روز جهانی غذا:
همه ساله روز ۲۴مهر برابر با ۱۶اکتبر از‌طرف سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل‌متحد، به‌عنوان روز جهانی غذا نامیده شده‌است. شعار امسال این سازمان: تغییر در روند مهاجرت از شهر به روستا از‌طریق رشد و توسعه روستاها و سرمایه‌گذاری در امنیت‌غذایی است. طبق آمار جدید این سازمان ۷۷۷میلیون‌تَن درجهان درسال۲۰۱۵ دچار کمبود غذایی بوده‌اند. این رقم درسال۲۰۱۶ به ۸۱۵میلیون‌تَن افزایش یافته‌است. هر‌چند که رقم بهتری بود در‌مقایسه با‌سال۲۰۰۰ که آمار آن ۹۰۰میلیون‌تَن بوده است. بعد‌از مدت‌ها کاهش، این روند افزایشی اخیر می‌تواند نگران‌کننده باشد. کاهش امنیت‌غذایی به‌همراه سیل، قحطی و درگیری‌ها در صحراهای آفریقا، جنوب‌شرقی و غرب‌آسیا عامل تشدید‌کننده هستند. مجموعه‌ای از سوءتغذیه در برخی‌از کشورها وجود دارد. از‌جمله سوءتغذیه کودکان، کم‌خونی زنان و چاقی افراد بزرگسال. اکنون در‌تمام مناطق جهان اضافه‌وزن و چاقی کودکان و بالغان درحال افزایش است. تغییرات آب‌و‌هوایی و درگیری در کشورها نیز یکی‌از دلایل کاهش امنیت‌غذایی می‌باشد.
کوتاه قدی کودکان زیر ۵سال:
درسال۲۰۱۶ حدود ۱۵۵میلیون کودک زیر ۵سال دچار کوتاهی‌قد به‌علت سوءتغذیه بوده‌اند (۲۳درصد).
• لاغری کودکان زیر ۵سال:
در‌حدود ۵۱/۷ میلیون‌تَن (۷/۷درصد) از کودکان جهان دچار سوءتغذیه از‌نوع لاغری (کمبود وزن برای قد) بوده‌اند که از‌بین آنها ۱۷میلیون‌تَن دچار لاغری شدید هستند.
• اضافه‌وزن کودکان زیر ۵سال:
نشان‌داده شده‌است که اضافه‌وزن کودکان زیر ۵سال افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع۲ و فشارخون و آسم و بیماری‌های تنفسی را به‌همراه دارد. ۴۱میلیون کودک زیر ۵سال (۶درصد) اکنون دچار اضافه‌وزن هستند.
• چاقی بالغان:
این‌امر، عامل خطرساز بیماری‌های غیر واگیر است. بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۴ شیوع چاقی جهانی ۲برابر شده‌است. درسال ۲۰۱۴ حدود ۶۰۰میلیون‌تَن (۱۳درصد) ازجمعیت جهان چاق بوده‌اند. البته در خانم‌ها ۱۵درصد و در آقایان۱۱درصد بوده‌است. شیوع چاقی بالغان در آمریکای‌شمالی ۲۸درصد، در آسیا ۷درصد و در آفریقا ۱۱درصد می‌باشد.
• کم‌خونی زنان در سنین باروری:
کم‌خونی زنان ناشی‌از فقر‌غذایی از‌نظر ریز‌مغذی‌ها مانند آهن، اسیدفولیک و ویتامین‌های B2،A،B12 می‌باشد.درسال۲۰۱۶ قریب به ۳۳درصد از زنان درسنین باروری جهان دچار کم خونی بوده‌اند. در آمریکای‌شمالی ۲۰درصد و در آفریقا ۳۵درصد.
• تغذیه انحصاری با شیرمادر در ۶ماهه اول زندگی کودکان:
شیرمادر ضامن سلامتی و رشد و کاهش مرگ‌ومیرکودکان است. درسال ۲۰۱۶ حدود ۴۳ درصد از کودکان زیر ۶ ماه در جهان از تغذیه انحصاری با شیرمادر استفاده‌می‌کردند. این رقم درسال۲۰۱۵ به میزان ۳۶درصد رسیده‌بود.
