پیشگیری از پوسیدگی دندان (۳) (بخش پایانی)

تغییر رژیم غذایی:

قندهای موجود در رژیم‌غذایی باعث تحریک تولید اسید توسط باکتری‌های اسیدوژن شده و از آنجایی که پوسیدگی ناشی‌از تهاجم اسیدی روی سطوح دندانی است توصیه می‌شود از رژیم‌غذایی با قند پایین و نوشیدنی‌های اسیدی، کمتری استفاده شود به ویژه در افرادی که در خطر بالای پوسیدگی به‌علت فقدان بزاق برای خنثی‌کردن pH دهان باشند، جانشینی قند با مواد شیرین‌کننده مانند Xylitol و نوشیدنی‌های قندیا اسیدی با آب باعث کاهش قندهای قابل تخمیر و تولید اسید توسط باکتری‌ها می‌شود.

جریان بزاق و ایجاد راحتی در محیط دهان:

برای بیماران دچار کمبود بزاق نه‌تنها خطر ابتلا به پوسیدگی افزایش می‌یابد، بلکه احساس ناخوشایندی از خشکی‌دهان نیز وجود دارد.
برای تسکین ناراحتی Xerostomia محصــولات دهـانی از Biotene
(GSK, Lodon, UK) وجود دارد که شامل خمیردندان دهانشویه‌ی دارای آنزیم‌های ضدباکتری، اسپری دهانی و مایعات برای بعضی بیماران است.
 آدامس نیز می‌تواند باعث افزایش جریان بزاق و ایجاد راحتی در دهان شود. برای بیمارانی که قادر به جویدن آدامس هستند، آدامسهای حاوی 100درصد Xylitol مناسبند زیرا Xylitol را نمی‌توان توسط باکتری‌های مولد اسید تخمیر نمود لذا مانع ازپوسیدگی‌ها می‌شود(جدول 5).

کاربرد داروهای محرک پاراسمپـاتیک ماننـدBethanechol,Pilocarpine و cholagogue anethol trithione (Sialor, Solvay Pharma Inc, ONبرای تحریک تولید بزاق در افراد دارای عملکرد ناچیز باقی‌مانده از  غدد بزاقی درتسکین خشکی دهان کمک کننده  است. هرچند این ترکیبات دربیماران دارای غدد بزاقی دست‌نخورده مؤثر هستند، توانایی عملکرد این داروها دربیمارانی که غدد بزاقی آنها تحت تأثیر اشعه درمانی قرارگرفته یا غدد بزاقی به‌طور ثانویه تحت بیماری دچار تغییراتی شده کاهش می‌یابد. از طرفی تداخل دارویی، وجود شرایط همزمان بیماری و عوارض این داروها مؤثر بودنشان را محدود می‌کند (جدول6).

مسواک‌زدن:

با اتصال باکتری‌ها به مینا، پلاک‌دندانی تولید می‌شود. در بیماران دچار کمبود بزاق پلاک حاوی باکتری‌های مولد اسید بیشتر است و این بیماران را بیشتر درخطر اسید و پوسیدگی‌های ایجاد‌شده بعدی قرار‌می‌دهد. لذا این بیماران باید دندان‌ها را روزی 2یا3‌بار توسط مسواک دستی یا برقی دارای سرچرخان یا نوسانی برای حذف پلاک مسواک بزنند.(Water Pik(Water Pik, Inc, fort Collins, Coوسیله‌یی مؤثر برای برداشتن پلاک به ویژه درافرادی است که مشکل کاربرد نخ دندان به‌علت تحریک لثه و ایجاد خونروی دارند هرچند کاربرد Water Pik برای درمان دهان خشک مشخص نمی‌باشد و کاربرد آن باید فقط مربوط به خواسته‌ی خود بیمار باشد. بهداشت خوب دهان برای پیشگیری از پوسیدگی ازطریق حذف پلاک حاوی باکتری‌ها و ذرات باقی‌مانده‌ی غذا الزامی است. بررسی ترکیبات طبیعی در پیشگیری از پوسیدگی‌ها به رغم وجود ترکیبات طبیعی  فراوان برای جلوگیری از پوسیدگی دندان به تعــداد ناچیزی تحت آزمـــایش
in vivo قرارگرفته‌اند. غالب بررسی‌ها روی این ترکیبات براساس بررسی مهار فعالیت باکتریایی آنها بوده، بسیاری از بررسی‌های in vitro اثر مهار تولید پوسیدگی توسط ترکیبات طبیعی مانند عصاره‌ی چای، عصاره‌ی گیاه چینی، عصاره‌ی دانه‌ی‌انگور و ترکیباتی از برگ و ساقه‌ی انگور Amur را بررسی کرده‌اند. هرچند تمام این ترکیبات نتایج امیدوارکننده‌یی برای کاهش پوسیدگی وکاهش باکتری‌های مولد پوسیدگی نشان‌دادند، ولی انجام بررسی‌های بیشتر و بهتر به ویژه برای بیماران دچار خطر بالای پوسیدگی و افراد دچار خشکی‌دهان الزامی است.

اصول پیشنهادی برای پیشگیری از پوسیدگی:

فقدان بزاق و از دست‌دادن بسیاری از عملکردهای آن، کاربرد یک نوع محصول را برای پیشگیری از پوسیدگی ناکافی می‌کند. درمان ترکیبی ممکن است مؤثر باشد. اصول پیشنهادی به شرح زیر است:
• کاربرد خمیر رمینرالیزاسیون و آدامس جویدنی حاوی Recaldent برای بازگرداندن یونهای کلسیم و فسفات
• کاربرد وارنیش با فلوراید زیاد. هر کدام یک تا سه ماه یکبار برای کاهش استعداد مینا به تهاجم اسیدی.
• کاربرد خمیر دندان حاوی فلوراید بالا و یا دهانشویه به‌صورت روزانه با درنظر گرفتن علائم فلوروزیس و همکاری بیمار
• جویدن آدامس Xylitol پنج‌بار در روز به‌مدت 5 دقیقه برای کاهش باکتری‌های مولداسید و افزایش بزاق و راحتی دهان
• مصرف دارو شاملPilocarpine
Bethanechol یا Sialor برای ایجاد جریان بزاق و افزایش راحتی در افراد دارای عملکرد باقی‌مانده از غدد بزاقی
• کاربرد محصولات Biotene برای اثر احتمالی ضدباکتری و راحتی دهان
• مسواک دستی یا الکتریکی با سر نوسانی یا دوار یا کاربــرد Water Pik به‌عنوان جانشین نخ دندان با انتخاب خود بیمار.
• تغییر رژیم‌غذایی به‌صورت کم‌قند و استعمال نوشیدنی‌هائی با حداقل ترکیبات اسیدی
• کاربرد کلرهگزیدین همراه با موارد ذکر‌شده درفوق
نگارنده‌ی مقاله از بیماران گاهی درخواست می‌کند با ترکیب رمینرالیزه کننده مانند خمیر MI یا X-PUR که در تری قرارداده شده برای افزایش زمان تماس این ترکیبات و مرطوب نگهداشتن دهان طی شب استفاده کنند و تری به‌صورت سد مکانیکی دربرابر محیط اسیدی نیز عمل می‌کند.
ازآنجایی که مطالعه‌یی به‌طور مستقیم ارجح بودن اثر هیچکدام ازموارد فوق را بردیگری گزارش نکرده و اینکه کدام روش بهترین تسکین علائم خشکی دهان را می‌دهد لذا انتخاب براساس ترجیح بیمار است.