خطرات نگهداری از حیوانات خانگی

ارتباط بین انسان و حیوانات کوچک اهلی شده، موضوع تازه‌ای نیست و به پانزده‌هزار‌سال پیش برمی‌گردد و این ارتباط موجب پراکندگی این حیوانات در همه‌ی جهان و پخش عوامل بیماریی ناشی از آنها شده‌است.

برخی از این بیماری‌ها مشترک بین انسان و حیوان هستند و کنترل و پیشگیری از آنها در بهداشت انسانی بسیار اهمیت دارد. در چند‌سال اخیر توجه محافل پزشکی به خطر سرایت نماتوده‌ها از سگ و گربه به انسان جلب شده‌است که در چند نقطه‌ی دنیا به‌تازگی دیده شده و در نقاطی که از قبل آلوده نبوده‌اند، در‌حال گسترش هستند. در حقیقت تغییر آب و هوای کره‌ی‌زمین روی اکولوژی کرم‌های دارای چند میزبان و منابع انتشار گوناگون اثر گذاشته است.

به‌عنوان مثال کلیدی یک کرم از فیلر‌ها که عامل انتقالش حشره است و کرم انگل چشم یا کرم آلوده‌کننده‌ی ریه با میزبانی حلزون به‌نام Aelurostnorgylus abstrosus و انژیوسترونژ‌یلوس وازوروم (Angiostnogylus vasorum). ظاهراً تصور‌شده که درمان کرم‌های روده‌ای سگ و گربه نیاز به داروی با استاندارد بالا ندارد و توجه بیشتری به آنها لازم نیست و متقاعد شده‌اند که داروهای ضد‌کرم حیوانات، نفوذ و اثر خود را از‌دست‌داده‌اند و روی‌هم‌رفته نه صاحبان حیوانات و نه دامپزشکان، به‌خطر کرم‌های روده‌ای سگ و گربه و ارتباط آن با انسان توجهی نکرده‌اند و به جنبه‌ی مشترک‌بودن بین انسان و حیوان و گستردگی آلودگی ‌اهمیت کمی داده‌اند.گونه‌های مختلف کرم‌های جنس آسکاریدها که عموماً کرم‌های گرد نام‌دارند (مقطع آنها گرد است) و آنکیلوستومیدها که عموماً کرم‌های قلاب‌دار نام دارند، مطرح و مورد بحث ما هستند. امروزه توسعه‌ی ارتباطات موجب پخش این عوامل آلودگی شده‌است؛ مثلاً جمعیت روباه‌های وحشی در مناطق شهری و نیمه‌شهری افزایش‌یافته که خود ممکن‌است منشاء آلوده‌شدن سگ‌ها به آسکاریس شود و این موجب می‌شود تا در‌مقابل این آلودگی‌ها چاره‌ای بیاندیشیم و در پزشکی و دامپزشکی باید توجه بیشتری به آنها جلب شود.نماتوده‌‌های روده‌ای جالب و پیچیده هستند. حیوانات کوچک خانگی با بسیاری از نماتود‌ها آلوده می‌شوند. به تازگی از تریکو سفال‌ها، تریشوریس و ولپیس در سگ‌ها دیده شده  است. ترکسوکاراکانیس و توکسوکاراکاتی در‌سراسر دنیا سگ‌ها و گربه‌ها را آلوده می‌کنند که هر‌دو سیکل پیچیده‌ای دارند و لارو آنها داخل بدن میزبان مهاجرت می‌کند و همینطور آلودگی با سن حیوان نیز ارتباط دارد. سگ‌های ماده، مهمترین منشاء آلودگی هستند زیرا پس از ایجاد یک آلودگی در زندگیشان، لارو را پرورش می‌دهند. این لاروها در خلال ‌بارداری‌ها متحرک می‌شوند و حتی در زمانی که آلودگی مجدد اتفاق می‌افتد، بستر زایمانی خود را آلوده می‌کنند و در نتیجه توله‌ها در رحم آلوده می‌شوند. (در دو ماهگی بارداری) که تخم باز می‌شود و در یک دوره حداقل دو هفته پس از تولد، لاروهای متحرک با شیر مادر و آغوز بستر حیوان آلوده می‌شود. 38 روز پس از زایمان این آلودگی‌های عمومی بدون توجه به وجود انگل روده‌ای سگ ماده، به کرم روده‌ای تبدیل می‌شوند. به طور کلی تعدادی از لاروهای متحرک شده ممکن است به روده‌ی حیوان ماده برسند و بعد بالغ شوند و پس از هفته‌ها، آلودگی بسیار شدید با تخم کرمها موجب ایجاد بیماری می‌شود. سگ‌های ماده ممکن است دوباره آلوده شوند. با بالغ‌شدن آسکاریس‌های نابالغ و همچنین با شیر‌دهی، آلودگی مجدد ایجاد می‌گردد که از سگ مادر به توله‌ها منتقل‌ شده و وقتی‌که تریشوریس‌کتی از راه دیگری منتقل‌شده باشد، آلودگی در اولین روز‌های شیر‌دهی از راه شیر به بچه‌ها منتقل می‌گردد. اخیراً نشان‌داده شده‌است که عفونت حاد در اواخر دوره‌ی بارداری موجب آلودگی بچه‌ها با شیر‌مادر می‌شود.

