زنجبیل یکی‌از گیاهان مهم دارویی است که برای پیشگیری از نشـانه‌های بیماری حرکت (Motion sickness)، سرگیجه و درمان تهوع و استفراغ دوران‌بارداری و همچنین التهاب و ورم مفاصل نیز به‌کار می‌رود. شرکت‌های داروسازی معتبر جهان با استفاده از ریزوم زنجبیل، فرآورده‌های دارویی به‌شکل کپسول، قرص و عصاره به‌بازار عرضه کرده‌اند و آن‌را دارویی مؤثر جهت پیشگیری از استفراغ‌های ناشی‌از مسافرت بزرگسالان و کودکان معرفی نموده‌اند. در واقع زنجبیل خواص ضد‌تهوع، استفراغ، سرگیجه و ضددرد و التهاب مفاصل دارد و می‌توان آن را یکی‌از بهترین گیاهان دارویی برای پیشگیری و درمان حالت تهوع، استفراغ و دل‌به‌هم‌خوردگی دانست. از این‌رو، زنجبیل می‌تواند در بهبود تهوع ناشی‌از حرکت اتومبیل، کشتی،هواپیما و تهوع دوران بارداری بسیار مؤثر باشد.
زنجبیل گیاهی است چندساله، بانام علمیZINGIBER OFFICINALE، که به‌نام عمومی GINGER شهرت دارد.
قسمت مورد استفاده‌ی زنجبیل، ساقه‌ی متورم شده‌ی زیرزمینی آن به‌نام ریزوم است. ساقه‌های گیاه به‌طور عمودی از ریزوم‌ها خارج می‌گردند و در انتها به گل‌های زرد و زیبا منتهی می‌شوند. برگ‌های زنجبیل پهن هستند و با غلافی به ساقه‌های گیاه متصل شده‌اند. ریشه و یا ساقه‌ی متورم شده‌ی زیرزمینی زنجبیل را می‌توان به‌صورت تازه و یا پودر خشک‌شده‌ی آن مصرف کرد.
ترکیبات اصلی زنجبیل را انواع قندها (۵۰ تا۷۰درصد)، چربی‌ها (۳تا۱۸درصد) اولئورزین (۴تا۷/۵درصد) و مواد سوزاننده (۱تا۳درصد) تشکیل می‌دهد. اسانس‌های روغنی شامل سیترال، سینئول، زینجیبرین، ژرانیول، ژرانیول استات، بورنئول، لینالول، استات زینجیبرول و غیره از ترکیبات دیگر زنجبیل است.
بیش‌از ۲۰۰۰سال است که در هند و چین از زنجبیل، به‌عنوان یکی‌از بهترین شفا‌بخش‌های طبیعی برای درمان بیماری‌های مسافرت، حالت‌تهوع و سرگیجه و برخی بیماری‌های دیگر استفاده کرده‌اند و به‌عنوان ادویه نیز در غذاهای مختلف به‌کاربرده‌اند.
بررسی‌های پزشکی در دانشگاه‌های مختلف مانند دانشگاه مریلند، جورجیا، میشیگان و مینه‌سوتا و مراکز تحقیقاتی اروپا نشان داده است که زنجبیل برای پیشگیری از بیماری حرکت، به‌ویژه ناراحتی ناشی‌از سفرهای دریایی بسیار مؤثر است. براساس این پژوهش‌ها، اثر زنجبیل در برطرف‌کردن این ناراحتی بیش‌از داروی درامامین است.
در یک بررسی علمی روی مسافرانی که با کشتی روی آبهای متلاطم مسافرت می‌کردند مشخص‌شد که با تجویز روزانه ۵۰۰میلی‌گرم زنجبیل در هر۴ساعت به مسافران، به نحو چشمگیری از بروز تهوع و استفراغ و سرگیجه‌ی آنها کاسته شده‌است. به‌علاوه، در این بررسی معلوم‌شد که اثر زنجبیل، مانند عملکرد داروی درامامین است و به همان اندازه مؤثر واقع می‌شود. در یک بررسی دیگر، که به هر‌مسافر۹۴۰میلی‌گرم زنجبیل داده شد مشخص‌گردید اثر زنجبیل از درامامین بیشتر است.