کشورهایی که درسال ۲۰۱۶ دچار شوک ناشی‌از کمبود شدید و یا قحطی موادغذایی ناشی‌از جنگ، درگیری، سیل و باران شدید بوده‌اند، عبارتند‌از: افغانستان، عراق، بروندی، کنگو، سومالی، سودان، سوریه، یمن، جنوب سودان و آفریقای‌مرکزی.
• امنیت‌غذایی درجهان، ایران و استان قزوین:
غذا و تــغذیه از‌جمــله نیــازهای بنـیادی جامعه بشری است که تأمین آن در مقوله امنیت‌غذایی نهفته است. در‌این‌میان، عامل‌فقر بسیار مداخله‌گر بوده و به‌معنای ناتوانی در برآورد نیازهای اساسی انسان، از‌جمله غذا می‌باشد. تأمین امنیت‌غذایی برای جامـــعه نیز یکی‌از اهداف کلان برنامه‌ریزی‌های اقتصادی/ اجتماعی محسوب‌می‌شود، زیرا ناامنی‌غذایی می‌تواند سبب وقوع گرسنگی و اثرات نامطلوب بر سلامت جسمی شده و همچنین منجر‌به ایجاد آثار نامطلوب روانی و اجتماعی در جامعه گردد. امنیت‌غذایی(Food Secure) طبق تعریف اجلاس جهانی غذا (WFS) درسال۱۹۹۶، به‌معنای توانایی دستیابی همگی مردم درتمامی زمان‌ها به غذای کافی، امن و مغذی به‌منظور حفظ زندگی سالم و فعال است. در‌مقابل ناامنی‌غذایی به‌معنای نا‌تــوانی در به‌دست‌آوردن یا مصرف غذای نا‌کافی از‌نظر کمی و کیفی از راه‌های مورد قبول جامـعه می‌باشد.
بر‌مبنای تعریف بانک جهانی(World Bank) نیز امنیت‌غذایی خانوار با داشتن ۴ اصل تحقق می‌یابد:
1ـ فراهم بودن یا تأمین‌غذای کافی از‌نظر کمی‌و‌کیفی (Availability)
2ـ ثبات غذا و دسترسی به آن در‌هر‌زمان (Stability)
3ـ قابل‌دسترس‌بودن از‌نظر اقتصادی و فیزیکی (Access to Food)
4ـ مفید و کارا‌بودن غذا(Food utilization).
عوامل مختلفی از‌جمله وجود غذای سالم، درآمد‌خانواده، فرهنگ و سواد‌تغذیه‌ای و نبود بیماری بر امنیت‌غذای جامعه بسیار تأثیر‌گذار هستند. از‌این‌رو اهمیت به این موضوع باید در رأس امور هر‌کشور قرارداشته باشد. علاوه‌بر درآمد، عامل مهم دیگر در تأمین امنیت‌غذایی جامعه، ذائقه و دانش تغذیه‌ای خانواده‌ها در نحوه تخصیص بودجه برای تهیه بهترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا در خانواده می‌باشد.
امنیت‌غذایی زمانی تأمین‌می‌شود که سرانه سبدغذایی خانواده به‌صورت صحیح انتخاب و تهیه‌‌گردد.
همچنین به‌منظور تأمین این امنیت، سازمان‌ها و نهادها نیز باید با‌یکدیگر همکاری داشته و با هماهنگی نظام متولی امنیت‌غذایی در تولید و یا واردات مواد و محصولات‌غذایی نقش داشته باشند.
• امنیت غذایی انواع متفاوتی دارد:
1ـ امنیت غذایی کلان(Universal food security) و امنیت‌غذایی خانوار(Household food security).
عوامل تعیین‌کننده امنیت‌غذایی خانوار عبارتند‌از:
1ـ وجود غذای سالم
2ـ درآمد خانواده
3ـ فرهنگ و سواد تغذیه‌ای
4ـ نبود بیماری (بهداشت‌محیط، آب‌سالم، پیشگیری، واکسیناسیون و ..).
