کاشت‌مو و نکروز پوست‌سر

مقدمه:

نکروز پوست سر یکی‌از عوارض ناگوار عمل کاشت‌مو است‌. اگر کاشت‌مو توسط متخصصان پوست‌و‌مو انجام شود شانس نکروز اندک ولی اگر این کار توسط افرادی غیر‌از متخصصان انجام شود، خطر نکروز زیاد است. افراد غیرمتخصص درباره‌ی آناتومی پوست‌سر و مسیر عروق پوست اطلاعات کافی ندارند و همین امر باعث می‌شود تا خطاهای گوناگون تکنیکی مرتکب شوند که نتیجه‌ی آن، عوارض متعدد از‌جمله نکروز پوست‌سر است.

نکروز ممکن‌است در هرنقطه از منطقه‌ی کاشت مو اتفاق بیافتد ولی معمولاً در جلوی‌سر و در خط وسط ایجاد می‌شود. این ناحیه‌ کاملاً در‌معرض دید است و فردی‌که به قصد زیبایی اقدام به کاشت‌مو کرده و انتظار اتفاق ناگواری را ندارد، با دیدن زخم بزرگ سیاه رنگ روی سر خود بسیار آشفته و پریشان می‌شود.

به‌خاطر اهمیت نکروز پوست، لازم است برای هرفردی‌که جهت کاشت‌مو مراجعه می‌کند، احتمال بروز این عارضه را در ذهن داشته و اقدامات لازم برای پیشگیری از آن را به‌طور دقیق و مو‌به‌مو انجام دهیم. خوشبختانه با رعایت تکنیک‌های ساده ولی بسیار مهم جراحی می‌توان از این عارضه‌ی ناگوار به‌طور کامل جلوگیری کرد.

نشانه‌های نکروز:

میزان آسیب‌دیدگی عروقی، نوع نکروز را تعیین می‌کند. در نکروز خفیف فقط فولیکول‌های مو از بین می‌روند ولی پوست سر سالم باقی می‌ماند. در نکروز شدید یک تکه‌ی بزرگ از پوست و موهای روی آن کاملاً از بین می‌رود. در این صورت چند روز بعداز عمل، کراست (دلمه‌ی سخت) سیاه‌رنگ بزرگی به قطر چند سانتی‌متر لابه‌لای موهای کاشته شده تشکیل می‌شود. کراست، محکم به بافت زیرین چسبیده است و چند‌هفته تا یک‌ماه طول می‌کشد تا جدا شود. در نهایت اسکار براق فرورفته و بدون مو، در محل نکروز باقی می‌ماند.

علت نکروز:

علت اصلی نکروز پوست در عمل کاشت‌مو، آسیب‌دیدگی شدید عروق خون‌رسان در ناحیه‌ی میدفرونتال است. 5جفت شریان که از شریان‌های کاروتید جدا می‌شوند خون‌رسانی پوست سر را برعهده دارند.

بنابر این پوست سر بسیار پرعروق و غنی از پیوندهای بین شریانی است ولی جریان خون آن، مرکزدوست است یعنی شاخه‌های بزرگ‌تر از عروق اصلی جدا می‌شوند و ناحیه‌ی میدفرونتال تنها توسط شاخه‌های باریک انتهایی خون‌رسانی می‌شود. در‌نتیجه خون‌رسانی این ناحیه ضعیف‌تر از نقاط دیگر  و بیشتر از نقاط دیگر درمعرض نکروز است.

چه کسانی در خطر نکروز هستند؟

افرادی که خطر عوامل عروقی دارند، ازنظر خون‌رسانی به‌پوست‌سر در مضیقه هستند و بیش‌از دیگران مستعد نکروز ناشی‌از کاشت‌مو می‌باشند. عوامل خطرساز اصلی عبارتند‌از: دیابت (نوع‌1‌و‌2)، کشیدن سیگار و بخصوص افرادی‌که به اصطلاح سیگاری قهار هستند، کاشت‌مو درمرحله‌ی دوم یا سوم، کاشت مو در بافت اسکار و کاشت مو در افراد سالخورده. افرادی‌که سابقه‌ی طاسی طولانی‌مدت دارند یا مدت‌ها در معرض نور آفتاب بوده‌اند نیز پرخطر محسوب‌می‌شوند.

خطاهای تکنیکی جراح:

روش کاشت مو تأثیری در بروز نکروز ندارد. لازم است در هر دو روش کاشت مو (FUTیاFIT) نکات تکنیکی در مورد شکاف‌زدن رعایت شود. اساساً شکاف‌ها یا سوراخ‌هایی که برای کاشت گرافت‌ها در پوست سر ایجاد می‌شود، خواه ناخواه به عروق پوست آسیب می‌زند و میزان آسیب برحسب اینکه طول، عمق و تراکم شکاف‌ها چقدر باشد فرق می‌کند. بنابراین در مرحله‌ی شکاف‌زدن باید از هر اقدامی که به عروق پوست‌سر صدمه‌ی بیشتری وارد می‌کند، اجتناب کرد. مثلاً هرچه تیغ مورد استفاده نازک‌تر و تیزتر باشد، پوست و عروق آن کمتر صدمه می‌خورند.