درامامین، یا دیمن‌هیدرینات،یک داروی آنتی‌هیستامین است که در درمان سرگیجه، تهوع، بیماری مسافرت و همچنین سرگیجه‌ی ناشی‌از بیماریهایی که روی بخش دهلیزی گوش اثر می‌گذارند ـ مانند التهاب لابیرنت ـ تجویز می‌شود. اما درامامین عوارض متعدد دارد و می‌تواند سبب خواب‌آلودگی، غلیظ‌شدن ترشح نایژه‌ها، تاری دید، دفع مشکل ادرار، خشکی دهان و هیجان و عصبانیت شود. در‌حالی‌که عصاره‌ی ریشه‌ی زنجبیل همه‌ی نشانه‌های تهوع، استفراغ و سرگیجه را کاهش می‌دهد اما مانند درامامین عوارض جدی ندارد.
بررسی‌های متعدد دیگر نشان‌داده است که زنجبیل می‌تواند داروی کارآمدی برای کنترل تهوع و استفراغ دوران بارداری زنان آبستن باشد. برخی از این تحقیقات حاکی از آن است که زنجبیل مؤثرتر از ویتامینB6 بوده است.
پژوهش‌های بخش تحقیقات پزشکی دانشگاه مریلند نشان داده است که زنجبیل، حالت تهوع ناشی‌از شرایط مختلف مانند تهوع و استفراغ دوره‌ی بارداری و تهوع ناشی‌از حرکت را به‌خوبی کاهش می‌دهد. زنجبیل از‌طریق ممانعت از اثرکردن ماده‌ای شیمیایی به‌نام سروتونین، که در هنگام بروز حالت تهوع در مغز و معده ترشح می‌شود، عمل می‌کند.
در پژوهشی که درکشور دانمارک صورت‌گرفته و طی آن به هر‌یک از ۴۰دانشجوی نیروی دریایی یک گرم پودر زنجبیل و به ۴۰دانشجوی دیگر مقداری دارونما داده شد، مشخص‌گردیده است که زنجبیل به نحو چشمگیری دفعات استفراغ را کاهش‌داده و در از‌بین‌بردن عرق سرد مؤثر بوده است. برای پیشگیری از حالت تهوع و دل‌آشوب ناشی‌از حرکت، توصیه می‌شود نیم ساعت قبل‌از آغاز حرکت از زنجبیل استفاده شود. در‌عین‌حال می‌توان از کپسول‌های ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرمی زنجبیل خشک‌شده نیز هر چهار ساعت یک‌بار استفاده کرد.
زنجبیل خواص ضدالتهابی نیز دارد و با کاهش ورم مفصل‌ها سبب بهبود دردهای مفاصل می‌گردد. بررسی‌های دانشگاهی نشان می‌دهد که به‌سبب خاصیت ضدالتهابی زنجبیل، درد زانو در بیماران کاهش می‌یابد. در‌این بررسی‌ها که به ۱۲۴بیمار مبتلا به ورم مفاصل زانو، عصاره‌ی زنجبیل تجویز‌شده بود مشخص گردید که پس‌از یک دوره‌ی درمانی، درهمه‌ی این افراد التهاب و درد زانو کاهش‌یافته است. پژوهش‌های دیگر نشان‌داده است که در مواردی اثر ضدالتهابی و ضددرد زنجبیل بیشتر از داروهای ضد‌التهاب مانند ایبوپروفن و ایندومتاسین بوده است.