درپژوهشی‌که روی ۷۱۵۸خانوار ایرانی شامل ۲۴۹۶خانوار روستایی(۳۴/۹درصد) و ۴۶۶۲ (۶۵/۱درصد) خانوار شهری با هدف بررسی ارتباط میان ناامنی‌غذایی و وضعیت وزن بدن در بزرگسالان زن و مرد خانوارهای ایرانی و ارزیابی ارتباط برخی ازعوامل اجتماعی/ اقتصادی با آن انجام‌گرفت، میزان ناامنی‌غذایی در ۲/۵درصد‌از خانوارها شدید، در ۶/۷درصد متوسط و در ۴/۱درصد خفیف طبقه‌بندی‌شد. مردان ۳۰درصد دچار اضافه‌وزن و ۹/۹درصد چاق بودند. این ارقام در زنان به‌ترتیب۳/۳۴ و ۷/۲۶درصد و به‌طور‌معنی‌داری با مردان متفاوت بود.
نتایج تحقیقی‌که وضعیت فقر و ناامنی‌غذایی مناطق شهری و روستایی استان‌های مختلف ایران درسال۱۳۸۲ با استفاده از شاخصFGT را بررسی‌کرد، نشان‌می‌دهد که در مناطق روستایی ایران درصد فقرا کمتراز مناطق شهری است، در‌حالی‌که وضعیت امنیت‌غذایی با‌توجه به ۳شاخص محاسبه‌شده (برای کمبود کالری، پروتئین و کربوهیدرات مورد نیاز بدن)، در مناطق شهری وضعیت مناسبتری نسبت‌به مناطق روستایی دارد. لذا می‌توان گفت استان‌هایی که فقیر هستند، الزاماً در ناامنی‌غذایی قرار‌ندارند و با‌توجه به محاسبه شاخص‌های مورد‌نظر برای ناامنی‌غذایی، شکاف کمبود کربوهیدرا ت نسبت‌به شکاف کمبود کالری و پروتئین بسیار کوچکتر و نشان‌دهنده مصرف زیاد و بالاتراز میزان حداقل نیاز روزانه است. کمبود پروتئین نیز نسبت‌به سایر شکاف‌ها بسیار بزرگتر و نشان‌دهنده مصرف کمتراز میزان حداقل نیاز روزانه است. این موضوع حاکی‌از پایین‌بودن قدرت خرید و نبود فرهنگ صحیح تغذیه و جایگزین‌شدن مواد‌خوراکی با‌ارزش‌غذایی پایین توسط خانوارهای مورد بررسی می‌باشد.
برطبق این بررسی میزان فقر در مناطق روستایی استان قزوین ۲۷/۹۵درصد و میزان فقر در مناطق شهری استان قزوین۱۷/۶درصد می‌باشد. همچنین ناامنی‌غذایی مربوط به دسترسی به میزان دستیابی به حداقل کالری درسال ۱۳۸۲ در مناطق‌روستایی استان قزوین ۲۲/۵۹درصد و در مناطق شهری استان قزوین ۲۱/۳۶درصد بود.
• ناامنی‌غذایی مربوط به دسترسی به پروتئین:
در مناطق روستایی استان قزوین ۵۲/۱۶ درصد و در مناطق شهری استان قزوین ۴۵/۷درصد بود.
ناامنی‌غذایی مربوط به دسترسی به کربوهیدرات در سال ۱۳۸۲ در مناطق روستایی استان قزوین ۹/۶۳درصد و در مناطق شهری استان قزوین ۱۰/۳۹درصد بود. در پژوهش که درسال ۱۳۷۹تا ۱۳۸۹ درجامعه تحت‌پوشش طرح WHO در‌مورد بیماری‌های غیر‌واگیر روی افراد ۱۵تا۶۵ساله در ۱۰۷۷۵ خانوار شهر قزوین انجام‌گرفت، نشان‌داده‌شد که ۴۷/۸درصد از جامعه دچار اضافه‌وزن یا چاقی می‌باشند. ضمن این‌که در‌این بررسی مشخص‌شد که در استان قزوین ۸۷ درصد از افراد، کمتراز ۵ واحد میوه و سبزی مصرف‌کرده و هنوز درصدی از مردم از روغن نباتی جامد جهت طبخ غذا استفاده‌می‌نمایند.
ثبت نظر