بهبودی موقت (Remission) و عود (Relapse) دیده می‌شود و در بقیه‌ی موارد، سیر اختلال مزمن است. در بعضی‌از بیماران پس‌از چندماه بهبودی (Remission)، عود بعدی دیده نمی‌شود.
برگزیده از کتاب روانپزشکی سالمندان اصول اساسی ارزیابی،تشخیص و مدیریت اختلالات‌شناختی دکتر سعید‌سمندری فلوشیپ روانپزشکی سالمندان
ثبت نظر