سرطان به‌عنوان اختلالی ژنتیکی در سلول می‌باشد که باعث تکثیر خارج‌از کنترل میگردد. ابتدا باید به این مطلب اساسی اشاره نمود که در کلیه‌ی سرطان‌ها بدون در‌نظر‌گرفتن علت اولیه‌ی آن، تغییرات مشخص و واضحی را در مواد ژنتیکی سلول سرطانی می‌توان مشاهده نمود. به‌طوری‌که مجموعه تغییرات ایجاد‌شده در موادژنتیکی سلول، درنهایت باعث ازدسترفتن توانایی سلول در کنترل تقسیم آن میگردد. در سرطان، مواد ژنتیکی انواعی از سلول‌های بدنی دچار جهش می‌شوند که با تغییرات دیگری که به‌دنبال آن ایجاد میگردد، سلول سرطانی می‌شود. در موارد دیگری دلیل سرطان جهش‌هایی می‌باشند که از‌طریق سلول‌های جنسی والدین به فرزندان به ارث میرسد.
به این طریق سلول‌های فرد را مستعد ایجاد تغییرات بعدی و ایجاد سرطان می‌نمایند. در‌خصوص مطالب گفته‌شده در بالا، شاید به‌طورخلاصه بتوان گفت که تمام سرطان‌ها ژنتیکی بوده ولی تمام سرطان‌ها وراثتی نیستند.
در بیشتر سرطان‌ها تفکیک بین عوامل ایجاد‌کننده‌ی ژنتیکی و محیطی در ایجاد سرطان مشخص نیست، به‌طوری‌که نحوه‌ی وراثت و همچنین علت محیطی واضحی دیده نمی‌شود. از‌طرفی در بعضی از انواع سرطان‌های معمول مانند سرطان‌سینه و روده، عوامل ژنتیکی نقش مهم ولی نه الزاماً منحصری را ایفا می‌نمایند. شواهدی که جهت تفکیک عوامل‌محیطی و ژنتیکی درپژوهش‌ها استفاده می‌گردند شامل پژوهش‌های اپیدمیولوژیکی، خانوادگی، دو‌قلویی و همبستگی بیماری‌ها می‌باشند. به‌طورمثال میزان بروز سرطان‌سینه در زنان آمریکای شمالی ۸ برابر زنان ژاپنی و چینی گزارش‌شده است. از‌طرفی فراوانی ابتلای اعضای دیگر خانواده به همان سرطان می‌تواند دلیل بر نقش ژنتیک باشد به‌طوری‌که در بررسی‌های خانوادگی برای خانمی که یک خویشاوند درجه‌ی اول مبتلا به سرطان‌سینه دارد، خطر ابتلا به سرطان تا سه برابر جمعیت عمومی درنظرگرفته می‌شود.
دو دسته‌ی مهم از ژن‌های دخیل در سرطان شامل: انکوژن‌ها و ژن‌های بازدارنده‌ی تومور (Oncho Suppressor) می‌باشند.
• انکوژن‌ها: پروتوانکوژن‌ها دسته‌ای از ژن‌ها می‌باشند که در رشد و تمایز سلول‌ها نقش‌دارند. توالی این ژن‌ها هومولوگ انکوژن‌های ویروسی می‌باشند. معمولاً پروتوانکوژن‌ها طبیعی و انکوژن‌ها فرم جهش‌یافته‌ی آنها می‌باشند. تقریباً بیشتر‌از30 انکوژن شناسایی شده‌است. انواع انکوژن‌ها شامل: فاکتورهای رشد، گیرنده‌های فاکتور رشد، فاکتورهای داخل سلولی انتقال‌پیام، پروتئین‌های هسته‌ای متصل‌شونده به DNA و فاکتورهای چرخه‌ی سلولی می‌باشند. از ژن‌های مهم این دسته می‌توان به ژن‌های Ras,ERB-B, N-myc اشاره نمود.