طول شکاف‌ها:

هرچه شکاف‌ها ریزتر باشد احتمال نکروز کمتر است. اگر در ناحیه‌ی میدفرونتال شکاف‌های بزرگ با تراکم  زیاد ایجاد شود خطر نکروز افزایش می‌یابد.
گرچه از لحاظ زیبایی (Cosmetic) بهتر است تراکم گرافت‌ها در ناحیه‌ی میدفرونتال زیاد باشد ولی شکاف‌ها باید تا حدامکان (البته متناسب با اندازه‌ی گرافت‌ها)کوچک باشند تا آسیب کمتری به عروق پوست وارد شود. مثلاً اگر در یک سانتیمتر ازپوست سر، ۴۰ شکاف با سرسوزن ۱۸ ایجاد شود، احتمال نکروز بیشتر از حالتی است که همان تعداد شکاف با سرسوزن ۱۹ ایجاد‌می‌کند.

تراکم شکاف‌ها:

هرچه تراکم شکاف‌ها بیشتر باشد احتمال نکروز بیشتر است. بهتر است برای فردی که چندین عامل خطرساز دارد، به طور مثال فرد میانسال دچار دیابتی که قبلاً یک مرحله کاشت مو انجام داده، در مرحله‌ی دوم کاشت مو شکاف‌های ریز و سطحی با تراکم کمتر داده شود.

عمق شکاف‌ها:

هرچه شکاف‌ها عمیق‌تر شود احتمال نکروز بیشتر است. عروق اسکالپ از سطح گالئا (گالئا لایه‌ی سوم اسکالپ است و فاشیای عضله‌ی اکسیپیتوفرونتالیس محسوب می‌شود) درست در زیر چربی زیر جلدی یعنی در مجاورت با لب فولیکول‌های مو عبور می‌کنند.بنابر این اگر عمق شکاف‌ها از طول فولیکول‌های موی فرد کمتر باشد به عروق اصلی آسیب کمتری‌می‌رسد.

تزریق محلول توموسنت به‌زیر‌پوست، عروق پوستی را از تیررس تیغ دور می‌کند و درجلوگیری از نکروز بسیار مؤثر است. معمولاً مرحله‌ی شکاف‌زدن نیم ساعت تا یک ساعت طول می‌کشد.

بنابراین محلول توموسنت اولیه جذب می‌شود و لازم است چندین بار تکرار شود.

جهت شکاف‌ها:

در عمل کاشت‌مو، به‌طورمعمول شکاف‌ها را به دو‌صورت افقی (کرونال) یا عمودی (ساجیتال) ایجاد می‌کنیم.

به‌نظر محقق، جهت شکاف‌ها تأثیری در رویش موها و یا نکروز پوست‌سر ندارد.

تنها نکته‌ی مهم این است که زاویه‌ی صحیح شکاف‌ها (۳۰ تا ۴۵درجه) رعایت شود.

غلظت اپی‌نفرین:

با تزریق اپی‌نفرین در ناحیه‌ی زیر‌جلدی، خونروی حین شکاف‌زدن کمتر می‌شود و شکاف‌زدن و کاشت گرافت‌ها راحت‌تر انجام می‌شود. به‌همین دلیل افراد غیرمتخصص تمایل دارند از اپی‌نفرین با دوز بالاتر از حد مجاز استفاده کنند. غلظت زیاد اپی‌نفرین و ایسکمی ناشی‌از آن، علاوه‌بر نکروز پوست موجب کاهش سوروایوال گرافت‌ها، تأخیر در التیام زخم‌، تلوژن افلوویوم و عفونت می‌شود.

درمان نکروز:

در درمان نکروز پوست‌سر، اولویت اول اطمینان‌دادن به بیمار است. باید به بیمار اطمینان خاطر داد که زخم ایجاد‌شده ظرف چند هفته بهبود می‌یابد و می‌توان در آینده روی آن کاشت‌مو انجام داد. دبریدمان زخم و پانسمان مرطوب برای بهبود سریع‌تر زخم مفید است. توصیه می‌شود لبه‌های زخم دبرید شود تا روند اپی‌تلیالیزه‌شدن تسریع شود. چند‌ماه بعد‌از بهبود کامل زخم می‌توان به‌صورت فاصله‌دار و با احتیاط در اسکار، کاشت‌مو را انجام داد.

اگر اسکار وسیع و غیرقابل کاشت باشد نیاز است با جراح پلاستیک برای برداشتن آن مشورت شود. متأسفانه همه‌ی موارد اسکار قابل ترمیم نیست و ممکن‌است این عارضه، مادام‌العمر روی سر باقی‌بماند.