بابونه را می‌توان یک از گیاهان دارویی کارآمد و بسیار با ارزش دانست که در فرمول ساخت بسیاری از داروهای ضدالتهاب، ضداسپاسم و ضد نفخ از آن استفاده می‌شود. نام انگلیسی بابونه chamomille و نام علمی آن Matricaria chamomilla.L است. در زبان فارسی بابونه را با نام‌های بابونه رومی، بابونه‌ی گاوی، بابونه‌ی رسمی، بابونه‌ی شیرازی، بابونه‌ی حقیقی و بابونه‌ی معطّر می‌شناسند. بابـونه‌ی گاوی (WILD CHAMOMILE)، که به تیره‌ی کاسنی(Compositae) تعلق دارد، یکی‌از گیاهان دارویی مهم طب سنتی ایران است.
بابونه‌ی رومی، گیاهی است معطر که بلندی ساقه‌های گلدار آن به‌حدود20سانتیمتر می‌رسد. در برگهای آن، که از کرک پوشیده شده‌اند، بریدگی‌هایی وجود دارد.
ساقه‌ی بابونه‌ی گاوی بلندتر است و ارتفاع آن به‌حدود 60سانتیمتر می‌رسد. برگهای گیاه، متناوب و منقسم به قطعات دراز و باریک است و در هر کاپیتول آن دو نوع گل، یکی به رنگ سفید و دیگری، که در وسط طبق جای دارد، به رنگ زرد مشاهده می‌شود. گلچه‌های گیاه که عطری مطبوع، نافذ و دلپذیر دارد، بخش دارویی آن را تشکیل می‌دهد. در گل‌های بابونه اسانسی وجود دارد که بیشترین آن را سزکویی ترپن‌ها، فارنشول و کامازولن تشکیل می‌دهد. به‌علاوه موسیلاژ، ترپین‌ها و مواد‌شیمیایی دیگر از ترکیبات این گیاه دارویی با ارزش می‌باشند.
در طب‌سنتی ایران بابونه را به‌عنوان گیاهی معرق، ادرارآور، تب‌بر، درمان‌کننده‌ی قولنج و سردرد، قاعده‌آور، تسکین‌دهنده‌ی دردهای قاعدگی، مقوی‌معده، ضدنفخ، برطرف‌کننده‌ی زخم‌های دهان و پوست، سوختگی ادرار کودکان و ترک‌خوردگی نوک‌پستان تجویز می‌کردند.
پژوهش‌های جدید نشان‌داده است که بابونه خواص ضدالتهابی دارد و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. تحقیقاتی که در‌سال 2009میلادی در دانشگاه پنسیلوانیا انجام شد نشان می‌دهد که بابونه‌ی آلمانی، ضداضطراب و نگرانی بوده و می‌تواند در درمان اختلالات خفیف ناشی‌از اضطراب استفاده شود.
گل‌های بابونه حاوی د و دســته مواد دارویی هیدروفیل و لیپوفیل می‌باشند. ترکیبات لیپوفیل، آثار برجســته‌ی ضدالتهابی دارند و شــامل کامازولن، ماتریســین، بیزابولول و اکسیدهای آن است. ترکیبــات هیدروفیل، که اثر قوی اسپاســمولیتیک دارند شامل فلاونوئیدها (اپی ژنین) و کومارین‌ها هستند و در مجموع به‌عنوان ضدالتهاب، ضد‌اسپاســم گرفتگی ماهیچه‌ها، بادشکن، آرام‌بخش ملایم و ضد‌عفونی‌کننده کاربرد دارد. با استفاده از خاصیت ضداسپاسمی بابونه، آن را برای تسکین دردهای عادت ماهیانه بانوان و انقباض عضلات رحم نیز تجویز می‌کنند.
نتایج بررسی‌های متعدد نشان داده است که این گیاه ضداسپاسم، ضداضطراب، ضدالتهاب و کاهش‌دهنده‌ی کلسترول خون است. برای این منظور از عصاره‌ی بابونه در ساخت داروهایی که اثر ضداسپاسمی، هضم‌کننده‌ی غذا و ضدنفخ دارند استفاده می‌شود. براین‌اساس در بسیاری از کشورهای اروپایی، به‌ویژه آلمان، فر آورده‌های دارویی متعدد از عصاره‌ی استاندارد شده بابونه تهیه و عرضه شده است. در واقع بیزابولول و اکسیدهای آن، که در عصاره‌ی بابونه وجود دارد با اثــر آنتی‌اکسیدانی خود نــقش مهمی در سلامت دارند و فعالیت ضــدالتهابی مشخصی را نشان‌می‌دهند. از بابونه در ساخت لوسیون و کرم‌های زیبایی نیز استفاده‌شده و محصولات فراوانی حاوی عصاره‌ی بابونه به بازار عرضه شده‌است.
