شماره ۹۷۴

طب جانشین وسرطان

دکتر فرخ سیف بهزاد

به‌مثابه مثل معروف «الغریق یتشبث بکل حشیش»، بسیاری از بیماران دچار سرطان به این مسأله تمایل پیدا می‌کنند که به‌علل مختلف به‌هرچیزی درآویزند تا بلکه ازچنگال‌های قلابدار این خرچنگ (به‌معنای سرطان) رها شوند

و دراین راه به استفاده از درمان‌های دور ‌از ‌علم و ذهنی مبادرت می‌کنند. البته درحال‌حاضر با پیشرفت طب، کلید درمان بسیاری از انواع  سرطان به‌دست آمده و درکنار طب متعارف می‌توان از روش‌های درمان سرطان در طب مکمل و جانشین کمک گرفت. در صورتی که بیماری سرطان سبب شده باشد که بیمار احساس کند که کنترلی بر‌سلامت خود ندارد، استفاده از روش‌های درمانی جانشین در سرطان تاحدی سبب ایجاد احساس کنترل می‌شود. اما باید گفت که بسیاری از روش‌های درمان سرطان در‌طب جانشین تأیید نشده بوده و حتی ممکن‌است خطرناک باشند.
برای کمک به جدا‌کردن خوب از بد، دراین مقاله‌11‌روش درمان جانشین برای سرطان شرح داده شده که عموماً اطمینان بخش هستند. علاوه براین، مدارکی دردست است که نشان‌می‌دهد این روش‌های درمان جانشین سرطان مفیـدنـد.
روش‌های درمانی جانشین برای سرطان هیچ تأثیری درعلاج سرطان ندارند، اما به بیمار کمک می‌کنند تا بتواند بر شناسه‌ها و نشانه‌های ایجاد‌شده دراثر سرطان و درمان آن فایق آید. با استفاده از روش‌های درمانی طب جانشین می‌توان شناسه‌ها ونشانه‌های رایج مانند اضطراب، خستگی، تهوع و استفراغ، درد، دشواری درخوابیدن و استرس را تسکین بخشید.
از درمان‌های جانشین سرطان باید به‌عنوان مکمل‌درمان طب متعارف استفاده کرد و نه به‌عنوان جانشین مراقبت‌های طبی، درعین حال که روشهای درمانی سرطان درطب‌جانشین ازجمله آکوپونکتور ممکن‌است سبب کاهش تهوع یا درد شوند ولی عموماً این روش‌ها آنقدر قدرت درمانی ندارند تا جانشین داروهای درمان سرطان شوند. دراین زمینه برای تعیین توازن مناسب میان طب سنتی و روش‌های درمانی سرطان در طب جانشین از پزشکی وارد به این امور باید نظر خواست.
درصورت وجود اضطراب می‌توان از هیپنوتیزم، ماساژ، مراقبه و تکنیک‌های بسط (تن‌آرامی) استفاده کرد.
ازنرمش، ماساژ، تکنیک‌های بسط و یوگا در موارد خستگی استفاده می‌شود. درموارد تهوع واستفراغ می‌توان از آکوپونکتور، عطردرمانی، هیپنوتیزم، درمان با موسیقی استفاده نمود.
درصورت وجود درد می‌توان ازآکوپونکتور، عطردرمانی، بیوفیدیک، هیپنوتیزم، ماساژ و درمان با موسیقی سود برد.
درمشکلات خواب ازنرمش، تکنیک‌های بسط و یوگا استفاده می‌شود.
برای رفع استرس می‌توان ازعطر درمانی، نرمش، هیپنوتیزم، ماساژ، مراقبـه، تائـــی‌چــی و یــوگا استفاده کرد.
درکمک به بیماران مبتلا به‌سرطان، 11‌روش درمان طب جانشین طبق نتایج به‌دست آمده از بررسی‌های موجود درکمک به‌بیماران سرطانی امیدوار‌کننده بوده‌است:
• ‌آکوپونکتور. درحین درمان آکوپونکتور، کاروراین طب، سوزن‌هایی را در نقاط مشخصی از پوست وارد می‌کند. نتایج بررسی  نشان داده‌است که آکوپونکتور درتسکین حالت تهوع ناشی‌از شیمی‌درمانی سودمند است. همچنین استفاده از آکوپونکتور درتسکین بعضی‌از انواع درد دربیماران مبتلا به‌سرطان نافع است.
آکوپونکتور درصورتی یک روش ایمن تلقی می‌شود که با استفاده  از سوزن‌های استریل توسط کارور مجاز انجام شود. درصورتی‌که بیمار از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون استفاده نماید و یا تعداد گویچه‌های خونش کم باشد، مجاز به استفاده ازاین روش نیست.