سگ و گربه در هر‌سنی می‌توانند با تخم بارور و گشنیده‌ی توکسوکارا از هوا یا از‌طریق میزبان واسطه مبتلا شوند. (مثلاً پرندگان، بی‌مهرگان و نشخوار‌کنندگان...) که این میزبان‌ها پروش‌دهنده‌ی لاروها خواهند بود. مرحله‌ی پیش بیماری یا دوره‌ی کمون، برای ترکسوکارا‌کانیس حداقل ۴ تا ۵ هفته پس‌از بازشدن تخم‌های بارور یا لارو و ۲ تا۳ هفته برای آلودگی‌های قبل‌از تولد می‌باشد و بچه‌ها ۷تا۸ هفته پس‌از الودگی تخم را دفع می‌کنند. کرم گرد دیگر توکسوکارالئونینا (T.Leonina)است که هم سگ و هم گربه را آلوده می‌کند. این‌گونه نسبت به گونه‌های دیگر پراکندگی کمتری دارد زیرا راه سرایت از جفت و غدد‌پستانی وجود ندارد و حیوانات فقط از‌طریق وجود تخم گشنیده‌ی کرم در محیط یا بافت میزبان انگل مبتلا می‌‌شوند. بیماری‌زایی و نشانه‌های ابتلا به کرم، شبیه سایر گونه‌های ترکسوکارا است. از کرم‌های قلابدار، آنکیلوستوماکانینوم و آ‌نکیلوستوما توبفورم (A.Tubaeforme) به‌ترتیب اولی سگ و دومی گربه را مبتلا می‌کنند. گونه‌ی آنکیلوستوما برازیلینس و سیلانیکوم و اولیسناریا استنوسفالا، هم سگ و هم گربه را آلوده می‌کنند. عموماً انکیلوستوماکامییوم، توبفورم و اولسیناریاستنوسفالا در مناطق گرمسیر هستند.

البته اولسیناریا ستنوسفالا در مناطق سردسیر نیز وجود دارد. کرم‌های قلابدار مانند کرم‌های گرد، بیولوژی پیچیده‌ای دارند. مهمترین آلوده‌کننده‌ها لاروهای دسته‌ی فیلاریفورم هستند که در خاک وجود دارند و میزبان مناسب را انتخاب و به‌طور فعال به داخل پوست نفوذ نموده و یا از منابع خوراکی وارد می‌شوند. دوره‌ی مراقبت و پرستاری مادر از بچه یک منبع آلودگی به لارو انکیلوستوما‌کانینوم برای توله‌ها است. مسأله به این صورت است که وقتی‌ آلودگی در سگ‌های بالغ ایجاد می‌شود، تعدادی لارو در قسمت‌های مختلف بدن جا‌ می‌گیرند و سال‌ها در‌آن قسمت‌ها می‌مانند و تا زمان Oestrus و تا هفته‌ی دوم و سوم بارداری دوام پیدا‌ کرده و دو‌باره فعال می‌شوند و وقتی که از راه شیر دفع‌شوند، اقلاً تا سه هفته پس‌از زایمان روی بستر زایمان باقی‌می‌مانند. لارو بدن حیوان ماده‌ی زایمان کرده، برای سه دوره‌ی متوالی زایمان، آلوده‌کننده است. در زمان شیر‌دهی تعداد لارو کم می‌شود و برخلاف آن، از راه جفت سرایت شدید است ولی قبل‌از تولد، جنین هیچگاه از‌طریق بستر زایمان به آنکیلوستوما کانینوم مبتلا نمی‌شود. گزارش شده‌است که لارو خوابیده در بافت‌عضلانی، تحت‌تأثیر استرس دوباره فعال می‌شود؛ مثلاً متعاقب یک بیماری شدید یا درمان با کورتیکوستروئید‌ها و با این فعالیت‌ مجدد، آلودگی به کرم روده‌ای در سگ بالغ ایجاد می‌شود. در آنکیلوستوما توبفورم آلودگی ازطریق رحمی و شیر وجود ندارد. البته در مورد شیر بررسی‌ها کافی نبوده است و نظر رد آن قطعی نیست و در مورد سایر کرم‌های قلابدار سگ و گربه، آلودگی عمومی دیده نمی‌شود.