در پزشکی سنتی ایران، نوشیدن 2تا3 فنجان از دم‌کرده‌ی 5تا10 در هزار گل‌های بابونه را تجویز می‌کردند. معمولاً نوشیدن دو فنجان دم‌کرده‌ی یک تا دو گرم از گل‌های بابونه در یک فنجان آب جوش، اثری معرق و آرام بخش دارد. برای تصفیه‌ی خون و افزایش اثر تسکینی آن، می‌توان انیسون و زیره نیز به دم‌کرده‌ی بابونه افزود و از آن یک دمنوش مطبوع تهیه کرد. در‌همین راستا، برای مصرف موضعی، می‌توان با افزودن روغن بادام به اسانس بابونه ناراحتی‌های پوستی، مانند اگزما و خارش را تسکین داد و یا از لوسیون و کمپرس فرآورده‌های بابونه برای التیام پوست و بهبود ورم پلک‌های چشم و نیز شستشوی موی سر استفاده کرد. همان‌طور‌که اشاره‌شد می‌توان از انواع فرآورده‌های دارویی حاوی عصاره‌ی بابونه نیز استفاده کرد که کاربرد آنها از‌سوی سازندگان داروها شرح داده شده‌است.
بومادران، که در بسیاری از مواد همراه با بابونه به‌عنوان داروی ضدالتهاب و ضداسپاسم به‌کار می‌رود، گیاهی است علفی و پایا که بلندی آن به20تا50 سانتیمتر می‌رسد. این گیاه، که به‌نام گیاه هزار برگ نیز شناخته می‌شود، ریزومی خزنده و منشعب دارد. برگهای قاعده‌ی بومادران طوقی‌شکل است و ساقه‌ای ساده دارد. کاپیتول‌های گیاه به‌صورت گل‌آذین چتری است. این سرشاخه‌های گلدار، حاوی گل‌های زبانه‌ای به رنگ سفید یا سفید متمایل به ارغوانی و گل‌های لوله‌ای سفید مایل به رنگ زرد می‌باشد. گل‌های بومادران معطر است و به‌علت اسانس ویژه‌ی خود بوی نافذی دارد.
نام علمی بـومادران، که در شکل بالا مشاهده می‌شود Milleflium L.ACHILLEA است و به انگلیسی THOUSAND LEAF و یا YARROW نام‌دارد.
نام لاتین بومادران، که گیاهی با خاصیت بند‌آورنده‌ی خون شناخته می‌شده از نام آشیل، قهرمان افسانه‌ای یونان گرفته شده است و بیش‌از دو هزار سال است که به‌عنوان گیاه دارویی مصرف می‌شود. در پزشکی سنتی ایران نیز آن را به‌عنوان قاعده‌آور، تنظیم‌کننده‌ی عادت ماهانه، مدر، مقوی معده، التیام دهنده‌ی جراحات پوستی و ضداسپاسم تجویز می‌کردند و مزاج آن را گرم می‌دانستند.
در ترکیب شیمیایی گیاه تانن، اسانس‌های فرار، سرکویی‌ترین، کامفر، کامازولن و چندین ماده دیگر وجود دارد. خواص ضدالتهابی گیاه را به آزولن، که از ترکیبات موجود در بومادران است، نسبت می‌دهند. بدیهی است گزارش‌های متعدد، این اثر ضدالتهابی گیاه را خاطرنشان کرده و نشان داده است که مواد تلخ و فلانوئیدهای موجود در گیاه، اثر ضداسپاسم دارد که همراه با بابونه اثر ضدالتهابی و اسپاسمولیتیکی آن افزایش می‌یابد. گل‌های بومادران تقویت‌کننده‌ی دستگاه گوارش است و علاوه‌بر برطرف‌کردن اختلالات هضم در تنظیم قاعدگی نیز مؤثر واقع می‌شود. از بومادران برای برطرف‌کردن بی‌اشتهایی و نیز برای بند‌آوردن خونروش‌ها استفاده می‌شود. علاوه‌بر استفاده از شکل‌های دارویی گیاه، می‌توان از خیسانده و دم‌کرده‌ی آن نیز سود برد. برای تهیه‌ی دم‌کرده‌ی بومادران همراه با بابونه یا به‌تنهایی 5 تا۱۰ گرم از گل‌ها را در یک لیوان آب‌جوش دم‌کرده و روزانه دو تا سه فنجان از آن را برای جلوگیری از نفخ و سایر اخـتلال‌های گوارشی می‌نوشند.
ثبت نظر