• ژن‌های بازدارنده‌ی تومور: سرطان‌هایی که به‌صورت وراثتی به نسل بعد منتقل می‌شوند منجر به کشف این ژن‌ها گردیده‌اند. این ژن‌ها کد‌کننده‌ی پروتئین‌هایی می‌باشند که تشکیل تومور را مهارمی‌کنند. عملکرد طبیعی این ژن‌ها جلوگیری‌از رشد سلول یا توقف در چرخه‌ی سلولی است. به‌دنبال جهش در‌این ژن‌ها، فعالیت آنها در عمل بازدارندگی متوقف و موجب ایجاد سرطان می‌شوند. درصورتیکه سلول حتی یک کپی سالم از این ژن‌ها را داشته باشد قادر به جلوگیری‌از تشکیل تومور خواهد بود. درصورتیکه به دلایلی هر‌دو کپی ژن غیر‌فعال شود، رشد سلول غیر‌قابل‌کنترل و سرطان ایجاد میگردد. بنابراین می‌توان گفت جهش‌ها در ژن‌های بازدارنده‌ی تومور در سطح هرسلول به‌صورت مغلوب می‌باشد.
معمولاً در‌خصوص این ژن‌ها فرد یک نسخه‌ی معیوب ژن (آلل اول) را از والدین به ارث می‌برد که در تمام سلول‌های فرد وجود دارد و به آن جهش‌رده‌ی زایا گفته می‌شود و نسخه‌ی‌دوم ژن در همان لوکوس (آلل دوم) با روش‌های متعددی ازجمله ازدسترفتن هتروزیگوتی، در سلول‌های بدنی فرد غیر‌فعال شده و سلول فوق سرطانی میگردد. به این پدیده فرضیه‌ی دوضربه‌ای گفته‌می‌شود که توسط نادسون درسال۱۹۷۱ کشف‌گردید. از ژن‌های معروف این دسته می‌توان به ژن TP53 و ژنRB1 اشاره نمود.
مشاوره‌ی ژنتیک مخصوصاً در سرطان‌های خویشاوندی نقش مهمی در راهنمایی بیماران و خانواده‌ی آنها ایفا می‌نماید. موارد زیر در استعداد به سرطان در خانواده دارای اهمیت می‌باشد:
۱ـ وجود چندین خویشاوند با یک سرطان شایع
۲ـ چندین خویشاوند با سرطان‌های مرتبط
۳ـ دو عضو یک خانواده با سرطان‌های نادر
۴ـ بروز زود‌هنگام و غیر‌معمول
۵ـ تومور دو طرفه در اندام‌های جفت
۶ـ تومورهای متوالی یا همزمان
۷ـ تومور در دو‌اندام متفاوت یک فرد.
در سال‌های اخیر روش‌های تشخیصی در حوزه‌ی ژنتیک تحول زیادی داشته است که از مهمترین آنها توانایی در بررسی ردیف نوکلئوتیدها در ساختمان ژن‌ها می‌باشد. در‌ایـن‌خصوص روش‌های نسل جدیـد تعیین توالی (Next Generation Sequencing:NGS) قابلیت بررسی همزمان تعداد زیادی از ژن‌ها را دارد. روش NGS ما را قادر می‌سازد تا به‌صورت انبوه و با هزینه‌ی کمتر به‌صورت همزمان صدها و حتی هزاران ژن را مورد بررسی قرار‌داد. این روش در تشخیص ژنتیکی در دوران‌های مختلف زندگی، قبل‌از تولد و قبل‌از لانه‌گزینی کاربرد دارد. همچنین با استفاده از این ابزار می‌توان با استفاده از خون مادر، با دقت بالایی ناهنجاری ژنتیکی در جنین را نیز معلوم نمود. در یکی‌از پانل‌های طراحی‌شده جهت بررسی ژن‌های دخیل در سرطان، بیشتر از هزار ژن به‌صورت همزمان قابل‌بررسی و آنالیز می‌باشد که در تشخیص سرطان‌ها، پیشگویی جهت غربالگری و درمان مناسب بعضی از انواع سرطان‌ها اهمیت دارد.
ثبت نظر