نقش میزبان‌ها در آلودگی آنکیلوستوما در سگ و گربه مهم است. دوره‌ی پیش‌آلودگی (نهفته) در گونه‌ی کانینوم و توبفورم و اونسیناریاستنوسفالا ۲تا۳ ‌هفته است. سگ‌ها و گربه‌ها در‌سراسر کره‌ی‌زمین به کرم‌های گروه قلابدار آلوده‌اند و انگل را به نوزادان خود از راه‌هایی که ذکر‌شد، منتقل می‌کنند. توله سگ‌ها روزانه هزاران تخم کرم توکسوکارا کاینس پخش کرده و در هفته میلیون‌ها تخم کرم قلابدار منتشر‌ و محیط را شدیداً آلوده می‌نمایند. تخم آسکاریس سال‌ها در محیط، آلوده‌کنندگی خود را حفظ می‌کند و در هر‌زمانی می‌تواند باز‌پخش شود و کرم بالغ تولید کند. میزبان‌ها اختصاصی هستند و همواره منبع آلودگی می‌باشند که در‌مورد گربه‌ها خطر گسترده‌تر است. درمورد نقش سن در آلودگی سگ و گربه زیاد بحث شده‌است. اوایل تصور می‌شد که آلودگی مخصوص توله‌ها و بچه گربه‌ها‌ست و بالغان مصون هستند؛ حال ‌ثابت شده که سگ و گربه در تمام عمر خود می‌توانند آلوده شوند. سگ‌ها‌ی بالغ حتی در زمانی که تحت‌کنترل هستند، ممکن‌است مجدداً‌آلوده شوند و همواره آلوده‌کننده و دارای آنتی‌بادی هومورال بر‌علیه آنتی ژن سطحی توکسوکارا باشند. آلودگی به آسکاریس را در حیوانات بالای 3‌سال می‌شود تشخیص‌داد، حتی وقتی که آلودگی فقط با چند تخم کرم لارو شروع ‌شده باشد.

همچنین سگ ماده‌ی مادر می‌تواند چهار هفته پس‌از زایمان آلودگی شدید را نشان‌دهد. گربه در تمام عمرش می‌تواند آلوده باشد. به‌علت چرخه‌ی بیولوژیکی خاص، آلودگی به ترکسو کارا لئونینا در حیوانات بالغ بیشتر از جوانتر‌ها است. بررسی دیگری حکایت از رواج کرم قلابدار بین سگ‌های جوان دارد.

آنکیلوستوما کانینوم در سگ‌های کمتر از ۱۱‌ماه سن بسیار کم‌تر از سگ‌های ۱‌تا‌۶‌ساله و بیشتر از ۶ ساله است. آلودگی به اوسیناریاستنوسفالا در سگ‌های بیش‌از ۳سال سن بسیار بیشتر و در توله‌های کمتر از ۴‌ماه بسیار کم است. نتایج بررسی‌های اخیر در آمریکا نشان داده‌است که در توله‌های جوان، آلودگی بالاست و در سنین ۱یا ۲ و ۷‌سالگی کمتر می‌شود. توجه کنیم که در بارداری، لاروهای آنکیلوستوما کانینوم دوباره فعال می‌شوند و خود می‌توانند موجب آلودگی در مادر شوند. به‌طور‌کلی سگ‌های پیر به آنکیلوستوما کانینوم دوباره فعال می‌شوند و می‌توانند خود آلودگی در مادر ایجاد‌کنند و به‌طور‌کلی سگ‌های پیر به آنکیلوستوما کانینوم مبتلا می‌شوند و رسیدن تخم‌ها و تبدیل به لارو کند می‌شود که با ایمنی یا مقاومت سنی مرتبط است.