درمان با عطر ‌aromatherapy. در آروماتراپی از روغن‌های خوشبو برای ایجاد احساس آرامش استفاده می‌شود. می‌توان ازعطر یا رایحه‌ی لاواند روی پوست با ماساژ استفاده کرد یا این عطر را درآب وان حمام ریخت و درآن نشست. همچنین می‌توان از این روغـن‌های خوشبو به صورت گرم کردن استفاده نمود تا رایحه‌شان در فضا منتشر شود. استفاده از آروماتراپی درتسکین حالت تهوع، درد و استرس سودمند است.
می‌توان درانجام آروماتراپی ازیک کارور کمک گرفت و نیز بیمار می‌تواند این روش را خود انجام‌دهد. آروماتراپی روشی ایمن است ولی گاه روغن‌ها یا  اسانس‌های به کار رفته روی پوست سبب بروز واکنش‌های آلرژی می‌شوند.
بیوفیدبک. ضمن درمان با بیوفیدبک یا پس‌خوراند زیستی biofeedback از ذهن برای کنترل عملکرد‌های متفاوت بدن مثل سرعت تپش‌قلب و جریان‌خون استفاده می‌شود. درمانگر بیوفیدبک برای پایش عملکرد خاص بدن، مانند تنش عضلانی یا سرعت تپش قلب ازیک دستگاه الکترونیک استفاده می‌کند. دراین دستگاه ازیک صدای بوق یاچراغ چشمک‌زن به‌عنوان علامت استفاده می‌شود تا بیمار متوجه شود قلبش کند می‌تپد یا عضلاتش بیش‌ازحد منبسط و شل شده‌اند، ضمن کار با درمانگر بیوفیدبک، بیمار می‌آموزد چگونه این وظایف را با توجه به‌علامت کنترل کند.
درتسکین درد بیماران مبتلا به‌سرطان، استفاده از بیوفیدبک سودمند است. وقتی بیمار درکنار درمانگر مجاز بیوفیدبک به کار می‌پردازد، استفاده از این روش، ایمن خواهد بود. با تمرین، بیمار خواهد آموخت تا به تنهایی بیوفیدبک را انجام دهد.
نرمش. انجام نرمش ضمن درمان سرطان و پس‌از آن به تدبیر شناسه‌ها و نشانه‌های بیماری کمک می‌کند. نرمش ملایم مانند راه رفتن و شنا کردن به رفع خستگی و استرس کمک کرده و خواب را بهتر می‌کند.
اگر بیمار قبلاً به طور منظم ورزش نمی‌کرده است، پیش از شروع برنامه‌ی نرمش باید نظر پزشک خود را جویا شود. نرمش را باید به آهستگی شروع کرد و به تدریج به مقدار آن افزود. باید حداقل 30‌دقیقه دربیشتر روزهای هفته نرمش کرد.
هیپنوتیزم. هیپنوتیزم یا خواب‌بندی، یک حالت عمیق تمرکز است. درهنگام جلسه‌ی‌درمان با خواب‌بندی یا هیپنوتیزم‌تراپی hypnotherapy، درمانگر ضمن سخن گفتن ملایم وکمک به بسط، بیمار را به‌خواب می‌برد. سپس درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا روی هدف‌ها ازجمله کنترل درد و کاهش استرس تمرکز نماید.
دربیماران مبتلا به‌سرطانی که دچار اضطراب، درد واسترس هستند، استفاده از هیپنوتیزم سودمند است. همچنین، هیپنوتیزم درآن دسته افرادی که درگذشته به علت شیمی درمانی ناخوش شده و دچار حالت تهوع و استفراغ انتظاری شده‌اند سودمند است. استفاده از این روش آنگاه ایمن است که به‌وسیله‌ی درمانگر مجاز انجام شود. اما اگر دربیمار، سابقه‌ی‌ کسالت روانی موجود باشد، باید به‌اطلاع درمانگر رسانده شود.
درمان با ماساژ. درضمن ماساژ، کارور پوست، عضلات و زردپی‌ها را مالش می‌دهد تا تنش و فشار روی عضلات و استرس را ازبین برده وسبب تن آرامی شود. روش‌های مختلفی برای ماساژ وجود دارد. ممکن‌است ماساژ سبک و ملایم باشد یا ممکن‌است عمقی و با فشار بیشترانجام گردد. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد انجام ماساژ درتسکین درد بیماران سرطانی مفید است. همچنین به تسکین اضطراب، خستگی واسترس دراین بیماران کمک می‌کند.
درصورتی‌که ماساژ توسط درمانگر آشنا به‌کار انجام شود، روشی مطمئن است. دربسیاری از مراکز سرطان کشورهای مختلف درمانگر ماساژ درگروه درمان جای داده شده و پزشکان نیز درموارد مقتضی بیماران سرطانی را برای ماساژ ارجاع می کنند.