برخی‌از شرکت‌های داروسازی، دارویی مرکب از گلوکزامین، منگنز، منگنز گلوکونات و زنجبیل را برای درمان التهاب مفاصل، استئوآرتریت، نقرس و کمر درد عرضه‌کرده‌اند که در درمان طبیعی ورم مفاصل مؤثر واقع می‌شود. در‌این ترکیب، گلوکزامینسولفات در بازسازی غضـروف به بــدن کمک می‌کنـد و زنجبیـل بـاعث تسکیـن درد و ورم مفاصل می‌گردد. در هر‌کپـسول ازاین دارو ۷۵۰میلی‌گرم گلوکزامینسولفات، ۴۵/۵میلی‌گرم منگنز‌گلوکونات، ۵میلی‌گرم منگنــز و ۲۰۰میلی‌گرم پودر ریزوم زنجبیل باهم ترکیب‌شده‌اند.
یکی‌از شرکت‌های دارویی داخلی، کپسولی حاوی ۲۵۰میلی‌گرم Ginger Rhisome را به‌عنوان داروی:ضد‌تهوع، استفراغ و سرگیجه بهبود عوارض گوارشی بیماری حرکت و استفراغ‌های آبستنی ضددرد و التهاب مفاصل (روماتیسم مفصلی)عرضه‌کرده است.
مواد مؤثر در‌این دارو الکالوییدهایی مانند ژنسیالوتین (Gentialutine)، ژنسیانین (Gentianine) و گلیکوزیدهایی شامل اماروپانین (Amaropanin)، اناروزورین (Anaroswerin) و مواد متشکل از روغن‌های فرّار مانند بیزابولن، زینجی‌برن (Zingiberene) و زینجی برول می‌باشد. در بخش آثار فارماکولوژیکی دارو نیز به‌این‌نکته اشاره شده‌است که درمواردی عصاره‌های زنجبیل بر دیمن‌هیدرینات برتری دارد. به‌علاوه در بروشور دارویی این کپسول آمده است که...« زنجبیل قادر به پیشگیری تهوع و استفراغ مسـافرت‌های دریایی است و تقریباً ۸۰درصد از افراد تحت‌بررسی با‌مصرف ۲۵۰ میلی‌گرم زنجبیل، ۲ساعت قبل‌از عزیمت هیچگونه عارضه‌ای نشان‌نداده‌اند. در یک بررسی روی ۲۴کودک مبتلا به هیپرکتونمی تحت درمان با زنجبیل (دوز روزانه ۱/۲۵ گرم) در‌مقایسه با متوکلوپرامید، معلوم گردید که زنجبیل بسیارمؤثوتر از متوکلوپرامید در پیشگیری از استفراغ بوده است. اثر زنجبیل روی شدیدترین تهوع و استفراغ‌های حاملگی نیز بررسی شده است. این‌حالت، معمولاً بستری‌شدن در بیمارستان را ناگزیر می‌سازد. دریک بررسی، پودرریزوم زنجبیل به‌مقدار ۲۵۰میلی‌گرم چهار نوبت در روز موجب کاهش قابل‌ملاحظه‌ای در شدت تهوع و تعداد حملات استفراغی در ۱۹زن از ۲۷مورد دراوایل آبستنی (کمتر‌از ۲۰ هفته) گردیده است».
برای زنجبیل خواص دارویی دیگری نیز قایل شده‌اند. زنجبیل یک آنتی‌اکسیدان قوی است که تولید رادیکال‌های آزاد را متوقف می‌کند و به سلامت عمومی بدن می‌انجامد. به‌علاوه زنجبیل ممکن‌است از تهوع و استفراغ بعد‌از عمل‌جراحی جلوگیری کند. بررسی‌هایی که در انگلستان انجام شده نشان داده است که قدرت زنجبیل در‌این موارد برابر با داروهای آرام‌بخشی است که به بیمار داده می‌شود.
تحقیقاتی نیز در‌حال انجام است که میزان اثر زنجبیل را درپیشگیری از تهوع و استفراغ ناشی‌از تجویز داروهای شیمی‌درمانی مشخص سازد. بررسی‌های متعدد نشان داده است که زنجبیل ممکن‌است در این موارد نیز بسیار سودمند باشد.
ثبت نظر