 درصورتی که تعداد گویچه‌های خون پایین باشد، نباید ماساژ انجام شود. از ماساژ نقاط نزدیک به جوش عمل، تومورها یا نقاط پرتوتابی شده باید پرهیز شود،درموارد وجود سرطان یا سایر بیماری‌های استخوانی مانند پوکی استخوان، باید به جای ماساژ عمقی، ازماساژ سبک استفاده شود.
مراقبه. وقتی ذهن روی یک تصویر،صدا یا یک فکر مانند فکر مثبت تمرکز می‌‌کند، مراقبه به صورت یک حالت تمرکز عمیق درمی‌آید. درزمان انجام مراقبه، می‌توان تمرین‌های بسط (تن‌آرامی) و تنفس عمیق را نیز انجام داد. با رفع اضطراب و استرس، انجام مراقبه به بیماران سرطانی کمک خواهد‌کرد. معمولاً انجام مراقبه، روشی ایمن است و بیمار می‌تواند چند دقیقه‌یی یک یا دوبار در روز مراقبه نماید و یا درکلاس‌های مراقبه ازوجود آموزشگران استفاده کند.
 درمان با موسیقی. درجلسه‌های درمان با موسقی یا موزیک‌تراپی musictherapy می‌توان به موسیقی گوش فرا داد،ساز نواخت، آواز خواند یا شعر سرود. درمانگر مجرب موسیقی با استفاده ازفعالیت‌های طرح‌ریزی شده، نیازهای خاص بیمار را برطرف می‌کند و یا درمان با موسیقی رادر گروه انجام می‌دهد. درمان با موسیقی به رفع درد و کنترل تهوع و استفراغ کمک می‌کند.
درمان با موسیقی، روشی ایمن است و استفاده از آن به داشتن قریحه‌ی موسیقایی نیاز ندارد. درحال‌حاضر در‌ بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، درمانگر مجاز موسیقی ازاعضای مراکز طبی است.
تکنیک‌های بسط. تکنیک‌های بسط relaxation techniques یا تن‌آرامی، راه‌هایی برای تمرکز دقت بر آرامش ذهن و انبساط ماهیچه‌ها است. تکنیک‌های بسط ممکن است شامل فعالیت‌هایی مانند نرمش‌های رویت visualization exdercise و یا انبساط تدریجی عضله‌progressive muscle relaxation باشد. دررفع اضطراب وخستگی، استفاده از تکنیک‌های بسط سودمند است. استفاده از این تکنیک‌ها دربیماران سرطانی سبب خواب بهتر می‌شود.
استفاده‌از تکنیک‌های بسط ایمن است. درموارد خاص باید جهت تمرین از درمانگر استفاده کرد و در‌نهایت بیمارخواهد توانست آنها را به تنهایی انجام دهد.
تائی‌چی. تائی‌چی Tai chi شکلی از نرمش است که با حرکات ظریف و تنفس عمیق انجام می‌شود. تائی‌چی را می‌توان درکنار آموزش دهنده انجام داد یا از روی کتاب یا ویدیو آموخت. انجام تائی‌چی به تسکین استرس کمک می‌کند.
انجام تائی‌چی معمولاً ایمن است. برای انجام حرکات کند تائی‌چی به‌قدرت زیاد جسمی نیاز نیست و می‌توان برحسب توان بیمار، این حرکات را تطبیق داد. اما بیمار باید پیش ازشروع انجام تائی‌چی نظر پزشک را خواستار شود. بیمار نباید آن دسته از حرکاتی را انجام دهد که سبب درد می‌شوند.
یوگا. دریوگا yoga، از ترکیبی از تمرین‌های کششی و تنفس‌عمیق استفاده می‌شود. درهرجلسه‌ی یوگا، بیمار،تن خود را دروضعیت‌های مختلفی قرارمی‌دهد که به خم‌شدن، پیچ‌ و تاب و کشش نیاز دارند. یوگا دارای انواع متفاوتی است و هریک دارای تنوع خاص خود است. استفاده از یوگا در بیماران سرطانی تاحدی سبب رفع استرس می‌شود. همچنین ثابت شده است استفاده از یوگا سبب بهبود خواب و کاهش استرس می‌شود.
پیش‌از شروع کلاس یوگا، بهتراست نظر پزشک را جویا شد و از آموزش دهنده‌یی استفاده کرد که همیشه با بیمارانی مانند بیماران سرطانی کارمی‌کند. باید ازانجام آن وضعیت‌های یوگا که سبب درد می‌شوند پرهیز کرد. یک مربی کارکشته به‌خوبی می‌تواند انجام وضعیت‌های جانشینی را توصیه کند که برای بیمار ایمن است.
 بیمار می‌تواند درعین حال ازچند روش درمانی جانشین با هم استفاده کند. به‌عنوان مثال، تنفس عمیق ضمن ماساژ به رفع بیشتر استرس کمک می‌کند.

 منابع دردفتر نشریه موجود است.

 

تعداد بازدید : 1360

ثبت نظر

ارسال